Vụ cổ phần hoá “vịt trời” tại HACINCO: Trách nhiệm thuộc về ai?

Theo Quyết định 6680/QĐ-UB ngày 29/09/2005 của UBND thành phố Hà Nội phê duyệt giá trị doanh nghiệp và phương án cổ phần hóa của HACINCO thì hình thức cổ phần hóa tại HACINCO là kết hợp vừa bán bớt một phần vốn nhà nước, vừa phát hành thêm cổ phiếu để thu hút vốn, tuân thủ theo quy định tại khoản 2, Điều 3, Nghị định 187/2004/NĐ-CP, phù hợp với phương án “Nhà nước giữ cổ phần ở mức thấp hoặc không giữ cổ phần” tại HACINCO theo Quyết định 94/2005/QĐ-TTg ngày 05/5/2005 của Thủ tướng Chính phủ về “Phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới Công ty Nhà nước thuộc UBND TP Hà Nội”.

Theo luật sư Phan Thị Lam Hồng, Giám đốc Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội thì toàn bộ số cổ phần được chào bán sai quy định pháp luật (như chuyển nợ thành vốn góp sai quy định; tính trùng số năm công tác của người lao động; chưa nộp đủ tiền vào tài khoản phong toả tại kho bạc theo quy định...), bao gồm cổ phần ưu đãi và cổ phần bán đấu giá tại Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội, sẽ được coi là chưa bán hết và được xử lý theo quy định tại khoản 5, Điều 31, Nghị định 187/2004/NĐ-CP “...Trường hợp cổ phần chưa bán hết thì doanh nghiệp báo cáo cơ quan có thẩm quyền quyết định cổ phần hoá để điều chỉnh quy mô hoặc cơ cấu vốn điều lệ trong phương án cổ phần hoá và thực hiện chuyển công ty nhà nước thành công ty cổ phần”.

Cụ thể hoá quy định này, điểm 6.2, phần B, mục V Thông tư 126/2004/TT-BTC ngày 24/12/2004 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định 187/2004/NĐ-CP thì “Trường hợp các nhà đầu tư tham gia đấu giá không mua hết số cổ phần bán ra thì thực hiện điều chỉnh quy mô vốn điều lệ và vốn nhà nước tại doanh nghiệp”; Tiết a, điểm 6.1, mục 11 Thông tư 95/2006/TT-BTC ngày 12/10/2006 của Bộ Tài chính (sửa đổi, bổ sung Thông tư 126/2004/TT-BTC) đã hướng dẫn chi tiết việc xử lý số lượng cổ phần bán không hết tại doanh nghiệp cổ phần hoá như sau: “Nếu số lượng cổ phần còn lại dưới 50% số lượng cổ phần bán đấu giá thì điều chỉnh quy mô vốn điều lệ, tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ để chuyển doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần”

Vậy quan điểm của Sở Tài chính thành phố Hà Nội và Tổng công ty HANDICO về phương án giải quyết số cổ phần được chào bán sai quy định pháp luật trong quá trình cổ phần hoá HACINCO là như thế nào?

Thứ nhất, về quan điểm của Sở Tài chính thành phố Hà Nội: Ngày 17/02/2006, tại Báo cáo số 441 STC/TCDN-P2 do ông Phạm Công Bình - Phó Giám đốc Sở tài chính thành phố Hà Nội ký ban hành đã đưa ra đề xuất về các phương án xử lý toàn bộ số cổ phần được chào bán sai quy định pháp luật như sau:

Phương án 1: Điều chỉnh giảm vốn điều lệ của Công ty cổ phần. Phương án 2: Giữ nguyên mức vốn điều lệ và tăng tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ tại Công ty cổ phần. Phương án 3: Tiếp tục bán ra ngoài số cổ phần chưa bán hết của lần 1.

Như vậy, xét thứ tự các phương án được Sở Tài chính thành phố Hà Nội đề xuất trên thì phương án tối ưu cho việc hoàn tất quá trình cổ phần hoá tại HACINCO chính là phương án điều chỉnh giảm vốn điều lệ của HACINCO, tuân thủ theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và đúng quy định tại Nghị định 187/2004/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn, tương tự như việc trước đó UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 7867/QĐ-UB ngày 31/11/2005 để điều chỉnh giảm vốn điều lệ của HACINCO

Thế nhưng sau khi Sở Tài chính thành phố Hà Nội báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo của UBND thành phố và Ban đổi mới doanh nghiệp thành phố thì công việc vẫn không có gì thay đổi và tiến trình cổ phần hoá HACINCO vẫn dậm chân tại chỗ. Mãi hơn 4 năm sau, UBND thành phố Hà Nội mới ban hành Quyết định 1886/QĐ-UBND ngày 22/4/2010 điều chỉnh vốn điều lệ và cơ cấu vốn điều lệ của Quyết định 6680/QĐ-UB, theo đó tăng vốn Nhà nước lên 23.394.040.000 đồng, đồng nghĩa với việc tăng vốn nhà nước từ 9,65% vốn điều lệ lên 49,6% vốn điều lệ của Doanh nghiệp. Đây không chỉ là một quyết định hoàn toàn không phù hợp với quy định pháp luật, mà còn là một văn bản tạo nên sự bất bình đẳng trong chính Doanh nghiệp cổ phần hoá.

