Người đàn ông hơn 40 năm đan mái tranh lợp nhà Bác Hồ

Đó là ông Nguyễn Văn Hùng, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, Nghệ An. Như bao thanh niên khác, những năm 1975, ông Hùng lên đường nhập ngũ theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Năm 1979, ông trở về quê hương sinh sống rồi làm công an viên. Bố ông là cụ Nguyễn Văn Điều, người từng bảo vệ nhà Bác Hồ từ năm 1968. Cứ đều đặn, mỗi năm cụ cùng một vài người thợ khác trong làng thay tranh lợp mái nhà Bác.

Ngày ấy, cả làng Kim Liên đều ở nhà lợp tranh, phên đất. Hầu như người nào cũng biết đan mái. Ông Hùng cũng vậy. Từ năm lên 10 tuổi, ông đã theo bố đi đan mái tranh thuê từ làng này qua xã khác. Vì vậy, công việc đan mái nhà Bác Hồ sau này ông cùng bố của mình đảm nhận.

Cứ hai năm, Ban quản lý Bảo tàng Khu di tích Kim Liên lại tiến hành thay mái tranh một lần. Mái tranh được làm từ tre và lá mía. Người thợ đan tranh sau mỗi đợt lợp mái xong chỉ nghỉ ngơi khoảng nửa tháng rồi lại tất bật với công việc thu mua lá mía và tích trữ những cây tre thẳng, dẻo lóng, dễ chẻ, không có đốt sâu, đem ngâm nước sau một thời gian vớt lên chẻ thành từng nan sao cho phù hợp. Tre sử dụng thường được chặt vào tháng 3 hàng năm. Đây là thời điểm cây tre già, khi ngâm nước sẽ không có mối mọt...

Ông Nguyễn Văn Hùng chia sẻ: “Mất nhiều thời gian và công sức nhất là công đoạn thu mua lá mía. Lá mía phải là lá 1, lá 2, lá 3 còn từ lá thứ 4 trở đi thì không còn được to, rộng và bền nữa. Muốn có được lá mía ưng ý, tôi phải đi hết nơi này đến nơi khác để lựa chọn cẩn thận. Gần một đời theo nghề đan, tôi thấy lá mía ở vùng đất huyện Diễn Châu và huyện Nghĩa Đàn đều rất đẹp, chuẩn và khi đưa về lợp không bị nhô”.

Công việc thu mua lá mía vất vả lại tốn kém thời gian. Thế nhưng đã hơn 40 năm nay, dù tuổi tác ngày càng cao, sức khỏe cũng không được như thời tuổi trẻ nhưng ông vẫn tự mình mày mò, đi hàng trăm km, đến hàng trăm ngàn ruộng mía lần tìm từng lá mía đẹp để mua về đan và lợp nhà Bác.

“Trước tiên người thợ đo kích thước cần dùng cho mỗi mái và chẻ tre ra làm từng thanh nhỏ, đem hui qua lửa rồi phơi khô, sau đó mới đem ngâm khoảng 15 ngày thì vớt lên và tiến hành đánh theo thứ tự. Lá mía sau khi đã phơi khô thì tiếp tục đem ra phơi sương qua nhiều đêm để lá nở ra, có độ dai. Tiếp theo khi nguyên liệu đã đầy đủ và chất lượng mới đem đan theo hai hàng thẳng tắp. Để đan đúng kích cỡ, tôi chuẩn bị một chiếc hom đan bằng gỗ có chiều dài 1,65m. Sau khi đan đủ số lượng cần, người thợ sẽ chọn ngày đẹp nắng mà lợp lên mái. Có như vậy, lúc mái tranh được lợp lên tôi mới yên tâm”, ông Hùng chia sẻ thêm.

Cùng giúp ông còn có thêm ba người thợ phụ. Mất khoảng 4 ngày thì ông lợp xong các ngôi nhà ở cả quê nội và quê ngoại Bác Hồ. Ngoài nhận việc lợp tranh cho các ngôi nhà trong Khu di tích Kim Liên, ông Hùng còn tham gia lợp nhà cụ Phan Bội Châu.

Ông Nguyễn Bá Hòe, Giám đốc Khu di tích Kim Liên cho biết: “Mặc dù là thế hệ sau nhưng ông Hùng đã sớm tiếp cận với công việc đánh tranh, tham gia tích cực trong mỗi đợt tu sửa di tích, có ý thức trau dồi nghề cao. Giắt tranh thì dễ nhưng để có được một người đánh tranh kỹ thuật như ông Hùng là rất hiếm”.

Hai năm một lần thay mái, cuộc đời ông nay cũng đã trên 40 năm bắc thang lên nóc nhà Bác Hồ để thay những lớp tranh. Vất vả là thế, tỉ mỉ là thế nhưng ông chưa một lần kêu than, cũng chưa một lần lên tiếng về chuyện lỗ lời.

Rời tay khỏi tấm tranh còn đang dở, ông Hùng quệt ngang những hàng mồ hôi nhễ nhại, đùa rằng: “22 lần đánh tranh thì hòa vốn tới 6 lần. Nói vui vậy thôi chứ còn có sức, còn được cán bộ Bảo tàng tin tưởng giao nhiệm vụ là tôi còn tiếp tục làm. Mỗi lần lợp tranh xong nhìn lại những ngôi nhà như khoác thêm tấm áo mới tôi lại thấy mình trẻ ra tới mấy tuổi”.

Ngắm nhìn đôi bàn tay mỏng, gầy tong, đã bong đi những lớp da vì lá mía, chúng tôi càng cảm động hơn về tình cảm của ông dành cho Bác, cho mỗi tấm tranh. Ngoài số tiền công mang tính động viên, ông chưa bao giờ đòi hỏi thêm một khoản gì. Bây giờ, khi sức khỏe đã yếu, điều mong muốn và cũng là nỗi trăn trở bấy lâu của ông là mai này ai sẽ thay ông đan tiếp những mái tranh ở nhà Bác Hồ?

Nguyễn Duy