(Dân trí) - Con đường số 8 từ Hà Tĩnh nối qua bên kia biên giới đã đón hàng trăm liệt sỹ trở về. Ngày anh đi có tên, có tuổi, nay trở về dẫu chưa xác định thông tin nhưng được Tổ quốc ôm trọn trong lá cờ đỏ thắm.
Những ngày tháng 5, khi mây đen kéo tới, ở Lào chuyển cơn dông cũng là lúc Đội quy tập hài cốt liệt sỹ (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Tĩnh) chuẩn bị hành trang để trở về. Cũng như những năm trước, mỗi lần đưa các anh trở về, lòng người lính nôn nao đến lạ. Có lẽ, công việc vẻ vang nhất của họ là tìm và đón các anh về với Tổ quốc.
Lật lại ký ức từ những chuyến hành quân qua Lào, Thượng tá Phạm Hữu Tiến, Chính trị viên đội quy tập hài cốt liệt sỹ, nói: "Khi tìm thấy các hài cốt liệt sỹ, đội sẽ thực hiện các thủ tục cất bốc theo tập quán của người Việt Nam. Trong quá trình này, chúng tôi chụp lại hình ảnh xương cốt của liệt sỹ gắn với di vật. Đội cũng đánh dấu tọa độ tại vị trí tìm thấy để đưa vào sơ đồ lưu trữ để tránh trường hợp anh em sau này tìm đi, tìm lại".
Mùa khô năm 2023-2024, những chiến sỹ trong đội quy tập đã làm việc hết mình và hoàn thành nhiệm vụ đề ra. Lần lượt, 11 hài cốt liệt sỹ tìm thấy từ các khu vực rừng núi Lào, được di chuyển về Nhà thờ liệt sỹ quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam tại thị xã PacSan, tỉnh Bolykhămxay. Đây là nhà thờ do UBND tỉnh Hà Tĩnh làm chủ đầu tư, hoàn thành cuối năm 2016, có quy mô 2 tầng. Trước khi các liệt sỹ được đưa về Đất Mẹ, nhiều người dân bản địa đến nhà thờ để thắp hương, tiễn đưa các anh.
Thượng tá Tiến chia sẻ, công tác tìm kiếm hài cốt liệt sỹ được sự hỗ trợ, giúp đỡ rất lớn từ ngành chức năng nước bạn Lào. Sau mỗi mùa khô, lãnh đạo 2 tỉnh Hà Tĩnh và Bolykhămxay sẽ tổ chức một cuộc hội đàm để đánh giá kết quả đạt được. Cùng với đó, hai bên sẽ ký kết, thống nhất các giải pháp về việc khảo sát, tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào trong mùa khô tiếp theo.
Trung tuần tháng 5 vừa qua, với Thượng tá Phạm Hữu Tiến là một ngày rất đặc biệt sau nỗ lực của anh và đồng đội trong 7 tháng len lỏi, tìm kiếm liệt sỹ trong rừng sâu, mùa khô 2023-2024. Đó là ngày tổ chức lễ bàn giao 11 hài cốt, trong đó 2 liệt sỹ hy sinh tại thủ đô Viêng Chăn và 9 liệt sỹ hy sinh tại tỉnh Bolykhămxay về Đất mẹ.
Với không khí trang nghiêm, các liệt sỹ nằm trong tiểu sành, ôm trọn bởi lá cờ Tổ quốc đỏ thắm, được đưa lên xe về Việt Nam.
Trên con đường từ tỉnh Bolykhămxay, thủ đô Viêng Chăn đến Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo (huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh) những quân nhân, người dân bản địa mang theo quốc kỳ hai nước Việt - Lào vẫy chào tiễn biệt các liệt sỹ lần cuối.
Con đường số 8 như sợi dây kết nối tình anh em giữa hai đất nước. Đoàn xe lăn bánh rời mảnh đất Triệu Voi, qua cửa khẩu Cầu Treo, từng hơi nóng phả vào mặt. Dọc quốc lộ, hàng nghìn người dân Hà Tĩnh gồm cựu chiến binh, học sinh, giáo viên, công an… trong đó có cả những người lính từng tham gia chiến trường Lào ra đón các anh.
