Cần quan tâm nhiều hơn mảng sách cho thiếu nhi

Dạo quanh một vòng các nhà sách lớn ở thành phố, trên các giá sách văn học thiếu nhi thấy lác đác một số tác phẩm của các tác giả Nguyễn Nhật Ánh, Võ Quảng, Phan Hồn Nhiên, Nguyễn Ngọc Thuần, Trần Hoài Dương… Nhưng hầu hết là những tác phẩm được tái bản. Hiện tượng “rượu cũ bình mới” biểu hiện ở việc các tác phẩm xuất hiện nhiều lần được “làm mới” bằng cách thay đổi trang bìa, màu mực, kỹ thuật in ấn, kiểu giấy…

Để bù lại sự thiếu hụt các tác phẩm văn học dành cho thiếu nhi do các nhà văn “nội” sáng tác, các nhà xuất bản đã cho ra những tác phảm văn học dịch từ nước ngoài. Tuy nhiên, ngoài những tác phẩm lớn, đã có chỗ đứng trong lòng các độc giả nhỏ tuổi bấy lâu nay như: Không gia đình, Về với gia đình, Những tấm lòng cao cả…nhiều sách văn học dịch dành cho thiều nhi hiện nay  còn “kén” các độc giả nhí do sự khác biệt trong cách cảm, cách nghĩ, xa hơn là sự khác biệt về mặt văn hoá và “không khí” tiếp nhận. Sự xuất hiện khá phong phú của các bộ truyện tranh cũng không thể khoả lấp được khoảng trống các tác phẩm văn học viết dành cho thiếu nhi hiện nay. Bởi, có không ít bộ truyện tranh (chủ yếu là của nước ngoài) đang xuất hiện trên thị trường chỉ phục vụ nhu cầu giải trí tức thời, tính giáo dục cũng như yếu tố thẩm mỹ còn bị hạn chế. Như vậy, việc thiếu hụt những tác phẩm văn học viết dành cho thiếu nhi, nhất là những tác phẩm trong nước đang gây nên một sự hụt hẫng nhất định trên thị trường sách văn học nói chung. Đồng thời gây thiệt thòi cho một bộ phận thiếu nhi có sở thích rất đáng khích lệ: đọc các tác phẩm văn học viết cho chính lứa tuổi của mình.

Thực tế là hiện nay, những nhà văn chuyên viết cho thiếu nhi đang vắng bóng dần. Ngoại trừ những cây bút nặng lòng và vẫn mải miết “cày xới” trên “mảnh sân hẹp” của văn học thiếu nhi bấy lâu nay như: Nguyễn Nhật Ánh, Trần Hoài Dương, Nguyễn Ngọc Thuần… nhiều nhà văn  xem sáng tác văn học cho thiếu nhi là việc “tay trái”. Cũng bởi, sáng tác văn học cho thiếu nhi thường ít hấp dẫn hơn so với sáng tác cho những đối tượng độc giả khác. Do viết cho lứa tuổi có nhiều nét đặc thù, sáng tác văn học dành cho thiếu nhi mất rất nhiều thời gian, công sức. Có những nhà văn cả đời miệt mài viết cho thiếu nhi nhưng lại chỉ có lứa độc giả tuổi teen để ý. Trong khi đó, có những người chỉ viết một vài tiểu thuyết, truyện ngắn đề cập đến một vấn đề “nóng” nào đó là đã “danh nổi như cồn” và được dư luận chú ý. Bên cạnh đó, có một số nhà văn mang tiếng viết cho thiếu nhi nhưng tác phẩm lại không gần gũi với đối tượng người đọc nên rất khó trong việc tiếp nhận. Một số nhà văn khác lại viết tác phẩm theo dạng tự truyện, hồi ký về thời niên thiếu đã qua của mình cách đây hàng chục năm nên xa lạ với cách cảm, cách nghĩ của lớp thiếu nhi ngày nay.

