Đại biểu Quốc hội hiến kế kiếm tiền làm đường sắt tốc độ cao

Ngày 18/11, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Ủng hộ việc bổ sung một số quy định cơ bản về đường sắt tốc độ cao trong luật để làm cơ sở pháp lý cho việc chuẩn bị và đầu tư xây dựng đường sắt tốc độ cao sau này, đại biểu Nguyễn Văn Cảnh nhấn mạnh, có được tuyến đường sắt tốc độ cao là tận dụng được lợi thế của giao thông đường sắt trong phát triển kinh tế-xã hội, hội nhập.

Gạt bỏ những lo ngại về việc dự án yêu cầu nguồn vốn huy động “khủng”, đại biểu nhận định, không thiếu tiền để xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao. Ông Cảnh cho rằng, nếu Chính phủ tận dụng hết tiềm năng dự án này mang lại thì chúng ta sẽ không phải vay vốn.

“Tôi đề xuất trong dự án Chính phủ dự kiến trình Quốc hội sẽ có một nội dung đề nghị điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất để Chính phủ có thể xây ít nhất 21 khu đô thị tại các ga hành khách và ga hàng hóa mới khi đường sắt đi qua. Đồng thời, xây dựng ít nhất 21 trung tâm thương mại tại các ga này. Tiền thu được sau khi bán đất nền thổ cư của các khu đô thị, tiền cho thuê mặt bằng của các trung tâm thương mại này sẽ dành đầu tư cho dự án, trong đó trích một phần cho địa phương để đầu tư hạ tầng xã hội” - ông Cảnh phát biểu.

Điều đó có nghĩa Quốc hội chỉ cần dành một cơ chế riêng cho dự án này đối với tiền đấu giá đất, không dành hết tiền cho địa phương như Luật Ngân sách nhà nước là có thể giải quyết vấn đề huy động vốn đầu tư cho dự án.

Thêm nữa, thực hiện theo phương án này, dự án sẽ không phải vay vốn, Việt Nam có thể chủ động trong việc chọn công nghệ phù hợp mà không phải phụ thuộc vào bất cứ nước nào. Sau này người dân, doanh nghiệp sẽ được sử dụng tuyến đường sắt tốc độ cao với chi phí thấp do nhà nước đầu tư, đại biểu lập luận.

Khẳng định bài toán huy động vốn là khả thi, ông Cảnh cho rằng, điều cần quan tâm nhiều hơn là khi dự án triển khai Việt Nam có thể tham gia nội địa hóa được bao nhiêu phần trăm, dự án thực hiện xong có thể tự sửa chữa, tự bảo dưỡng, tự sản xuất phụ tùng thay thế hay không, hay khi hoàn thành chỉ có một đội ngũ được đối tác đào tạo hướng dẫn bấm nút chạy tàu, đến lúc hư hỏng cần bảo trì phải nhập thiết bị nhờ chuyên gia nước ngoài vào giúp.

Đây cũng là một cách giải quyết vốn đầu tư nhưng theo đại biểu, đó là một sự lệ thuộc, một sự tốn kém tiền của không đáng có.

Đại biểu Nguyễn Phi Thường (Hà Nội) lại nhận xét, nội dung quy định về đường sắt đô thị trong dự thảo luật là một bước lùi rất lớn so với Luật Đường sắt 2005.

Ông Thường phân tích, hiện nay do ràng buộc nguồn vốn vay nên các dự án đường sắt đô thị ở Hà Nội, TPHCM đang sử dụng các công nghệ khác nhau. Ở Hà Nội, tuyến đường sắt trên cao Hà Đông - Cát Linh là công nghệ Trung Quốc, tuyến Metro Nhổn - ga Hà Nội công nghệ Pháp và sắp tới là của Nhật. Ở Tp.HCM cũng tương tự là công nghệ Đức và công nghệ Nhật.

Đại biểu nêu thực tế là các dự án đường sắt đô thị đều lần đầu triển khai, chưa có kinh nghiệm, qua sông dò đá, hoàn toàn chưa có quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, định mức kinh tế, kỹ thuật, suất đầu tư, nên thực tế các dự án đều bị đội vốn gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc.

Mặt khác, công nghệ khác nhau nên việc khai thác, vận hành, kết nối hệ thống, duy tu bảo trì, đào tạo nhân lực khó khăn và phí tổn hơn. Ngoài ra, đường sắt đô thị đòi hỏi mức độ an toàn vận hành rất cao làm phát sinh rất nhiều lo lắng.

Để bớt trả giá, tránh sai sót, đại biểu khuyến cáo, cần nhanh chóng ban hành các tài liệu quy chuẩn.

Tuy nhiên, dự luật lại có bước lùi rất lớn so với Luật đường sắt 2005 khi "đá bóng" trách nhiệm ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật chuyên sâu kể trên từ Bộ Giao thông vận tải sang các tỉnh, thành phố, Bộ Giao thông vận tải chỉ cho ý kiến, đại biểu Thường nhìn nhận.

Đại biểu Nguyễn Văn Thể (Sóc Trăng) nhận định, trong 10 năm qua, nếu giám sát tất cả các loại hình vận tải của ngành giao thông thì riêng lĩnh vực đường sắt “gần như không phát triển”. Vì vậy, việc sửa Luật lần này sẽ tạo động lực mới cho phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, phát triển vận tải và làm sao nâng cao vai trò của vận tải đường sắt.

Ông Thể đề xuất đầu tư đường sắt đôi Bắc - Nam, vì nếu có đường sắt đôi thì mỗi ngày chúng ta có thể đi vài trăm chuyến Bắc Nam, tiết kiệm thời gian, chắc chắn hành khách đi sẽ ưu tiên lựa chọn, giảm áp lực cho đường bộ.

P.Thảo