Tiếng thét của rừng Tây Nguyên: Chính kẻ nhận tiền giữ rừng... phá rừng!

Rừng xanh “mất dần”…ai bảo vệ (?)

Trong thời gian vừa qua, trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã liên tục phát hiện rất nhiều vụ phá rừng quy mô lớn ở các huyện như: Kông Chro, Ia Pa, Krông Pa, Kbang...Tuy nhiên, hàng năm các đơn vị chủ rừng (UBND xã, Ban quản lý RPH, Công ty lâm nghiệp) vẫn đều nhận tiền dịch vụ môi trường rừng và các nguồn ngân sách khác để thực hiện công tác quản lý, bảo vệ rừng.

Cụ thể, trong ngày 3 và 4/8/2019, lực lượng chức năng 2 huyện Kông Chro và Ia Pa lập đoàn kiểm tra và phát hiện tại tiểu khu 807 thuộc lâm phần do UBND xã Đak Kơ Ning (Kong Chro) quản lý có 9 gốc cây dổi, trâm bị lâm tặc cưa hạ với tổng khối lượng gỗ thiệt hại khoảng 25,5 m3. Trong số những cây gỗ bị cưa hạ này có những gốc vài người ôm, ước chừng đến cả trăm năm tuổi. Lực lượng chức năng xác định lâm tặc đã sử dụng cưa lốc để cưa hạ cây. Sau đó, cắt thành từng lóng rồi dùng trâu kéo ra bãi tập kết. Tiếp đó, các đối tượng dùng xe máy kéo độ chế vận chuyển gỗ đi.

Khoảng cuối tháng 8/2019, đoàn công tác huyện Kông Chro đã tiến hành kiểm tra, phát hiện tại một lán trại trên lâm phần do Ban Quản lý rừng phòng hộ Ayun Pa quản lý (thuộc địa giới hành chính xã Pờ Tó) có 1 xe độ chế, trên xe có 32 lóng gỗ với khối lượng 2,648 m3.

Tại thời điểm kiểm tra, trong lán trại có 2 người gồm đối tượng Chúc và Bùi Văn Phú. Sau đó, 2 đối tượng đã rời khỏi hiện trường. Mở rộng hiện trường, đoàn đã phát hiện dưới gầm lán trại và cách lán trại 50 m còn có điểm tập kết 155 lóng, hộp gỗ với tổng khối lượng 20,316 m3. Tiếp tục kiểm tra, xác minh, lực lượng chức năng phát hiện tại lô 9, khoảnh 7, tiểu khu 778, lâm phần Công ty TNHH một thành viên Lâm nghiệp Ia Pa (thuộc địa giới hành chính xã Chơ Long) có 86 cây gỗ bị cưa hạ trái phép, gồm: cẩm lai, lim xẹt, gáo vàng, gõ mật, chiêu liêu đen.

Khối lượng gỗ thiệt hại là 12,779 m3, trong đó, khối lượng gỗ còn tại hiện trường là hơn 5,5 m3. Ngoài ra, đoàn kiểm tra liên ngành do đại diện Chi cục Kiểm lâm tỉnh Gia Lai làm còn phát hiện thêm 115 cây gỗ bị cưa hạ trái phép với khối lượng gỗ thiệt hại là 12,884 m3… Tổng cộng hơn 200 gốc cây bị đốn hạ trong khoảng thời gian từ tháng 3 – 8/2019.

Trong cuối tháng 8/2019, báo Dân trí đã có loạt phóng sự điều tra : “Tiếng thét đau đớn của rừng xanh Tây Nguyên” ghi lại cận cảnh các đối tượng lâm tặc ngang nhiên huy động cả chục người vào khai thác rầm rộ tại cánh rừng xã Ia Rmok (huyện Krông Pa). Qua kiểm tra theo phản ánh của phóng viên, đoàn đã phát hiện có 49 gốc cây bị đốn hạ ở 2 tiểu khu 1410 và 1417.

Đồng thời, cơ quan chức năng đã xác định được hai đối tượng là Ksor Thìn (xã Ia Rmok, huyện Krông Pa) và Ksor Kha (thị trấn Phú Túc, huyện Krông Pa) đã thực hiện việc khai thác gỗ trái phép như báo chí đã phản ánh.

Chỉ trong vòng tháng 8/2019, trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã xảy ra liên tiếp nhiều vụ xâm hại rừng “khủng”. Tuy nhiên, việc để rừng bị “xâm hại”, lấn chỉ dừng lại ở những lời giải thích từ đơn vị như: Hạt kiểm lâm và chủ rừng là do “diện tích quản lý rộng…lực lượng mỏng”.

Nhiều “lỗ hổng” từ quỹ dịch vụ môi trường rừng (!)

Theo báo cáo từ Qũy bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Gia Lai, trong năm 2018, quỹ đã chi hơn 132 tỷ đồng tiền dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn toàn tỉnh. Nhiều chủ rừng, chính quyền địa phương hàng năm vẫn đều đặn nhận tiền dịch vụ môi trường rừng nhưng rừng liên tục bị xâm hại.

Trao đổi với chúng tôi, ông Siu Sứ (Chủ tịch UBND xã Ia Tul, huyện Ia Pa) cho biết: “Mỗi năm xã nhận gần 2 tỷ đồng tiền dịch vụ môi trường rừng. Số tiền này được xã phân bổ đều cho 6 cộng đồng thôn chung tay tuyên truyền, quản lý bảo vệ rừng nhưng thực tế trên địa bàn rừng vẫn mất từng ngày”.

