Nghe lén điện thoại: "Phúc đáp yêu cầu điều tra nhưng phải đảm bảo quyền riêng tư"

Phóng viên: Thời điểm này đã phù hợp để bắt buộc phải có biện pháp điều tra đặc biệt như dự thảo Bộ luật tố tụng hình sự đưa ra chưa, thưa ông?

Ông Nguyễn Đình Quyền: Chúng ta phải đặt việc quy định về điều tra đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đã tham gia ký kết một số công ước quốc tế như Công ước quốc tế về tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, Công ước quốc tế về chống tham nhũng....

Các công ước này không bắt buộc nhưng đều khuyến cáo đối với tội phạm có tính chất nguy hiểm như tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm tham nhũng, buôn bán ma túy,... cần có biện pháp điều tra đặc biệt để phúc đáp được yêu cầu điều tra, truy bắt tội phạm. Nhưng đây là vấn đề rất nhạy cảm, bởi còn liên quan đến cả luật quốc gia mỗi nước nên các quốc gia khi quy định về vấn đề này cũng đều rất thận trọng.

Một quyền hiến định là bí mật về cá nhân. Khi soạn thảo Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng cuối cùng cũng cụ thể hóa một phần công ước của Liên Hợp Quốc về tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm ma túy, tội phạm tham nhũng. Đây là những loại tội rất cần phải có điều tra đặc biệt, bởi nếu không thì không khám phá được.

Chúng ta thận trọng nên chỉ quy định một số tội mới có điều tra đặc biệt và phải quy định rất chặt chẽ. Cụ thể thế nào thì đang cố gắng hoàn thiện một cách tối đa nhằm vừa phúc đáp yêu cầu khám phá tội phạm vừa đảm bảo quyền con người trong Hiến pháp là riêng tư.

Chúng ta cố gắng tối đa bởi đây là vấn đề mới nên sẽ lắng nghe ý kiến đại biểu Quốc hội để có thể quy định chặt chẽ hơn. Càng chặt chẽ bao nhiêu thì càng tốt bấy nhiêu.

Khi thẩm định dự thảo bộ luật này, Ủy ban Tư pháp có lường trước việc thực hiện điều tra đặc biệt sẽ gặp nhiều khó khăn hoặc có thể trở thành kẽ hở để lợi dụng hạ bệ, xâm phạm bí mật đời tư cá nhân?

Ủy ban Tư pháp cũng rất trăn trở về giải pháp này. Nếu khi thực hiện có gì vi phạm về quyền con người thì hậu quả rất lớn. Chúng ta vừa phúc đáp yêu cầu của thực tiễn nên có bước đi thận trọng chỉ quy định đối với một số tội; khi áp dụng thì có rất nhiều điều kiện đi kèm trong luật, có rất nhiều cơ quan tố tụng phối hợp và rất nhiều điều kiện chặt chẽ đi kèm.

Thảo luận tại hội trường Quốc hội, đại biểu Nguyễn Doãn Khánh - Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương, cho rằng việc điều tra đặc biệt như nghe lén điện thoại chẳng hạn có thể giúp thu thập được nhiều thông tin quan trọng của người tình nghi phạm tội, nhưng những người dân bình thường khác vô tình tham gia vào quá trình đó thì sẽ được đảm bảo thông tin, bí mật đời tư như thế nào cần phải được làm rõ. Ý kiến của ông về việc này như thế nào?

Các cơ quan liên quan phải có trách nhiệm giữ bí mật riêng tư của họ. Cũng như khi giải quyết đơn thư tố cáo hành vi tham nhũng thì các cơ quan điều tra, giải quyết cũng phải giữ bí mật mọi thông tin cá nhân về người tố cáo ấy.

Nếu Quốc hội thông qua thì luật có buộc các nhà mạng di động phải tham gia vào quá trình nghe lén điện thoại này?

Tất cả những cái mà Bộ luật tố tụng hình sự quy định thì các đối tác phải có nghĩa vụ, không cần phải buộc ai cả. Khi bộ luật quy định thì trách nhiệm thuộc về tất cả chủ thể trong xã hội.

Xin cảm ơn ông!

Thế Kha (thực hiện)