Trên tay họ là những bông hoa, lá cờ đỏ phấp phới dưới hàng phượng nở rực. Giây phút đó, nhiều người không cầm được nước mắt.
"Ngồi trên xe, thấy hình ảnh này, chúng tôi rất xúc động trước tình cảm thiêng liêng đặc biệt của người dân dành cho các liệt sỹ. Có được cuộc sống hòa bình hôm nay là công lao hy sinh xương máu của thế hệ cha, ông.
Vì thế, đây là đạo lý uống nước nhớ nguồn rất tốt đẹp. Riêng với chúng tôi là những người trực tiếp thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm hài cốt liệt sỹ tự dặn lòng phải nỗ lực, cố gắng hơn nữa", Thượng tá Phạm Hữu Tiến bày tỏ.
Nghĩa trang Liệt sỹ quốc gia Nầm xây dựng từ năm 1978 trên ngọn đồi thoải rộng 22.000m2 ở xã Sơn Châu, huyện Hương Sơn là "ngôi nhà" chung của hàng trăm liệt sỹ trở về từ nước bạn Lào.
Khu nghĩa trang được xây dựng rất độc đáo với hình cánh cung, hơn 1.400 ngôi mộ quây tròn hướng về đài tưởng niệm. Đến nay, 1.249 liệt sỹ đã được đưa về an táng tại đây, trong đó có hơn 615 ngôi mộ chưa xác định được thông tin.
Trong 25 năm qua, đơn vị quy tập đã thực hiện nhiều cuộc tìm kiếm tại nước bạn Lào. Và trong hành trình đó, họ tìm thấy những ngôi mộ liệt sỹ được chôn cất tập thể, xương máu của các anh đã hòa quyện, không thể tách rời. Khi được tìm thấy và đưa về nghĩa trang Nầm, các anh được an táng chung với nhau trong 3 ngôi mộ tập thể lớn. Ngôi mộ lớn nhất có 73 liệt sỹ, ngôi mộ thứ hai 30 liệt sỹ và ngôi mộ thứ ba có 8 liệt sỹ.
Ngay lối vào nghĩa trang, ánh nắng mùa hạ chiếu rọi vào hai tấm bia đá làm sáng bừng lên dòng chữ: "Máu nóng của các liệt sỹ đã nhuộm lá Quốc kỳ vẻ vang càng thêm thắm đỏ - Tiếng thơm của các liệt sỹ muôn đời lưu truyền với sử xanh".
Đó là lời khắc ghi công lao của các liệt sỹ đã hiến trọn tuổi thanh xuân cho Tổ quốc và sự nghiệp quốc tế cao cả.
Thượng tá Phạm Hữu Tiến, Chính trị viên đội quy tập hài cốt liệt sỹ, chia sẻ hòa bình lập lại, rất nhiều gia đình, thân nhân liệt sỹ mong chờ các anh trở về. Từ năm 1999 đến nay, được sự giúp đỡ tận tình của Đảng bộ, chính quyền, lực lượng vũ trang và nhân dân các dân tộc Lào, Đội Quy tập hài cốt liệt sỹ tỉnh Hà Tĩnh đã tìm kiếm và cất bốc được 821 hài cốt liệt sỹ.
"Mặc dù vậy, trong số đó đa phần là các liệt sỹ chưa xác định được tên tuổi. Là những cán bộ quân đội, chiến sỹ làm nhiệm vụ quy tập, chúng tôi rất xót xa trước tình cảnh đó. Các anh khi ra đi thực hiện nhiệm vụ cao cả có tên, có tuổi nhưng khi trở về Đất Mẹ lại chưa xác định được thông tin.
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang triển khai đề án xác định hài cốt liệt sỹ còn thiếu thông tin bằng phương pháp giám định ADN và thực chứng. Chúng tôi rất mong mỏi phương pháp này sẽ giúp các anh sớm được trả lại tên và đặc biệt, gia đình các liệt sỹ sẽ bớt đi phần day dứt, thương đau", Thượng tá Tiến hy vọng.
Ảnh: Dương Nguyên - Tiến Hữu