Ông Ksor Run (Chủ tịch UBND xã Ia Rmok, huyện Krông Pa) cho rằng: “Mỗi năm, xã được giao hơn 300 triệu đồng từ Qũy dịch vụ môi trường rừng để chi trả cho các nhóm hộ thực hiện công tác bảo vệ rừng. Qua đó, cứ một tuần khoảng từ 1 – 2 lần các nhóm hộ được giao phối hợp với chính quyền địa phương, kiểm lâm địa bàn để đi vào khu vực này để kiểm tra. Tuy nhiên, các lần về kiểm tra đều báo cáo không có tình trạng phá rừng cho đến khi phóng viên phản ánh thì xã mới biết”.

“Tiền dịch vụ môi trường rừng được tỉnh hỗ trợ và xã đã cấp cho người dân tham gia quản lý bảo vệ rừng. Số tiền từ quỹ thì lớn nhưng về chia nhỏ ra cho người dân lại chẳng được bao nhiêu. Cũng vì trình độ dân trí thấp, đời sống kinh tế khó khăn nên việc bà con vào phá rừng để lấy gỗ, làm nương rẫy là điều không thể tránh khỏi. Tuy vậy, việc này cũng chỉ dừng lại ở nhắc nhở, chưa đủ sức răn đe. Đến khi phát hiện những vụ phá rừng quy mô lớn thì lúc ấy mới xử lý theo quy định được…”, ông Run cho biết thêm.

Ngoài việc nhận tiền bảo vệ rừng nhưng vẫn để mất rừng, nhiều đoàn thanh tra đã phát hiện nhiều đơn vị chủ rừng chi sai mục đích, lập chứng từ khống để chiếm đoạt hàng trăm triệu đồng từ quỹ này. Cụ thể, vừa qua Thanh tra huyện Chư Pah đã phát hiện UBND xã Hà Tây để mất 850ha ha rừng. Việc quản lý sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng tuỳ tiện, lập khống chứng từ để thanh toán tiền hội nghị, tuyên truyền 22 triệu đồng; hợp thức hóa chứng từ để thanh toán sai số tiền hơn 271 triệu đồng.

Bên cạnh đó, UBND xã Hà Tây còn tự ý trích lại phần trăm kinh phí của 3 làng và 2 nhóm hộ được thụ hưởng tiền nhận khoán bảo vệ rừng với số tiền sai quy định là hơn 624 triệu đồng. Đặc biệt, với cương vị là một chủ rừng được nhà nước giao quản lý, bảo vệ rừng nhưng ông Thoah lại lấy gỗ vi phạm từ rừng chở đi nơi khác để gia công, phục vụ mục đích riêng

Ông Trương Văn Nam (Trưởng phòng Quản lý bảo vệ rừng, Chi cục Kiểm lâm Gia Lai) cho biết: “Hiện nay việc giao khoán bảo vệ rừng cho các nhóm hộ còn nhiều lỗ hổng. Việc các hộ nhận khoán chăm sóc bảo vệ rừng và nhận tiền đều đặn để đi tuần tra, bảo vệ rừng, nhưng khi để mất rừng lại không có chế tài ràng buộc. Ngoài ra, nhìn bề ngoài thì số tiền dịch vụ môi trường rừng rất lớn nhưng chia nhỏ cho các chủ  rừng và đơn vị giao khoán thì không được bao nhiêu (tuỳ lưu vực, từ 120.000 đồng đến 400.000 đồng/ha/năm)…”.

“Nếu nhận mức cao nhất là 400.000 đồng cho 30 ha thì mỗi năm cũng chỉ thu nhập 12 triệu đồng. Như vậy không thể đủ để phục vụ nhu cầu cuộc sống nên người nhận khoán sẽ lơ là, bỏ bê để làm những công việc khác hoặc quay lại phá rừng làm nương rẫy, lấy gỗ để kiếm miếng cơm qua ngày đã. Hiện nay, chi cục đang nghiên cứu và tham khảo những tỉnh khác để đổi mới cách chi trả và giao khoán. Nếu chúng ta gom và giao số tiền dịch vụ môi trường rừng này về một khoản lớn. Sau đó, thuê những cá nhân chuyên trách, nhận thức cao thực hiện xuyên suốt cho việc tuần tra, bảo vệ rừng thì tôi nghĩ rất tốt và hiệu quả hơn”, ông Nam nói.

Theo ông Võ Văn Hạnh, Giám đốc Quỹ bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Gia Lai cũng cho biết: “Việc của đơn vị là phải chi đúng, chi đủ số tiền trên diện tích các đơn vị chủ rừng quản lý. Hàng năm chúng tôi có phối hợp kiểm tra, giám sát nhưng chủ yếu là về viêc sử dụng tiền đúng mục đích hay không, đối chiếu diện tích chi trả và diện tích thực thế. Nhưng theo tôi nghĩ, tiền sử dụng dịch vụ môi trường rừng tại một số xã hiện nay còn nhiều biểu hiện dễ dẫn đến sai phạm như mở nhiều tài khoản trung gian, chi trả thiếu tiền khoán bảo vệ rừng của dân và mở sổ theo dõi chưa tuân thủ quy định.”, ông Hạnh nói.

Phạm Hoàng