Thứ hai, về quan điểm của Tổng công ty HANDICO: Với tư cách là đơn vị chủ quản của HACINCO, đồng thời được UBND TP Hà Nội giao chủ trì, phối hợp họp với các Ban, ngành để đề xuất phương án xử lý, HANDICO lại đưa ra và lựa chọn phương án tăng tỷ lệ cổ phần của nhà nước tại HACINCO từ 9,11% lên lên 49,6% bằng cách “Tổng Công ty HANDICO đầu tư thêm vốn thay thế các cổ phiếu không hợp lệ bị loại... để giữ nguyên vốn điều lệ 47.168.600.000 đồng tại Quyết định số 7867/QĐ-UB” (theo Công văn số 599/TCT-ĐTQLV ngày 29/05/2009 của Tổng Công ty HANDICO). Từ đó, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 1886/QĐ-UBND ngày 22/4/2010 về việc điều chỉnh cơ cấu vốn điều lệ đúng như đề xuất của Tổng Công ty HANDICO.

Rõ ràng, phương án của Tổng Công ty HANDICO đề xuất và Quyết định số 1886/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội nhằm tăng tỷ lệ cổ phần của nhà nước tại HACINCO là trái với hình thức cổ phần hóa được quy định tại Điều 3, Nghị định 187/2004/NĐ-CP; đi ngược lại với tinh thần cổ phần hóa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 94/2005/QĐ-TTg ngày 05/5/2005 “Nhà nước giữ cổ phần ở mức thấp hoặc không giữ cổ phần” (điểm b, khoản 2, Chương I, Phân A, Phụ lục ban hành kèm theo Quyết định số 94/2005/QĐ-TTg); đồng thời không tuân thủ đúng theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật: văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng từ thời điểm bắt đầu có hiệu lực và được áp dụng đối với hành vi xảy ra tại thời điểm mà văn bản đó đang có hiệu lực. Phương án này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư và người lao động, bởi việc tăng tỷ lệ cổ phần nhà nước đồng nghĩa với việc giảm quyền biểu quyết, quyền sở hữu của họ tại doanh nghiệp.

Nhưng điều đặc biệt nhất là dù đã rất mạnh dạn đưa ra đề xuất tăng vốn nhà nước tại HACINCO, nhưng sau khi UBND thành phố Hà Nội ban hành Quyết định 1886/QĐ-UB, chính HANDICO lại là người đầu tiên không chấp hành Quyết định này, bởi từ đó đến nay HANDICO vẫn chưa thực hiện nghĩa vụ chuyển số tiền 23.394.040.000 đồng vào HACINCO theo nội dung được quy định tại Điều 1 Quyết định 1886/QĐ-UB.

Đến nay đã 5 năm trôi qua, giả sử Quyết định 1886/QD-UB vẫn buộc phải triển khai thì HANDICO sẽ phải chuyển số tiền là bao nhiêu tỷ đồng vào HACINCO thì mới phù hợp, khi mà tại thời điểm năm 2005, các nhà đầu tư và người lao động đã chuyển vào tài khoản phong toả của Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội số tiền trên 23 tỷ đồng và số tiền này đã được chuyển về HACINCO để sử dụng vào mục đích sản xuất, kinh doanh của công ty này? Trong khi đó vào thời điểm phê duyệt giá trị doanh nghiệp và phương án cổ phần hoá theo Quyết định 6680/QĐ-UB ngày 29/9/2005 thì vốn nhà nước được xác định là 4.553.600.000 đồng, nhưng đến cuối năm 2005 thì công ty bị lỗ 7.4 tỷ đồng, như vậy vốn nhà nước tại HACINCO lúc này là một con số âm.

Nếu chỉ cần áp theo mức lãi suất ngân hàng của số tiền trên 23 tỷ đồng của các nhà đầu tư và người lao động đã nộp từ 10 năm về trước, thì chắc chắn số tiền HANDICO phải nộp vào doanh nghiệp cổ phần hoá HACINCO sẽ là một số tiền “khủng” khi cộng dồn cả tiền gốc (theo Điều 1 Quyết định 1886/QĐ-UB) và tiền lãi suất của 10 năm qua, chứ không thể chỉ là một con số 23.398.040.000 đồng mà thôi.

Vậy, HANDICO có vị trí, vai trò và trách nhiệm như thế nào đối với quá trình cổ phần hóa tại HACINCO?

Tổng công ty HANDICO được thành lập ngày 21/9/1999 theo Quyết định số 78/1999/QĐ-UB của UBND Thành phố Hà Nội trên cơ sở hợp nhất từ 17 đơn vị thuộc 10 cơ quan chủ quản, trong đó có đơn vị thành viên là HACINCO.

