Đừng vô tư chia sẻ ảnh con cái lên mạng

Năm 2018 tôi tham dự và đưa tin một sự kiện thể thao lớn ở Đà Nẵng, trong đó có phần thi dành cho trẻ em. Rất nhiều bé trong số này là con của ông chủ hoặc lãnh đạo các công ty doanh thu ngàn tỷ trở lên.

Chủ một quỹ đầu tư đồng thời là nhà đồng sáng lập một tập đoàn bán lẻ lớn nhẹ nhàng xin phép tôi không đăng hình con của ông lên báo. Phó tổng Giám đốc một công ty Internet nổi tiếng thì không hào hứng nhưng đồng tình cho tôi chụp ảnh con ông. Trong khi nhà đồng sáng lập một công ty fintech hàng đầu thì sẵn sàng cho chụp cả nhà, thậm chí vui vẻ khi biết được lên báo.

Ba quan điểm khác biệt nêu trên về việc chia sẻ hình ảnh con cái lên truyền thông, lên mạng xã hội phản ánh khá rõ nét xu hướng của phụ huynh hiện nay.

Dù quyết định của các bậc cha mẹ là gì, có một thứ không thay đổi: chia sẻ càng nhiều, càng chi tiết về hình ảnh, thông tin của con cái lên mạng xã hội không phải là điều tốt.

Hai năm trở về trước chúng ta vô tư cung cấp thông tin và hình ảnh CMND của mình và mọi sự vẫn yên bình. Chỉ đến khi gần đây nhiều người bỗng dưng trở thành con nợ của các ứng dụng cho vay mới biết rằng, người lạ chỉ cần các thông tin này để giả hồ sơ vay tiền trên các ứng dụng.

Hiếu PC, hacker nổi tiếng chỉ cần hack thông tin số an sinh xã hội của người Mỹ thôi cũng đủ làm ảnh hưởng cuộc sống hàng triệu người. Hay một số nữ sinh Việt Nam khi đoạt giải cao trong các cuộc thi sắc đẹp gần đây ngay lập tức bị soi mói vì đã có phát ngôn, hình ảnh không phù hợp trên mạng khi họ chưa nổi tiếng.

Chúng ta không thể biết trong vài năm tới công nghệ sẽ tiến bộ tới đâu, con cái chúng ta chọn cuộc sống thế nào, thì liệu việc chia sẻ hình ảnh của bé mặc tã, mặc bikini, hay video clip khóc đòi quà sẽ ảnh hưởng thế nào đến chúng trong tương lai?

Những nguy cơ khi chia sẻ quá nhiều thông tin của trẻ lên mạng

Việc các ông bố bà mẹ thích đăng ảnh con mình lên mạng xã hội không chỉ phổ biến tại Việt Nam mà trên toàn thế giới. Vấn đề này đã được các nước phát triển nói đến từ nhiều năm trước, khiến nhiều phụ huynh ở các nước này đã đặc biệt cẩn trọng trong việc bảo vệ danh tính con cái trên mạng.

Một nghiên cứu tại Mỹ năm 2010 cho thấy, hơn 90% bé dưới 2 tuổi và 80% trẻ em đều đã xuất hiện trên mạng theo cách nào đó. Theo báo cáo năm 2019 của Ủy ban Trẻ em Vương quốc Anh, trước năm 13 tuổi, một đứa trẻ có thể có đến 1.300 tấm ảnh được cha mẹ chia sẻ lên mạng. Trong khi đó, nghiên cứu cho thấy chỉ 1/5 bạn bè trên Facebook của chúng ta thực sự là người quen, dẫn đến nguy cơ rất nhiều người lạ xem được hình ảnh của trẻ.

Ngân hàng Barclays (Anh) dự báo đến năm 2030, "sharenting" (xu hướng cha mẹ chia sẻ hình ảnh con cái) là nguyên nhân của 2/3 vụ rò rỉ thông tin, gây thiệt hại hàng trăm triệu USD hàng năm. Vì với thông tin cha mẹ đăng tải - ngày sinh, hình ảnh, tên, địa chỉ - kẻ xấu có thể đợi đến khi trẻ 18 tuổi để làm giả tài khoản ngân hàng, kiếm lợi từ đó.

Có nhiều mối nguy có thể xảy đến khi để hình ảnh của con cái lên mạng xã hội. Thứ nhất, một hình ảnh đối với chúng ta là đáng yêu nhưng sau đó có thể bị dùng để bắt nạt. Chẳng hạn, khi con ở tuổi thiếu niên, một nhóm bạn bè của con cái có thể dùng hình ảnh nhạy cảm khi còn nhỏ của trẻ để trêu tức, làm xấu hổ, hay thậm chí bắt nạt, tống tiền. Hình ảnh có thể bị dọa đăng lên một nhóm để bêu xấu con bạn.

