Thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tư không dẫn đến "phí chồng phí"

Đây là một trong những nội dung quan trọng của dự thảo Luật Đường bộ, được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trong phiên họp chiều 15/3.

So với dự thảo luật Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023), dự thảo luật mới nhất sau chỉnh lý có 87 điều, giảm 5 điều.

Điều 54 của dự thảo luật quy định về "phí sử dụng đường cao tốc", trong đó nêu rõ "Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường cao tốc do nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác, bao gồm: đ­ường cao tốc do Nhà nước đầu tư theo hình thức đầu tư công; đư­­­­­­ờng cao tốc được đầu tư theo các hình thức khác khi kết thúc hợp đồng, chuyển giao cho Nhà nước".

Báo cáo thêm về nội dung này, Thường trực Ủy ban Quốc phòng - An ninh cho biết để thực hiện chủ trương của Quốc hội tại nghị quyết phê duyệt đầu tư các tuyến đường cao tốc, Bộ Giao thông Vận tải đã triển khai nghiên cứu phương án thu phí trên các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Bộ Giao thông Vận tải cũng đã đánh giá tác động trong trường hợp thu phí và không thu phí đối với các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Kết quả cho thấy, các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đều có đường quốc lộ song hành, cho phép người tham gia giao thông có quyền lựa chọn sử dụng đường cao tốc hoặc đường quốc lộ.

Cũng theo cơ quan quản lý, người tham gia giao thông trên đường cao tốc được hưởng nhiều lợi ích hơn do tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi phí vận tải, chi phí nhiên liệu, chi phí khấu hao phương tiện.

Trong khi đó, hình thức thu phí sử dụng đường bộ hiện tại chưa phân loại được người sử dụng đường bộ thông thường và người sử dụng đường bộ cao tốc (được hưởng chất lượng dịch vụ tốt hơn).

Với quy định như Điều 54 tại dự thảo Luật, theo Thường trực Ủy ban Quốc phòng -  An ninh, là "phù hợp, không dẫn đến phí chồng phí". Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị giữ nội dung này và sửa đổi, bổ sung quy định của Luật Phí và lệ phí.

Trước ý kiến đề nghị bổ sung quy định về phân chia nguồn thu từ phí sử dụng đường bộ trong trường hợp ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương cùng đầu tư, cơ quan thẩm tra lý giải luật hiện hành chưa có quy định.

Vì vậy, để có cơ sở thực hiện phân chia nguồn thu từ phí phù hợp với các dự án đầu tư xây dựng theo phương thức này, Thường trực Ủy ban Quốc phòng - An ninh đề nghị giao Chính phủ quy định về phí sử dụng đường bộ cao tốc và sửa đổi, bổ sung Luật Phí và lệ phí.

Cũng theo cơ quan thẩm tra, có ý kiến đề nghị quy định đường cao tốc tối thiểu phải 4 làn đường và phải có làn dừng khẩn cấp. Đây là ý kiến xác đáng.

Báo cáo của cơ quan thẩm tra cũng nhắc lại một số vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng trên  các tuyến cao tốc, trong đó có đường cao tốc chỉ bố trí 2 làn xe (một làn xe chạy mỗi chiều), không có dải phân cách cứng.

Theo lý giải, do nguồn lực có hạn, để đáp ứng nhu cầu trước mắt, một số tuyến cao tốc được đầu tư phân kỳ với quy mô 2 làn xe nhằm bảo đảm kết nối thông tuyến, phục vụ nhu cầu vận tải, phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, các tuyến đường cao tốc đầu tư phân kỳ 2 làn xe khi đưa vào khai thác đã gặp một số khó khăn, bất cập nhất định.

Từ năm 2023, Thủ tướng đã chỉ đạo không đầu tư đường cao tốc phân kỳ 2 làn xe, nhưng việc triển khai theo định hướng này vẫn rất khó khăn do không thể cân đối đủ nguồn vốn để thực hiện.

"Đầu tư xây dựng đường cao tốc còn phụ thuộc khả năng cân đối ngân sách và huy động nguồn lực. Mặt khác, đây là vấn đề thuộc tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, sẽ được Bộ Giao thông vận tải nghiên cứu, quy định chi tiết", theo cơ quan thẩm tra.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Quốc phòng -  An ninh đề nghị không quy định cụ thể những nội dung này trong dự thảo luật.