Có phải cứ xây nhà, trồng cây trên đất bị thu hồi là sẽ được đền bù?

Có trường hợp nhờ hành động tạo lập thêm tài sản không chính đáng này mà được Nhà nước bồi thường thêm rất nhiều tiền. Tuy vậy, cũng có trường hợp việc làm này bị cơ quan chức năng xác định là trục lợi trái phép quyền lợi bồi thường, nên không được bồi thường.

Cá biệt, có trường hợp người dân sử dụng đất do nhu cầu thực sự về xây dựng, nhu cầu canh tác theo mùa vụ nên đã tạo lập thêm tài sản trên đất gần với thời điểm thu hồi đất mà bị đánh giá là hành động trục lợi nên không được bồi thường tài sản đó.

Do vậy, cần phải làm rõ căn cứ pháp lý để xác định tài sản người dân tạo lập tài sản trên đất bị Nhà nước thu hồi trường hợp nào sẽ không được bồi thường.

Theo khoản 2, điều 92 Luật đất đai năm 2013 quy định các trường hợp Nhà nước thu hồi đất không được bồi thường tài sản gắn liền với đất: "Tài sản gắn liền với đất được tạo lập trái quy định của pháp luật hoặc tạo lập từ sau khi có thông báo thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền " .

Theo quy định trên, Nhà nước không bồi thường tài sản trên đất bị thu hồi khi có vi phạm một trong các tiêu chí sau:

Thứ nhất, tiêu chí tính hợp pháp của tài sản

Công trình, tài sản trên đất phải đúng với mục đích sử dụng đất. Ví dụ người dân xây nhà trên đất nông nghiệp là sử dụng đất sai mục đích.

Đối với công trình phải có giấy phép xây dựng, thì công trình đó được coi là tạo dựng hợp pháp.

Trong mọi trường hợp, cơ quan chức năng từ chối bồi thường thì phải nêu lý do và cung cấp bằng chứng để chứng minh công trình, tài sản không đảm bảo tính hợp pháp. Trách nhiệm chứng minh công trình hợp pháp không thuộc về người dân trong trường hợp này.

Thứ hai, thời điểm tạo lập tài sản

Có thông báo thu hồi đất là thời điểm xác định việc tạo lập tài sản trên đất bị thu hồi có được bồi thường hay không? Nếu người dân tạo lập tài sản trước thời điểm này thì được Nhà nước bồi thường, nếu tạo lập tài sản sau thời điểm này thì không được Nhà nước bồi thường.

Hiện nay, cơ quan có thẩm quyền phải có thông báo thu hồi đất cho người sử dụng chậm nhất là 180 ngày với đất phi nông nghiệp và chậm nhất là 90 ngày với đất nông nghiệp theo quy định tại điều 67 Luật đất đai năm 2013.

Như vậy, người dân căn cứ trên hai tiêu chí trên để đối chiếu với trường hợp tạo lập tài sản trên đất của mình, từ đó có thể tự mình dễ dàng xác định được bản thân có thuộc trường hợp được bồi thường tài sản trên đất hay không khi Nhà nước thu hồi đất.

Luật sư Quách Thành Lực

Đoàn Luật sư TP Hà Nội