Căn cứ theo quy định tại khoản 2, Điều 40, Nghị định số 187/2004/NĐ-CP thì Hội đồng quản trị của HANDICO phải có trách nhiệm trong việc tổ chức, thực hiện quá trình cổ phần hóa tại đơn vị thành viên của mình là HACINCO như sau:

“a) Tổ chức thực hiện sắp xếp các doanh nghiệp thuộc tổng công ty theo đề án sắp xếp doanh nghiệp nhà nước đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt;

b) Chỉ đạo các công ty thành viên: xử lý các vấn đề tài chính theo quy định tại Chương II Nghị định này, tổ chức xác định giá trị doanh nghiệp, lập phương án cổ phần hoá trình cấp có thẩm quyền phê duyệt;

c) Xử lý các tồn tại về tài chính của doanh nghiệp cổ phần hoá theo thẩm quyền.”

Tuy nhiên trong quá trình tiến hành cổ phần hóa HACINCO, Tổng Công ty HANDICO lại đã “thiếu trách nhiệm trong chỉ đạo, hướng dẫn, giám sát quá trình cổ phần hoá tại Công ty Đầu tư xây dựng số 2; chậm chễ trong việc phát hiện và nghiên cứu đề xuất báo cáo cơ quan có thẩm quyền xử lý những sai sót nảy sinh”, “chưa thực hiện tốt việc chỉ đạo và giám sát quá trình cổ phần hóa tại HACINCO, chưa phát hiện kịp thời các sai sót của Công ty để báo cáo UBND Thành phố xem xét xử lý”... dẫn đến hàng loạt các vi phạm kéo dài trong quá trình góp vốn, mua cổ phần tại HACINCO như: tính trùng cổ phần ưu đãi bán cho người lao động, thu tiền bán cổ phần và chuyển nợ thành vốn góp sai quy định... Lỗi của HANDICO đã được các Bộ, ban ngành kết luận tại rất nhiều văn bản như Công văn số 847/BC-STC/TCDN ngày 20/3/2006 của Sở Tài chính thành phố Hà Nội; Công văn số 07-CV/CAHN (PC45) ngày 16/01/2007 của Công an thành phố Hà Nội; Báo cáo số 1312/UBND-CN ngày 13/3/2007 của UBND thành phố Hà Nội...

Như vậy, để dẫn đến những sai phạm trong quá trình cổ phần hóa tại HACINCO, đưa ra phương án đề xuất trái quy định pháp luật, không thể triển khai trên thực tế, dẫn đến quá trình cổ phần hóa tại đơn vị thành viên là HACINCO bị bế tắc gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư và người lao động, làm chậm lại chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước, với tư cách là đơn vị chủ quản, Hội đồng quản trị của Tổng Công ty HANDICO sẽ phải chịu trách nhiệm theo đúng quy định tại khoản 2, Điều 40, Nghị định số 187/2004/NĐ-CP: “Trường hợp không thực hiện phương án đã được phê duyệt thì Hội đồng quản trị tổng công ty nhà nước phải chịu các hình thức kỷ luật theo quy định hiện hành.”

Đã 10 năm trôi qua, những người lao động trong doanh nghiệp và các nhà đầu tư đã bỏ ra số tiền trên 23 tỷ đồng để mua cổ phần của HACINCO vẫn ngày đêm trông ngóng một quyết định hợp pháp, hợp lý từ UBND thành phố Hà Nội cho “số phận pháp lý” của những cổ phần này. Sau loạt bài mà báo Điện tử Dân trí đã đưa vừa qua, ngày 03/12/2015 Văn phòng UBND thành phố Hà Nội đã ban hành công văn số 8384/VP-KT chỉ đạo dứt điểm vụ cổ phần hóa tại HACINCO và đặc biệt nhấn mạnh:

“1. Yêu cầu Sở Tài chính phối hợp Tổng công ty Đầu tư và phát triển nhà Hà Nội, công ty HACINCO khẩn trương thực hiện quyết định số 1886/QĐ-UBND thành phố và chỉ đạo của UBND thành phố tại Thông báo số 15/TB-VP ngày 20/01/2014 để chuyển Công ty đầu tư xây dựng số 2 Hà Nội thành Công ty Cổ phần.

2. Sở Tài chính báo cáo UBND thành phố về việc thực hiện cổ phần hóa Công ty Đầu tư xây dựng số 2 Hà Nội trước ngày 11/12/2015.”

Như vậy, một lần nữa, Sở Tài chính lại tiếp tục song hành cùng Tổng công ty HANDICO đi tìm lại lời giải cho bài toán đã từng bị đưa ra “đáp án sai đề” mà Báo Điện tử dân trí đã phân tích tại bài viết về giá trị pháp lý của Quyết định số 1886/QĐ-UBND ngày 22/4/2010 của UBND TP Hà Nội. Không chỉ riêng người lao động và các nhà đầu tư mà công luận cũng đang rất trông đợi một giải pháp chuẩn mực cuối cùng để quá trình cổ phần hoá tại HACINCO không bị vượt quá ngưỡng con số 10 năm trời long đong.

Dân trí sẽ tiếp tục thông tin tới bạn đọc.

Anh Thế