Thứ hai, hình ảnh có thể bị kẻ gian dùng vào mục đích xấu. Chẳng hạn, ảnh có thể bị cắt ghép để đưa lên các diễn đàn, trang mạng về tình dục liên quan đến trẻ em.

Trên thực tế, nhiều bức ảnh trẻ em rất đáng yêu, nhưng khi bị ăn cắp đưa vào các trang mạng ấu dâm thì chúng nhận được các bình luận bệnh hoạn. Năm 2015, điều tra viên cao cấp của Ủy ban An toàn điện tử (Úc) khẳng định, có website chứa hơn 45 triệu ảnh, trong đó phân nửa được lấy từ nguồn của các trang mạng xã hội.

Thậm chí, vào năm ngoái, một bà mẹ ở Florida (Mỹ) phát hiện trên Amazon bán một búp bê tình dục trẻ em rất giống với con gái 8 tuổi của cô. Búp bê có dáng ngồi, mái tóc, ngoại hình rất giống với hình ảnh của con gái mà cô đã đăng trong một nhóm Facebook. Amazon sau đó đã gỡ bài đăng về búp bê tình dục nói trên, vốn có người đã mua và đánh giá 5 sao.

 Thứ 3, việc xây dựng hình ảnh con cái trên mạng dưới lăng kính của ba mẹ có thể ảnh hưởng đến nhận thức của trẻ. Thay vì cảm nhận về tuổi thơ theo cách của mình, trẻ em có thể hiểu sai về bản thân dựa trên những thứ cha mẹ xây dựng.

 Đăng ảnh con cái thế nào cho đúng?

Trở lại với 3 ông bố ở đầu bài viết, rõ ràng mỗi người có một ý thức khác nhau về việc chia sẻ hình ảnh con cái trên Internet, không chỉ dựa trên tính cách mà đôi khi bị ảnh hưởng bởi nghề nghiệp của họ.

Các chuyên gia đều cho rằng cha mẹ không cần tuyệt giao với mạng xã hội. Việc đăng ảnh con cái lên mạng nhằm mục đích kết nối, thể hiện cuộc sống vui vẻ không có gì xấu. Tuy nhiên nên chia sẻ đúng cách.

Thứ nhất, cần trao đổi trước với con về hình ảnh và nội dung đăng tải. Nghiên cứu cho thấy trẻ em từ khi 4 tuổi đã nhận thức được bản thân và so sánh mình với người khác. Việc hỏi ý kiến con cái giúp con ý thức được vai trò cá nhân, gia tăng lòng tự trọng, thay vì bị cha mẹ quyết định thay.

Thứ hai, không nên chia sẻ chi tiết thông tin của trẻ. Nhiều cha mẹ đăng từ những tấm ảnh siêu âm khi con chưa ra đời, đến ngày con chào đời, trường học đầu tiên của con, bằng cấp, bảng điểm,... Tất cả những thông tin này đều có thể bị lợi dụng vào mục đích xấu. Bằng cách này, con cái của bạn đã lộ thông tin ngay trước khi chúng có căn cước công dân.

Thứ ba, có thể chia sẻ ảnh của con nhưng không rõ mặt. Chẳng hạn ảnh chụp từ sau lưng, ảnh chụp nghiêng, hoặc ảnh chụp từ xa, và che đi những thông tin về nơi cư trú, trường học, ngày sinh,.. 

Cuối cùng, cần nhớ rằng một khi đã đăng ảnh con lên Internet thì nó hoàn toàn có thể bị chia sẻ rộng rãi. Ảnh trong nhóm kín cũng có thể bị chụp ảnh màn hình, ảnh chia sẻ cho các thành viên trong gia đình cũng có nguy cơ bị hack. Thậm chí ảnh chỉ chụp để bạn xem thôi cũng có thể bị rò rỉ khi mất điện thoại, đi sửa điện thoại,...

Chúng ta là thế hệ cha mẹ đầu tiên sinh ra trong giai đoạn bùng nổ mạng xã hội. Con cái chúng ta là thế hệ đầu tiên ra đời trong thời kì chia sẻ. Do đó, hãy chia sẻ thông tin cẩn thận và có trách nhiệm. Vì một thông tin của trẻ có thể theo đứa trẻ đó đến suốt đời.