Các nước “áp đặt” sức mạnh gây ra nhiều sự cố trên Biển Đông

Ngày 4/12, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo quốc tế về “Thúc đẩy hợp tác an ninh biển ở Biển Đông” được Học viện Ngoại giao (DAV), Đại sứ quán Anh, Đại sứ quán Úc.

“Áp đặt” sức mạnh trên biển Đông

Hội thảo có sự tham dự của 120 đại biểu, trong đó có các học giả từ các nước trong và ngoài khu vực, đại diện gần 30 phái đoàn ngoại giao tại Việt Nam, các chuyên gia và học giả Việt Nam trên lĩnh vực an ninh và luật pháp quốc tế trên biển; các diễn giả quốc tế và khu vực đến từ Ủy ban Luật pháp quốc tế LHQ (UN ILC), Anh, Australia, Pháp, Nhật Bản, Malaysia, Philippines và Việt Nam.

Theo TS. Phạm Lan Dung - Phó Giám đốc Học viện Ngoại giao, những diễn biến gần đây trên Biển Đông đặt an ninh khu vực vào tình thế các quốc gia ven biển sử dụng lực lượng chấp pháp, nhằm áp đặt sức mạnh trên biển, dẫn đến nhiều sự cố không mong muốn trên Biển Đông.

TS. Phạm Lan Dung cho rằng bây giờ là thời điểm để thảo luận thẳng thắn về tăng cường hợp tác giữa các lực lượng chấp pháp trong khu vực, hạn chế những va chạm đáng tiếc.

Đại sứ Úc tại Việt Nam Craig Chittick - khẳng định, ổn định trong khu vực không đến ngẫu nhiên, mà có sự nỗ lực của các nước, trong đó ASEAN đóng vai trò then chốt.

Úc chia sẻ với ASEAN và nhiều nước khác về tầm nhìn chung đối với khu vực và các nguyên tắc vận hành của hệ thống quốc tế; trong đó có giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hoà bình theo luật quốc tế, không sử dụng hoặc đe doạ sử dụng vũ lực, các quyền tự do hàng hải và hàng không được tôn trọng, và quyền lợi của các nước nhỏ hơn được bảo vệ.

Về kinh nghiệm giải quyết tranh chấp lãnh thổ và tranh chấp vùng biển trong khu vực và trên thế giới, các diễn giả đã chia sẻ thực tiễn đa dạng về nhiều loại biện pháp hoà bình được sử dụng để dàn xếp các tranh chấp quốc tế.

Các diễn giả dẫn chứng về biện pháp hoà giải bắt buộc được sử dụng thành công trong tranh chấp phân định biển giữa Úc và Đông Timor trên biển Timor; Malaysia giải quyết thành công nhiều tranh chấp lãnh thổ với Indonesia và Singapore bằng cách đưa ra Toà án công lý quốc tế (ICJ).

Bên cạnh các biện pháp giải quyết tranh chấp có sự tham gia của bên thứ ba, các quốc gia còn đàm phán để đạt được các dàn xếp tạm thời có tính chất thực tiễn như khai thác chung dầu khí giữa Malaysia và một số nước láng giềng.

Một số bài học rút ra từ việc phân định biển, phân vùng hợp tác giữa Nhật Bản và Trung Quốc được các học giả, chuyên gia phân tích, mổ xẻ để đưa ra các kiến nghị đối với việc phân định biển và thúc đẩy hợp tác ở Biển Đông, nhất là trong lĩnh vực nghề cá.

Nghi ngờ chiến lược “vùng xám”

Các diễn giả đã cũng phân tích khuôn khổ pháp lý, các quy định cơ bản về vận hành hệ thống các cơ quan thực thi pháp luật tại một số quốc gia như Việt Nam, Pháp... Nhiều ý kiến cho rằng các lực lượng thực thi pháp luật khu vực đã mở rộng nhanh chóng và đang được các quốc gia sử dụng mạnh mẽ để làm công cụ bảo vệ các yêu sách và lợi ích trên biển tại Biển Đông.

Có ý kiến cho rằng, chiến lược “vùng xám” gây ra nghi ngờ, làm suy yếu lòng tin giữa các lực lượng chấp pháp trên biển và gây mất ổn định khu vực. Một số bài học hợp tác thành công giữa các lực lượng chấp pháp ở khu vực được chia sẻ, như mô hình hợp tác chống va chạm không mong muốn trên triển giữa Malaysia và Indonesia, mô hình tuần tra chung trong eo biển Malacca, hợp tác tuần tra chống cướp biển, diễn đàn cảnh sát biển các nước ASEAN, MOU về đối xử với nhân đạo với ngư dân ...

Tuy nhiên, các học giả cũng chỉ ra rằng nhiều mô hình hợp tác hiện vẫn chưa phát huy hết vai trò, do đó, cần những thảo luận sâu hơn về vấn đề này trong tương lai.

Một số ý kiến đề xuất được nêu ở hội thảo về hợp tác gồm bao mở rộng Bộ Quy tắc tránh đụng độ bất ngờ trên biển (CUES) áp dụng với các lực lượng thực thi pháp luật; tổ chức Khoá học về luật pháp quốc tế cho các lực lượng chấp pháp các nước ASEAN, tăng cường thúc đẩy các khuổn khổ hợp tác ba bên, nhiều bên, bên cạnh các tiến trình hợp tác của ASEAN...

Châu Như Quỳnh