Người dân sẽ nhận được tin nhắn cảnh báo sớm khi xảy ra sạt lở đất, đá

Tháng 9/2019, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với Cục Bảo tồn Đất và Nước của Đài Loan tiến hành lắp đặt hệ thống cảnh báo sớm trượt lở dạng dòng bùn đất, đá theo thời gian thực tại xã Bản Khoang, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.

Liên quan đến công trình trên, phóng viên Dân trí đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Quốc Định, Trưởng phòng Địa chất kinh tế và Địa tin học thuộc Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường).

- Ông có thể giới thiệu về công trình cảnh báo sớm trượt lở dạng dòng bùn đất, đá theo thời gian thực tại xã Bản Khoang, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai mà đơn vị ông phối hợp lắp đặt hồi tháng 9/2019?

- Công trình trên gồm các thiết bị như: Trạm Trung tâm số liệu (Data Center) có chức năng nhận và ghi số liệu từ các cảm biến và thiết bị; xử lý như một trạm điện và trạm truyền số liệu, cung cấp quyền truy cập từ xa;

Trạm đo mưa (Rain Gauge) sẽ ghi nhận và đo lượng mưa tại chỗ, sử dụng như một đầu vào quan trọng cho công tác cảnh báo sớm nguy cơ trượt lở đất đá dạng dòng bùn đá.

Tiếp đến là camera quan sát (CCD camera) có chức năng quan sát môi trường tại chỗ và ghi lại hình ảnh để xử lý, phân tích.

Cảm biến rung chấn (Geophone) ghi nhận các rung động từ mặt đất gây ra bởi dòng lũ bùn đá và được sử dụng như một chỉ số cùng với lượng mưa, cảm biến dây để cảnh báo sớm nguy cơ trượt lở đất dạng bùn đá.

Hệ thống trên còn có cảm biến căng kế (Wire sensor) có tác dụng để xác định thời gian của dây bị đứt do tai biến trượt lở đất dạng bùn đá.

Cuối cùng là thiết bị đo mực nước bằng song radar (Radar water level meter) để đo mực nước và chỉ thị sự thay đổi độ cao khi dòng bùn lũ đá có thể xuất hiện. 

- Quy trình hoạt động của hệ thống trên như thế nào, thưa ông?

- Các dữ liệu từ các trạm thượng lưu, trung lưu, hạ lưu được truyền về Trạm Trung tâm số liệu (Data Center). Sau đó Trạm Trung tâm số liệu sẽ xử lý, phân tích dữ liệu để đưa ra nhận định ngưỡng cảnh báo thiên tai (an toàn, có dấu hiệu, có nguy cơ xảy ra, chắc chắn xảy ra)  → gửi về Cơ quan nghiên cứu (Viện Khoa học địa chất và Khoáng sản) → Chính quyền địa phương, cơ quan phòng chống thiên tai các cấp...→ gửi tin nhắn tới người dân, còi ủ sẽ kêu.

- Vì sao các ông lại tiến hành lắp đặt hệ thống cảnh báo sớm trượt lở dạng dòng bùn đất, đá theo thời gian thực tại xã Bản Khoang, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai?

- Trong những năm gần đây, các tai biến thiên nhiên, đặc biệt là trượt lở đất, lũ bùn đá ngày càng xuất hiện thường xuyên và gây thiệt hại về người và tài sản rất nghiêm trọng đối với các khu vực miền núi Việt Nam và tỉnh Lào Cai.

Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã phối hợp với Cục Bảo tồn Đất và Nước của Đài Loan đã nghiên cứu, lắp đặt một hệ thống tích hợp nhiều thiết bị cảnh báo sớm trượt lở dạng dòng bùn đất, đá theo thời gian thực nhằm giúp cho bà con và chính quyền địa phương trong việc giảm thiểu thiệt hại do loại hình thiên tai này có thể gây ra tại tỉnh Lào Cai. 

Kết quả điều tra lịch sử hiện trạng sạt lở đất đá, đã cho thấy khu vực xã Bản Khoang, huyện Sapa, tỉnh Lào Cai là nơi đã xuất hiện trượt lở đất đá đặc biệt nghiêm trọng. Cụ thể vào 21h ngày 4/9/2013 đã xảy ra một trận trượt lở dạng dòng lũ bùn đá làm 14 người chết, 10 nhà ở của dân bị cuốn trôi và tàn phá, trong đó có 7 nhà bị cuốn trôi, đổ sập và 3 nhà bị hỏng tường, bùn đất ngập nhà. Công trình công cộng gồm Trung tâm y tế dự phòng, trụ sở UBND xã, trạm bưu điện và trường trung học cơ sở bị bùn đất tràn vào gây hư hỏng nhiều đồ đạc, thiết bị.

Quá trình đánh giá sơ bộ kết quả từ các nghiên cứu trước đây cho thấy Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã tiến hành khảo sát, đo vẽ chi tiết để đánh giá nguy cơ trượt lở đất tỷ lệ 1:10.000 cho khu vực xã Bản Khoang, huyện Sapa, tỉnh Lào Cai từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2013. Kết quả nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng đây là khu vực này vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ xuất hiện trở lại của tai biến trượt lở đất đá. Năm 2017, kết quả đánh giá nguy cơ trượt lở đất cho 200 xã miền núi trọng điểm trong khuôn khổ Đề án Chính phủ “Điều tra, đánh giá và phân vùng cảnh báo nguy cơ trượt lở đất đá các vùng miền núi Việt Nam” do Viện chủ trì cũng đã chỉ ra kết quả tương tự.

Kết quả khảo sát thực địa từ ngày 21 đến 26 tháng 8 năm 2018 và từ ngày 24 đến 30 tháng 4 năm 2019 của các chuyên gia Đài Loan thuộc Cục Bảo tồn Đất và Nước và Trường Đại học Feng chia, Đài Loan tại xã Bản Khoang, huyện Sapa, tỉnh Lào Cai, cho thấy đây là địa điểm thích hợp cần lắp trạm cảnh báo sớm về trượt lở dạng lũ bùn đất đá cho người dân và chính quyền địa phương.

Đây là lần đầu tiên ở Việt Nam, một hệ thống cảnh báo sớm trượt lở dạng dòng bùn đất, đá theo thời gian thực được nghiên cứu, xây dựng thử nghiệm.

- Xin cảm ơn ông!

Nguyễn Dương (thực hiện)