Từ vụ bà Nguyễn Phương Hằng mang 2 quốc tịch: Luật quy định thế nào?

Bà Nguyễn Phương Hằng, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đại Nam, mới đây đã bị khởi tố về hành vi Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Quá trình lập lý lịch tư pháp của bị can, cơ quan điều tra xác định, bà Hằng trước đây mang tên Nguyễn Thị Thanh Tuyền, đến năm 2010 đổi tên như hiện tại. Ngoài quốc tịch Việt Nam, bà Hằng còn có quốc tịch Cộng hòa Cyprus.

Một ví dụ khác, trong vụ án Trần Phương Bình và đồng phạm tham nhũng xảy ra tại ngân hàng Đông Á do TAND TPHCM xét xử sơ thẩm, bị cáo Phan Văn Anh Vũ (tức Vũ "nhôm") khai còn có các tên gọi khác là Phan Văn Sáu và Trần Đại Vũ; đồng thời có hai quốc tịch gồm: Việt Nam, Antigua và Barbuda.

Như vậy ngoài tư cách là công dân Việt Nam, 2 bị cáo nói trên còn là người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam.

Nhiều bạn đọc Dân trí thắc mắc, vậy cơ quan điều tra sẽ xử lý vi phạm của người Việt mang hai quốc tịch như thế nào? Việc này có ảnh hưởng đến quá trình điều tra và xét xử người phạm tội không? Liệu mang 2 quốc tịch thì có được pháp luật "ưu ái", "nương tay" hay không?

Theo Luật sư Quách Thành Lực, Giám đốc Công ty luật Pháp trị, đối với người Việt phạm tội có 2 quốc tịch, nguyên tắc xử lý như sau: người phạm tội trước hết vẫn là công dân Việt Nam nên sẽ áp dụng pháp luật Việt Nam để xử lý hành vi phạm tội.

Về nguyên tắc, công dân Việt Nam chỉ được mang một quốc tịch, nhưng theo quy định hiện hành tại Điều 4 về nguyên tắc quốc tịch, Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 thì "Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam công nhận công dân Việt Nam có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam, trừ trường hợp Luật này có quy định khác".

Công dân Việt Nam có quyền có 2 quốc tịch trong trường hợp sau: Chủ tịch nước cho phép giữ quốc tịch nước ngoài khi xin nhập quốc tịch Việt Nam, xin trở lại quốc tịch Việt Nam, trẻ em là công dân Việt Nam được người nước ngoài nhận làm con nuôi, có quốc tịch nước ngoài nhưng vẫn giữ quốc tịch Việt Nam, trẻ em là người nước ngoài được công dân Việt Nam nhận làm con nuôi thì có quốc tịch Việt Nam (mà vẫn giữ quốc tịch nước ngoài), người Việt Nam định cư ở nước ngoài đã có quốc tịch nước ngoài, nhưng chưa mất quốc tịch Việt Nam...

Người Việt phạm tội mang 2 quốc tịch cũng sẽ bị xử lý nghiêm minh!

Việc người Việt Nam phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam nhưng lại có thêm quốc tịch nước ngoài không phải là trường hợp cá biệt, và cơ chế xử lý đối với những người phạm tội như thế này trong Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có quy định khá đầy đủ, rõ ràng.

Căn cứ vào khoản 1 Điều 2 Bộ luật Hình năm 2015 về Cơ sở của trách nhiệm hình sự: "Chỉ người nào phạm một tội đã được Bộ luật Hình sự quy định mới phải chịu trách nhiệm hình sự."

Tại khoản 1 điều 3 Bộ luật này quy định về nguyên tắc xử lý đối với người phạm tội như sau: "a, Mọi hành vi phạm tội do người thực hiện phải được phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng, công minh theo đúng pháp luật; b) Mọi người phạm tội đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt giới tính, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội".

Bên cạnh đó, tại điều 5 về Hiệu lực của Bộ luật Hình sự đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa XHCN Việt Nam quy định như sau: "Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa XHCN Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo điều ước quốc tế mà Cộng hòa XHCN Việt Nam là thành viên hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết theo quy định của điều ước quốc tế hoặc theo tập quán quốc tế đó; trường hợp điều ước quốc tế đó không quy định hoặc không có tập quán quốc tế thì trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao."

Cụ thể, đối với người Việt phạm tội có 2 quốc tịch thì nguyên tắc xử lý như sau: người phạm tội trước hết vẫn là công dân Việt Nam nên sẽ áp dụng pháp luật Việt Nam để xử lý hành vi phạm tội.

Trong trường hợp nước họ mang quốc tịch thứ 2 mà quốc gia này áp dụng chế độ bảo hộ công dân và nước này có ý kiến can thiệp thì lúc đó sẽ giải quyết theo một trong hai trường hợp: nếu người đó thuộc đối tượng được miễn trừ ngoại giao thì sẽ được giải quyết theo tòa án quốc tế, áp dụng theo con đường miễn trừ ngoại giao; nếu không được miễn trừ thì vẫn được giải quyết bình thường, như một người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ quốc gia Việt Nam thì do pháp luật Việt Nam xử lý.

"Quốc tịch nước ngoài không ảnh hưởng gì đến quá trình xét xử. Quá trình xét xử, Vũ "nhôm" cũng không thuộc diện được hưởng bảo hộ ngoại giao, bảo hộ lãnh sự cho hành vi vi phạm pháp luật của mình. Quốc tịch nước ngoài cũng không phải là căn cứ xem xét giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo Vũ đối với những tội danh Vũ bị xét xử.

Đối với bà Phương Hằng, hiện nay giữa Việt Nam và Cộng hòa Cyprus không có điều ước quốc tế, và bà Hằng cũng không thuộc trường hợp được miễn trừ ngoại giao. 

Về nguyên tắc, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, người Việt phạm tội mang 2 quốc tịch hay người nước ngoài vi phạm pháp luật Hình sự Việt Nam cũng đều bị xử lý nghiêm minh", Luật sư Lực khẳng định.