TKV “gánh” được lỗ phát sinh từ dự án bô xít

Từ thời điểm Chính phủ đồng ý dừng xây dựng cảng Kê Gà, đến nay Bộ Công thương đã có báo cáo về tình hình triển khai dự án bô xít Tây Nguyên lên Chính phủ?

Bộ Công thương báo cáo nhiều lần, thường xuyên cả về hiệu quả dự án, cảng Kê Gà, đường vận chuyển…

Quan điểm của Chính phủ về việc triển khai dự án này như thế nào?

Kiểm điểm việc thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, theo đánh giá của Chính phủ, dự án được thực hiện đúng theo các quan điểm, Nghị quyết của Bộ Chính trị. Theo báo cáo của Bộ Công thương khi rà soát lại hiệu quả của dự án thì thấy, tuy bị ảnh hưởng rất lớn của khủng hoảng kinh tế thế giới làm cho mặt bằng giá bị hạ xuống, tác động xấu đến hiệu quả nhưng nếu tính về dài hạn thì dự án vẫn có hiệu quả. Vấn đề chỉ là số năm lỗ kế hoạch kéo dài hơn. Việc đó sẽ ảnh hưởng, thêm khó khăn cho tập đoàn Than – khoáng sản vì theo kế hoạch, TKV đã bố trí lượng vốn để bảo đảm cho những năm lỗ kế hoạch. Giờ số năm lỗ kế hoạch kéo dài ra, doanh nghiệp sẽ phải dàn xếp lượng vốn đó. Nhưng đơn vị nói họ dàn xếp được.

Ngoài ra, thời gian hiệu quả của dự án, tức là thời gian hoàn vốn, sẽ kéo dài hơn.

Tất cả những thông số để nói rằng dự án vẫn hiệu quả đều xuất phát từ phía TKV. Vì thế dư luận thấy chưa thuyết phục?

Từ một phía, nhưng phía đó lại hết sức quan trọng, vì TKV là chủ đầu tư. Chủ đầu tư chính là người chịu trách nhiệm về dự án. Ngoài ra, cơ quan kiểm tra dự án là Bộ Công thương. Bộ đã cho kiểm tra qua nhiều năm chứ không phải chỉ một năm, đã rà đi soát lại, đã đánh giá cụ thể về hiệu quả dự án.

Như tôi đã nói, dự án này bị tác động rất lớn của suy thoái kinh tế. Mà không phải chỉ dự án bô xít Tây Nguyên chịu ảnh hưởng, rất nhiều dự án khác cũng chịu tác động như vậy. Trong điều kiện đó, sau khi kiểm tra dự án vẫn còn hiệu quả thì phải tiếp tục, đi liền với đó là phải quản lý rất chặt chẽ.

Tất nhiên, cũng cần lưu ý một điều, nếu điều hành dự án không tốt thì có thể lại chuyển sang lỗ, không có hiệu quả, vì dự án được xác định làm trong 30 năm chứ không phải 1-2 năm. Vì thế, chúng ta phải có cách đánh giá, quản lý thật tốt trong thời gian dài.

Nếu lo lắng cho hiệu quả dự án thì tôi cho là không chỉ đối với dự án bô xít Tây Nguyên mà rất nhiều dự án đều như thế. Kể cả có dự án, ngay ngày đầu làm đã có lãi nhưng nếu quản lý không cẩn thận, hoặc thị trường về sau có biến động thì đến năm thứ 15  lại lỗ, thậm chí lỗ vào thời điểm chưa kịp hoàn hết nợ. Tất cả những việc đó đều có khả năng xảy ra với một xác suất nhất định. 

Chính vì vậy, người đầu tư trước hết phải là người theo dõi, tính toán rất chặt chẽ về hiệu quả dự án. Còn những vấn đề khác mà dư luận quan tâm như môi trường, an ninh quốc phòng thì  theo kết luận Bộ Chính trị, Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho từng bộ để có giám sát rất chặt chẽ, cả trong quá trình triển khai 30-40 năm vẫn tiếp tục giám sát.

Như Phó Thủ tướng đã khẳng định, dự án hiệu quả hay không, TKV phải lo đầu tiên vì tập đoàn chịu trách nhiệm trực tiếp về việc này. Nhưng dù là TKV đầu tư, tiền đó vẫn là tiền của dân, tài sản của xã hội, doanh nghiệp chịu trách nhiệm thế nào với những mất mát rất “thật” đó?

Nói vậy thì phải dừng hết lại? Mà nếu dừng hết lại thì giải quyết được vấn đề gì?

Vừa qua cũng có ý kiến nói dự án mắc “bẫy” của nước ngoài nhưng nói thế thì phải chứng minh cụ thể là “bẫy” gì, mục đích thế nào chứ cứ nói chung chung cảnh báo thế thì rất khó. Trong khi đó các bộ, ngành đều kiểm tra, giám sát dự án thường xuyên.

Và suy luận thông thường thì chính chủ đầu tư phải là người rút ra kinh nghiệm sau khi phát hiện bị hố với ai chứ.

Nhưng rõ ràng việc dư luận lo lắng là điều dễ hiểu vì ngay trong nội bộ TKV cũng có ý kiến quả quyết cứ làm vì sẽ lãi nhưng cũng có ý kiến kêu dừng ngay vì chắc chắn sẽ lỗ?

Mọi người vẫn nghĩ đến khía cạnh TKV là doanh nghiệp nhà nước. Vì thế lo lắng của dư luận là đúng thôi. Nhưng  tôi cho rằng, kể cả dự án đó là của doanh nghiệp tư nhân thì chúng ta cũng vẫn phải lo lắng vì có là dự án của tư nhân thì cũng là tiền của xã hội. Tư nhân cùng lắm thì họ chỉ có 30% vốn tự thân, 70% còn lại là vay ngân hàng, nên tiền đó cũng là tiền xã hội. Vì vậy nếu dự án không hiệu quả thì đất nước phải gánh chịu.

Từ góc độ của cơ quan điều hành cao nhất, dư luận chờ đợi chỉ đạo cụ thể của Chính phủ để bảo đảm cho khẳng định của TKV là triển khai dự án sẽ có hiệu quả?

Chính phủ đã giao Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Bộ Tài chính rà soát hiệu quả dự án này. Bộ Chính trị cũng có chỉ đạo sát sao hàng năm qua chứ không phải bây giờ mới bàn. Vì thế, các tính toán đều rất kỹ càng rồi.

Như tôi đã nói, trong khi tính toán, Bộ Công thương lấy những con số từ hướng dự báo không lạc quan nhất để tính toán, vì điều này liên quan rất lớn đến việc dừng dự án hay không, thì thấy dự án vẫn còn hiệu quả. Vậy thì cần kiên quyết mà làm.

Chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm đến cùng nên phải rà soát, xem xét lại tất cả các vấn đề. Các bộ ngành cũng phải theo dõi, xem xét, đánh giá để bảo đảm dự án có hiệu quả.

Xin cảm ơn Phó Thủ tướng!

P.Thảo (ghi)