Những ngôi làng chỉ có người già và trẻ nhỏ

80% số dân bỏ xứ đi làm thuê

Thanh Hóa là tỉnh đông dân thứ 3 cả nước, là một trong những tỉnh có nền kinh tế còn nghèo nàn, lạc hậu nên hàng năm địa phương này có hàng trăm nghìn người bỏ xứ đi khắp nơi kiếm sống. Đặc biệt, tại xã Thiệu Giao, huyện Thiệu Hóa (Thanh Hóa) người dân bỏ quê đi làm ăn xa tới 80% tổng số dân.

Về Thiệu Giao những ngày này thật khó để có thể bắt gặp người dân trong độ tuổi lao động vì hầu hết đều bỏ quê đi làm ăn xa. Hình ảnh thường thấy ở xã này là những cụ già và lũ trẻ đang độ tuổi cắp sách đến trường và những ngôi nhà cấp bốn hoang tàn, rong rêu phủ kín vì không có người ở.

Những cụ già của xã Thiệu Giao cho hay, cứ đến độ tuổi lao động là người ta bỏ quê vào Nam ra Bắc làm ăn với đủ thứ nghề mưu sinh. Việc bỏ quê đi làm ăn đã trở thành truyền thống hàng chục năm qua của xã này rồi.

Bác Lê Thị Loan (ngụ thôn 2, xã Thiệu Giao) cho biết, do cuộc sống khó khăn nên từ những năm 1993, nhiều người dân ở địa phương bỏ vào miền Nam đi buôn đồng nát, làm thuê. Thấy nghề này kiếm sống được lại không vất vả như làm ruộng, nên người dân lũ lượt kéo nhau vào Nam mưu sinh. Có nhà đi 3 – 5 năm, thậm chí có nhà đi cả chục năm mới về quê 1 lần.

Ông Lê Duy Thắng, Chủ tịch UBND xã Thiệu Giao, cho biết toàn xã hiện có khoảng 7.800 nhân khẩu thì có tới 5.400 khẩu đi làm ăn xa. Điều đáng nói, trong vòng khoảng 20 năm qua, đã có khoảng 4.000 người cắt khẩu khỏi địa phương. 

Trào lưu bỏ xứ đi làm ăn xa không chỉ có ở xã Thiệu Giao mà rất nhiều địa phương khác trong tỉnh Thanh Hóa cũng xảy ra tình trạng này do cuộc sống quá khó khăn, không có công ăn việc làm.

Tại huyện miền núi Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa, khoảng 10 năm trở lại đây, nhiều xã như Hải Vân, Hải Long, Phú Nhuận, Mậu Lâm… có hàng nghìn người rời quê qua Lào và Thái Lan lao động “chui”. Hay ở các xã ven biển của huyện Hậu Lộc và Quảng Xương (Thanh Hóa), lại có trào lưu vượt biên qua Trung Quốc làm “chui”. Có thời điểm, ngành chức năng tỉnh Thanh Hóa thống kê có trên dưới 5.000 người qua Trung Quốc lao động trái phép. Xã Quảng Nham, huyện Quảng Xương, là địa phương có cả nghìn người sang Trung Quốc làm thuê. Công an huyện này cũng đã bắt một số người trong đường dây môi giới, “cò” đưa người đi lao động trái phép.

Khó khăn trong quản lý

Ông Thắng cũng cho biết thêm: “Việc người dân bỏ xứ đi làm ăn xa khiến cho công tác quản lý nhân khẩu cũng gặp khó khăn. Lúc đi có 2 vợ chồng nhưng lúc về có tới 4 – 5 người, do họ vào đó làm ăn sinh con đẻ cái. Đặc biệt, rất nhiều người dân sau khi đi làm ăn xa có điều kiện, họ cắt khẩu chuyển đi nơi khác sinh sống không quay lại địa phương nữa”.

Do hầu hết lao động chính của địa phương không có ở nhà nên những năm gần đây, Thiệu Giao đã có hàng chục ha đất nông nghiệp bỏ hoang. Năm 2014, xã này có khoảng 20 ha bỏ hoang, năm 2015, diện tích này khoảng 10 ha.

Theo ông Lê Duy Thắng, việc người dân bỏ quê vào miền Nam và các thành phố lớn kiếm sống, hầu hết đều có kinh tế ổn định, khá giả. Tuy nhiên, nó lại đem lại nhiều khó khăn cho địa phương trong việc phát huy nội lực trong nhân dân, việc tuyển quân và phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

“Hiện nay, xã đang vận động toàn dân đóng góp để tham gia xây dựng Nông thôn mới, người dân đi làm ăn xa hết nên việc vận động đóng góp của nhân dân rất gian nan. Trong năm 2014, có 6 thôn phải cử người vào tận miền Nam để quyên tiền đóng góp” – ông Thắng cho biết.

Ông Lê Đình Doãi, trưởng thôn 2, xã Thiệu Giao, cho biết cả thôn có 160 hộ, nhưng hiện nay có 100 hộ/500 nhân khẩu đi làm ăn xa. “Trong năm 2014 khi xây dựng 1,1 km đường giao quanh thôn, xóm chúng tôi đã phải vào Nam cả tháng trời để vận động bà con đang làm ăn, sinh sống trong này đóng góp ủng hộ và xin được gần 100 triệu đồng” – ông Doãi cho hay.

Không những việc người dân đi làm ăn xa đông khiến cho việc quản lý khó khăn mà ngay cả việc học hành của thế hệ con cái cũng gặp không ít hệ lụy. Nhiều gia đình gửi con cho ông bà chăm sóc, thiếu sự quan tâm của bố mẹ khiến các cháu học hành không đến nơi đến chốn.

Tại xã Thiệu Giao, số lượng học sinh ở các trường tụt xuống một cách chóng mặt qua từng năm. Theo bà Lê Thị Hồng, Hiệu trưởng trường tiểu học Thiệu Giao, năm 1998 – 2000, trường có tới 40 lớp học/1.000 học sinh, nhưng đến nay trường chỉ còn có 8 lớp/204 học sinh. “Trong khoảng 3 năm qua, số lượng học sinh của trường chỉ dao động trên dưới 200 học sinh. Do người dân ở đây đi làm ăn thường mang theo cả con cái đi hết, nên số lượng các em vào lớp 1 rất ít. Năm học 2014 – 2015 nhà trường tuyển được 33 em vào lớp 1. Đây là những em có mặt ở địa phương, còn con số theo bố mẹ thì rất đông, nhưng chúng tôi không thể nắm được” – bà Hồng nói. Cũng theo vị hiệu trưởng này hiện trong số 204 học sinh, thì có 63 em có gia đình đi làm ăn xa.

 “Tại trường tiểu học Thiệu Giao, có một số trường hợp 8 tuổi mới vào lớp một, 12 – 13 tuổi chưa học hết cấp 1. Nguyên nhân là do những em này theo bố mẹ đi làm ăn, không được đi học mà gửi các em ở những nơi giữ trẻ, trung tâm tình thương, vì thế các em không được đến trường đúng độ tuổi. Trường chúng tôi còn có trường hợp em học lớp 3, dắt chị xin vào học lớp 1, thậm chí có em bố mẹ không có nhà phải nhờ hàng xóm dẫn đi tuyển sinh hộ” – bà Lê Thị Hồng chia sẻ.

Nguyễn Thùy