Phát Diệm: Sự hòa trộn kiến trúc đông - tây

 Nhà thờ Phát Diệm (còn gọi là nhà thờ đá Phát Diệm) là công trình xây dựng hoàn toàn bằng đá nhân tạo, được linh mục Phêrô Trần Lục (còn gọi là Cụ Sáu) thiết kế và điều hành thi công, khởi công năm 1875, đến năm 1898 thì hoàn thành. Quần thể nhà thờ Phát Diệm rộng khoảng 22ha, nằm tại thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, phía đông nam tỉnh Ninh Bình cách Hà Nội khoảng 120km về hướng nam.

Không được trang hoàng bằng tranh vẽ hay những bức big lớn nhà thờ đá Phát Diệm lại có vẻ đẹp khác đó là vẻ đẹp từ nghệ thuật điêu khắc Việt. Từ hình ảnh của các vị thánh, các vị thiên thần trên mái, trên tường Phương đình và  đến những hoại tiết trên tường cột kèo của nhà thờ thánh Rêcô đều được các nghệ nhân điêu khắc tinh xảo. Đặc biệt bên trong nhà thờ trái tim vô nhiễm nguyên tội Đức Mẹ (còn được gọi là nhà thờ đá vì tất cả mọi thứ ở nhà thờ này đều được làm bằng đá, từ nền, tường, cột) có nhiều bức phù điêu đẹp, đặc biệt là bức chạm tứ quý: tùng, mai, cúc, trúc, tượng trưng cho thời tiết và vẻ đẹp riêng của bốn mùa trong một năm.

Những bức phù điêu tạo cho nhà thờ lớn một nét đẹp riêng so với những nhà thờ khác

Người Việt từ xưa tới nay khi dựng nhà hay bất cứ một công trình nào đều tính đến yếu tố phong thuỷ. Nhìn vào Tổng thể nhà thờ Phát Diệm có thể nói đây nhà thờ thiên chúa mang đậm nét nhất quan niệm quan niệm phong thủy của người Việt. Áng ngữ trước nhà thờ là một hồ lớn khoảng 400 m2, năm giữa ồ là một hòn non nhỏ khoảng rộng 40 m2 trên đó đặt tượng chúa Giêsu. Quần thể giáo đường bên trong được bố trí hợp lý với vị trí trung tâm là nhà thờ lớn thờ chúa Giêsu, hai bên là các nhà thờ thờ các Thánh Rôcô, Phêrô, phía sau nhà thờ thờ lớn có xây dựng 3 hang đá nhân tạo (hang Lộ Đức, hang Lọ Len, Núi Sọ).

Tồn tại hơn 100 năm, những lớp đá rêu phong làm nhà thờ Phát Diệm nay càng cổ kính và trang nghiêm.