“Tuýt còi” văn bản trái luật phải thật khách quan vì có thể “đụng chạm” lợi ích

- Nhìn lại kết quả kiểm soát văn bản năm 2016, ông thấy những dấu ấn nào lớn nhất và hạn chế nào cần khắc phục trong năm 2017?

- Công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật năm 2016 có những chuyển biến tích cực đã được ghi nhận trong báo cáo tổng kết Ngành Tư pháp năm 2016. Tại Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, năm 2016 đã tiến hành kiểm tra hơn 3.000 văn bản, tăng 35% so với năm 2015, trong đó gồm khoảng 800 văn bản cấp Bộ, 2.000 văn bản của địa phương; phát hiện 124 văn bản trái pháp luật về thẩm quyền, nội dung (tăng 145% so với năm 2015).

Hoạt động kiểm tra tập trung vào các văn bản liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân, doanh nghiệp, thủ tục hành chính; môi trường đầu tư kinh doanh, bám sát và kịp thời hơn với thực tiễn ban hành văn bản của các cơ quan cấp Bộ và địa phương.

Việc kiểm tra, phát hiện, xử lý các văn bản trái pháp luật đã góp phần tích cực bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đồng thời nâng cao nhận thức của cơ quan ban hành văn bản về chấp hành kỷ luật ban hành văn bản.

Cũng cần nói thêm rằng, ở góc độ thực hiện nhiệm vụ của đơn vị thì việc phát hiện ra nhiều văn bản “có vấn đề” là kết quả, là niềm vui của chúng tôi. Vui vì mình đã phát hiện ra những văn bản không phù hợp, kịp thời ngăn chặn, hạn chế được những tác động tiêu cực đến xã hội, người dân.

Từ góc độ trách nhiệm chung của cơ quan nhà nước thì đó cũng trăn trở của những người làm công tác pháp luật, làm sao để trong công tác xây dựng, ban hành văn bản sẽ không còn những văn bản pháp luật sai, phải “tuýt còi”, phải xử lý.

Bên cạnh những kết quả tích cực, công tác kiểm tra văn bản năm 2016 vẫn còn những hạn chế cần được khắc phục như: Hệ thống cơ quan kiểm tra văn bản của cả nước (tổ chức pháp chế Bộ, cơ quan ngang bộ, Sở Tư pháp cấp tỉnh, Phòng Tư pháp cấp huyện, trong đó hạt nhân đầu mối là Cục Kiểm tra văn bản - Bộ Tư pháp) chưa kiểm soát được đầy đủ, toàn diện và kịp thời về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của các văn bản do các Bộ, ngành, địa phương ngay sau khi ban hành. Việc xử lý văn vản trái pháp luật trong một số trường hợp chưa kịp thời, có trường hợp phát sinh hậu quả.

Còn có việc văn bản trái pháp luật được xử lý chưa đúng hình thức xử lý theo quy định. Việc khắc phục hậu quả do thực hiện văn bản trái pháp luật, xử lý trách nhiệm của cơ quan, người đã ban hành văn bản trái pháp luật gặp nhiều khó khăn, vướng mắc…

- Năm nay, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật có những kênh nào để nắm bắt sớm và nhanh nhất những văn bản trái luật, gây thiệt hại cho người dân, doanh nghiệp nhằm kịp thời “tuýt còi”?

- Tháng 10/2016, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long đã phê duyệt Đề án đổi mới tổ chức và hoạt động của Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật. Chúng tôi đang tích cực triển khai các giải pháp trong Đề án này. Trong đó, tập trung nguồn lực để thực hiện kiểm tra kịp thời các văn bản thuộc thẩm quyền, trách nhiệm được giao; tập trung vào các lĩnh vực như: bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp, hoàn thiện thể chế thị trường, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, hỗ trợ khởi nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh, tuân thủ điều ước quốc tế để thúc đẩy tiến trình hội nhập. Tiến tới bảo đảm các văn bản quy phạm pháp luật đều được kiểm tra về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất ngay sau khi ban hành và trước thời điểm có hiệu lực thi hành của văn bản.

