Hành trình 40 năm "bộ đội con đi tìm bộ đội cha" trên đất Lào

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Quân đội hai nước Việt Nam - Lào tổ chức lễ di quan, an táng hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trên nước bạn Lào được tìm thấy, cất bốc đưa về quê hương vào mùa khô 2021-2022. 

Với tinh thần "Giúp bạn cũng là giúp mình", quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam sang giúp nước bạn Lào từ năm 1949 đến khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vào năm 1987. Trong những năm tháng làm nhiệm vụ quốc tế giúp cách mạng Lào, đã có hơn nửa triệu lượt quân nhân Việt Nam sang giúp đỡ quân và dân Lào trong công cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc, giành độc lập. Đã có khoảng 40.000 chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh anh dũng trên đất bạn Lào.

Tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam nằm lại nước bạn Lào trở thành nhiệm vụ chính trị đặc biệt, thể hiện sự tri ân sâu sắc đối với những đóng góp, hy sinh của lực lượng quân tình nguyện Việt Nam đối với cách mạng của hai nước Việt Nam - Lào, đáp ứng nguyện vọng và mong mỏi của thân nhân các liệt sĩ... 

Đội quy tập, tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An được thành lập năm 1984, với nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ trên địa bàn tỉnh Nghệ An và liệt sĩ quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam hi sinh tại 3 tỉnh Viêng Chăn, Xiêng Khoảng và Xây Xổm Bun (Lào). Trong ảnh là cảnh cán bộ Đội quy tập xác định tọa độ phần mộ liệt sĩ vừa được tìm thấy. Đây là nội dung thông tin quan trọng để góp phần xác định danh tính liệt sĩ.

Các đợt tìm kiếm được thực hiện từ tháng 10 năm trước đến tháng 5 năm sau - khoảng thời gian mùa khô ở nước bạn Lào. Phần lớn hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam được an táng trên các khu vực núi cao, vực sâu, nơi còn nhiều bom mìn chiến tranh sót lại. Đội quy tập phải chia thành nhiều mũi, nhiều hướng để tìm kiếm, xác định thông tin khu vực an táng liệt sĩ...

Lực lượng quy tập xới tung từng hốc đá, sườn đồi để tìm kiếm đồng đội. Phần lớn các liệt sĩ hy sinh và được an táng từ cách đây hơn nửa thế kỷ, địa hình, địa vật đã có nhiều thay đổi, gây khó khăn cho công tác xác định vị trí và tổ chức tìm kiếm.

Đội quy tập xác định vị trí các phần mộ trên tấm sơ đồ mộ chí an táng hài cốt liệt sĩ do các đơn vị cung cấp. Việc tìm kiếm khu vực có trên sơ đồ mộ chí sẽ thuận lợi và mất ít thời  hơn. Tuy nhiên, trong thực tiễn chiến đấu và cả quá trình dài với nhiều thay đổi về con người, đơn vị, công tác lưu trữ, không phải lúc nào cũng có sơ đồ mộ chí để làm căn cứ tìm kiếm. Đội quy tập phải đi sâu vào từng bản làng, dựa vào người dân bản địa để tìm hiểu, khai thác thông tin. Nhưng thực tế, hầu hết những người biết thông tin về phần mộ liệt sĩ nay đã lớn tuổi, trí nhớ giảm sút...

Trong gần 40 năm qua, Đội quy tập mộ liệt sỹ Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An đã tìm kiếm và cất bốc được gần 12.900 hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào, đưa trở về đất mẹ Việt Nam. Trong đó, có 1.685 hài cốt có thông tin tên và quê quán. Các di vật nằm cùng phần mộ là căn cứ quan trọng để xác định danh tính của các hài cốt liệt sĩ. 

Tấm bia mộ bằng viên gạch nung có tên Vũ Văn Khánh được tìm thấy cùng hài cốt liệt sĩ quy tập tại nghĩa trang Thà Chôộc, bản Thà Chôộc và chiếc bình tông khắc tên Lò Văn Hợp tìm thấy cùng phần mộ liệt sĩ được quy tập tại nghĩa trang Phu Đin Đeng, bản Na Ô, huyện Mường Pẹt, tỉnh Xiêng Khoảng, Lào vào các năm 2016, 2017. 

Những người lính quân tình nguyện Việt Nam ra đi chiến đấu với tinh thần quốc tế trong sáng, bồi đắp mối quan hệ chiến đấu thủy chung, bền chặt giữa hai nước Việt Nam - Lào. Hành trang mang theo của họ là thỏi son của người bạn gái, là chiếc cặp tóc của mẹ, là chiếc bút máy ấp ủ bao ước mơ và khát vọng. Họ đã chiến đấu và ngã xuống, khi mọi ước mơ, dự định và cả tình yêu vẫn còn dang dở...

Công tác hậu cần cho mỗi đợt tìm kiếm luôn được chuẩn bị chu đáo và đảm bảo. Tại khu vực đóng quân, các mũi, hướng tìm kiếm tổ chức tăng gia nuôi lợn, gà, trồng rau để tự túc thêm thực phẩm. Tuy nhiên, những đợt tìm kiếm kéo dài trong rừng sâu, khi rau xanh mang theo cạn kiệt, họ phải kiếm rau rừng, chủ yếu là bắp chuối rừng để cải thiện bữa ăn, đảm bảo sức khỏe.

Bữa ăn tối dưới tán cây trong rừng sâu của cán bộ, chiến sĩ Đội quy tập Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An. Họ đang phải chạy đua với thời gian bởi những người nắm giữ thông tin không còn nhiều, phần lớn đã rất già.

Hành trình "bộ đội con đi tìm bộ đội cha" hết sức gian khó và không kém phần hiểm nguy. Trong hành trình trách nhiệm và ân nghĩa này, đã có 9 cán bộ, chiến sĩ Đội quy tập Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An hy sinh, 10 người mang thương tật suốt đời. Thế nhưng, bằng trách nhiệm và lòng biết ơn, những người lính quy tập vẫn bền bỉ, kiên gan, sẵn sàng vượt mọi khó khăn, gian khổ, âm thầm với nhiệm vụ của mình.

Với thành tích đặc biệt xuất sắc trong công tác tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sĩ, tháng 6/2022, Đội quy tập Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An vinh dự đón nhận Huân chương chiến công hạng Ba. 

Rưng rưng đưa các bác, các anh trở về với đất mẹ thân yêu, sau đằng đẵng những tháng năm nằm lại nước bạn Lào.

Hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam được quy tập, đưa về an táng tại Nghĩa trang quốc tế Việt - Lào (huyện Anh Sơn, Nghệ An), Nghĩa trang liệt sĩ huyện Đô Lương và Nghĩa trang liệt sĩ huyện Nghi Lộc. Đến nay, đã có 927/12.900 hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và  chuyên gia Việt Nam được Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An bàn giao về các địa phương và gia đình an táng, chăm sóc hương khói.

Ảnh: Trọng Kiên - Hoàng Lam