Khi đã xuất hiện một thế hệ độc giả mới với nhu cầu thẩm mĩ mới, những sáng tác văn học dành cho thiếu nhi cũng cần có những thay đổi tương thích. Một số nhà văn sau khi đã thử nghiệm trên “sân” văn học thiếu nhi đã nản lòng buông bút khi tác phẩm không có sức sống trong lòng độc giả nhỏ tuổi. Mặt khác, việc đầu tư quảng cáo, tiếp thị các tác phẩm văn học thiếu nhi tới đông đảo bạn đọc hiện nay còn nhiều hạn chế, các đầu sách mới ra chưa được cập nhật kịp thời. Những thành công từ “cơn sốt” Harry Poster của nhà văn J.K.Rowling đã cho thấy, khâu quảng cáo, tiếp thị có một vai trò rất quan trọng trong việc đưa tác phẩm đến gần với người đọc nhỏ tuổi vốn tò mò, hiếu kỳ, dễ nhạy cảm trước cái mới.

Không thể phủ nhận một thực tế là sự phát triển nhanh của các loại hình giải trí nghe nhìn trong cuộc sống hiện đại, hối hả, gấp gáp đang có những tác động nhất định tới thị hiếu thẩm mĩ của thiếu nhi ngày nay. Và vì thế, văn hoá đọc trong một bộ phận các em cũng đang “có vấn đề”. Tuy vậy, phải khẳng định lại một điều là: dù bị chi phối bới nhiều yếu tố khách quan và chủ quan khác nhau, những tác phẩm văn học thiếu nhi có giá trị vẫn có sức hấp dẫn, cuốn hút riêng so với các loại hình giải trí khác. Song, để tác phẩm có được chỗ đứng trong lòng độc giả nhí, các nhà văn bên cạnh tài năng cần có tình yêu đặc biệt đối với thiếu nhi. Cần nắm bắt được đời sống nội tâm cũng như tâm lý tiếp nhận và “gu” thẩm mỹ của lớp thiêu nhi ngày nay. Làm sao cho tác phẩm trở nên gần gũi với các em trên cả phương diện nội dung lẫn hình thức thể hiện. Cần có nhiều hơn những cuộc thi, những cuộc vận động, những trại sáng tác văn học dành cho thiếu nhi có quy mô. Với những tác phẩm hay, được đầu tư công phu cần có chiến lược giới thiệu, quảng cáo phù hợp dể các em có thể dễ dàng tiếp cận. Những tác phẩm có giá trị về nội dung và tư tưởng nghệ thuật khi được các em đón nhận chắc chắn sẽ có những tác động tích cực trong việc làm phong phú đời sống tâm hồn, hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng, nâng cao, định hướng thị hiếu thẩm mỹ cho lớp độc giả nhỏ tuổi.

Bùi Minh Tuấn

Giáo viên trường THPT Kim Liên - Nam Đàn - Nghệ An

LTS Dân trí - Đọc sách văn học không chỉ là nhu cầu giải trí mà còn có tác dụng nâng cao hiểu biết nhiều mặt, nuôi dưỡng tâm hồn và hình thành nhân cách đối với lứa tuổi thiếu nhi và thiếu niên. Tiếc rằng mảng sách văn học phục vụ đối tượng này chưa phong phú, nhiều lúc còn nghèo nàn như bài viết trên đây đã phản ánh.

Đương nhiên trong thời đại ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin dẫn tới nhiều hình thức giải trí đa dạng và khá hấp dẫn đối với tuổi trẻ về các phương tiện nghe - nhìn và trò chơi trực tuyến, nhưng không thể thay thế được văn hóa đọc. Gia đình cũng như nhà trường nên quan tâm khuyến khích các em chọn đúng các loại sách để đọc, dần tạo thành thói quen hứng thú đọc sách. Từ đó làm phong phú thêm về tri thức, tâm hồn và sự nhạy cảm thẩm mỹ.

Tạo ra nguồn sách phong phú, thích hợp với các lứa tuổi thiếu nhi và thiếu niên, không chỉ là trách nhiệm của các nhà xuất bản, mà còn phụ thuộc một phần rất lớn vào tâm huyết của các nhà văn cũng như các dịch giả biết chọn lọc nguồn sách thích hợp để dịch.