Chúng tôi cũng sẽ kiên quyết xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị xử lý văn bản trái pháp luật, nhất là những trường hợp nội dung văn bản trái pháp luật xâm hại quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, môi trường đầu tư kinh doanh, lợi ích của nhà nước và xã hội; theo dõi sát, đôn đốc quyết liệt việc xử lý văn bản trái pháp luật của các Bộ, ngành, địa phương sau khi thông báo, kiến nghị. Đồng thời kiến nghị cơ quan có thẩm quyền kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của cơ quan, đơn vị để xảy ra văn bản có sai phạm.

Theo quy định, 3 ngày sau khi ban hành văn bản, cơ quan ban hành phải gửi văn bản đó đến cơ quan kiểm tra văn bản để tiến hành kiểm tra. Tuy nhiên việc chấp hành quy định này của một số cơ quan, đơn vị thời gian qua còn chưa nghiêm. Chính vì thế chúng tôi đã chủ động tiếp cận và thực hiện kiểm tra văn bản trên cơ sở các nguồn thông tin khác nhau, trong đó không thể không kể đến các thông tin từ báo chí.

Có thể khẳng định rằng báo chí là một kênh thông tin rất hữu hiệu, bởi vì hơn ai hết các phóng viên và cơ quan báo chí có khả năng thông tin nhanh nhạy về mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Qua thông tin báo chí, Cục Kiểm tra văn bản đã kịp thời vào cuộc kiểm tra, xử lý nhiều văn bản trái pháp luật, đáp ứng được yêu cầu của công luận và sự mong chờ của người dân, tổ chức.

- Nhiều ý kiến cho rằng nếu Cục Kiểm tra văn bản vào cuộc sớm hơn, quyết liệt hơn thì có thể đã ngăn chặn được “tác hại” của nhiều văn bản trái luật gây ảnh hưởng không nhỏ tới quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp?

- Chúng tôi nhận thức sâu sắc về yêu cầu này và luôn ưu tiên tập trung nguồn lực để khẩn trương kiểm tra, kiến nghị xử lý các văn bản trái pháp luật ngay sau khi văn bản được ban hành, nhất là những trường hợp văn bản có quy định ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích người dân, doanh nghiệp. Thời gian qua Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng đặc biệt quan tâm và chỉ đạo sát sao vấn đề này.

Như trên tôi đã nói, cùng với hệ thống cơ quan kiểm tra văn bản của cả nước, thời gian qua, Cục Kiểm tra văn bản đã kiểm tra một số lượng lớn văn bản quy phạm pháp luật. Trung bình mỗi năm, Cục thực hiện kiểm tra khoảng 3.000 – 4.000 văn bản. Qua kiểm tra đã phát hiện và kiến nghị xử lý kịp thời nhiều văn bản trái pháp luật. Việc kiểm tra, xử lý văn bản trái pháp luật đã góp phần nhất định bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đồng thời nâng cao nhận thức của cơ quan ban hành văn bản về chấp hành kỷ luật ban hành văn bản.

Tuy nhiên, một phần do số lượng văn bản do các Bộ, ngành, địa phương ban hành nhiều, mặt khác kiểm tra văn bản có thể “đụng chạm” lợi ích nhiều ngành, nhiều cấp; về nghiệp vụ chuyên môn phải rất thận trọng, chặt chẽ, đảm bảo tính chính xác, khách quan.

Vì vậy, tuy đã có nhiều nỗ lực nhưng chúng tôi vẫn có thiếu sót, còn để xảy ra một số việc chậm; còn có những văn bản trái pháp luật chưa được phát hiện, hoặc được phát hiện nhưng chưa thực sự quyết liệt đôn đốc để cơ quan ban hành văn bản xử lý kịp thời trước khi văn bản có hiệu lực.

Ở mức độ tối ưu, việc xử lý văn bản trái pháp luật cần được thực hiện trước khi quy định phát sinh hậu quả, gây thiệt hại cho người dân, doanh nghiệp. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục thực hiện các giải pháp theo Đề án đã được Bộ trưởng Bộ Tư pháp phê duyệt, tập trung nguồn lực để kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời hơn nữa các văn bản trái pháp luật, đáp ứng yêu cầu của xã hội, người dân.

- Xin cảm ơn ông!

Thế Kha (thực hiện)