Năm nay có khoảng 15-20 trận bão từ ảnh hưởng tới nước ta

PGS.TS Hà Duyên Châu, Phó Viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu Hà Nội, đã cho biết như vậy về số lượng bão từ và hoạt động của nó trong năm 2008 này.

Sao ông lại nói “đây đang là giai đoạn yên tĩnh nhất của bão từ”?

Bão từ thường hoạt động theo chu trình là 11 năm. Năm có bão từ hoạt động mạnh nhất là năm 2001, thì đến năm 2011 - 2012, mới là giai đoạn hoạt động mạnh nhất tiếp theo của bão từ. Lúc đó, 1 năm sẽ có khoảng 40 - 50 trận ảnh hưởng đến nước ta, tính ra một tháng sẽ có khoảng 3 - 4 trận bão từ.

Bây giờ đang là giai đoạn hoạt động yên tĩnh nhất của hoạt động mặt trời và bão từ, năm 2008 dự báo có khoảng 15 - 20 trận ảnh hưởng đến nước ta. Đây là năm đầu tiên trong chu trình lần thứ 24 của hoạt động mặt trời, mặt trời đi theo chiều hình sin nên nó hoạt động rất yếu (giai đoạn cực tiểu); sau đó, cứ mỗi năm, số lượng bão từ lại tăng thêm. Càng đến chu kỳ hoạt động mạnh thì cường độ và số lượng bão từ càng tăng lên.

Một trận bão từ bây giờ chỉ khoảng 50 - 200 nano Tesla (gọi tắt là nT - đơn vị đo từ trường). Giá trị từ trường Trái đất ở Hà Nội ghi được khoảng 44.000 nT, biến thiên ngày đêm của nó ở đây khoảng 30 nT. Khi bão từ xảy ra, từ trường Trái đất ở Hà Nội có thể biến đổi tới 50 - 200 nT.

Theo quy luật những năm trước đây, bão từ có tập trung vào thời điểm nào hoặc mùa nào trong năm không, thưa ông?

Khi trên mặt trời xuất hiện những đợt bùng nổ sắc cầu, dưới trái đất mới xảy ra bão từ, chứ nó không đi theo một mùa nhất định. Mà nó theo chu trình 11 năm của hệ mặt trời.

Với những ngày nắng nóng, tần suất bão từ hoạt động có nhiều hơn ngày bình thường không?

Bão từ không liên quan tới những ngày nắng nóng. Chỉ khi nào mặt trời có vết đen, thì sau một vài ngày, dưới đất sẽ nhận thấy có bão từ. Theo nghiên cứu, nhiệt độ chung của trái đất không có ảnh hưởng nhiều. Chỉ có nhiệt độ ở vùng cực tăng lên một ít.

Bão từ có dự báo trước được không, thưa ông?

Dự báo được, nhưng ở Việt Nam chưa quan trắc được. Còn thế giới, họ đã quan trắc trên bề mặt mặt trời, khi thấy có những đám lửa rất lớn bùng nổ trong vũ trụ, xác định được lượng lửa này bùng nổ bao nhiêu thì dưới đất sẽ tính được cường độ của bão từ. Việt Nam mình chỉ sử dụng số liệu của thế giới để dự báo và ghi lại những trận bão từ xảy ra thôi.

Vậy những trận bão từ mạnh nhất mà Việt Nam đã ghi nhận được có cường độ là bao nhiêu?

Ở Sapa khoảng 660 nT năm 1989, trận bão này trùng với một trận bão ở Canada năm đó, gây sụp đổ hệ thống truyền tải điện 700 kV của nước này, thiệt hại hàng tỉ USD. Hồi đó họ chưa có biện pháp chống lại bão từ. Còn ở Hà Nội, chúng tôi cũng đã ghi lại được một số trận vào năm 2001, đến 650 nT.

Còn từ năm ngoái đến nay thì cường độ không đáng kể, chỉ khoảng 100 - 200 nT.

Theo dự báo năm 2008, cường độ trận mạnh nhất khi bão từ xảy ra là bao nhiên nT, thưa PGS.TS?

Chỉ khoảng vài trăm nT, chúng tôi dự báo là cường độ nó không lớn. Đến năm 2011 – 2012, những trận bão từ lớn mới xảy ra.

Bão từ gây nguy hiểm cho con người, có như những cơn bão khác không?

Đối với sức khỏe, bão từ thường tác động mạnh nhất vào tim và hệ thần kinh con người, làm cho con người mệt mỏi (trong cơ thể con người có các tế bào mang từ, khi từ trường bên ngoài biến đổi mạnh, nó sẽ tác động đến những tế bào mang từ). Tất nhiên, nó chỉ tác động mạnh tới những người mẫn cảm, có người lại không cảm thấy gì về những biến đổi từ trường cả.

Khoảng bao nhiêu nT sẽ ảnh hưởng đến tim và hệ thần kinh của con người?

Nói chung, cứ bão từ có cường độ 200 nT trở lên là ảnh hưởng rồi.

Theo nghiên cứu của ông, những người bị mắc bệnh tim mạch và hệ thần kinh có biện pháp phòng tránh gì khi bão từ xảy ra không?

Ở Liên Xô (cũ), những người điều trị trong bệnh viện liên quan tới bệnh tim mạch và thần kinh, khi bão từ xảy ra họ được vào trong một cái lồng xung quanh là sắt có tác dụng ngăn cản biến thiên. Ở Việt Nam, chưa có biện pháp nào, biện pháp hiện có là khi bão từ xảy ra, ở trong ôtô hoặc trong nhà xây bê tông sẽ hạn chế được phần nào.

Vậy đối với cơ sở hạ tầng, như những đường dây điện, chúng ta nên phòng chống cách nào?

Dây điện sẽ ảnh hưởng nặng khi bão từ xảy ra. Với đường dây 500 kV, khi có bão từ xảy ra, nó sẽ gây nên những dòng điện cảm ứng trên bề mặt trái đất; như đường dây 500 kV ở Hòa Bình, Đà Nẵng có dây trung tính chuyển xuống đất, dòng điện cảm ứng sẽ chảy vào trong dây trung tính. Mấy năm trước, khi bão từ mạnh, chúng tôi cũng đã ghi dòng điện cảm ứng vào đường dây trung tính đến 10 amper. Dòng điện này có khả năng gây ảnh hưởng đến hoạt động role của máy biến áp, ở Canada năm đó bị sụp đổ toàn bộ hệ thống là như vậy.

Ngoài ra, nó cũng sẽ ảnh hưởng tới ống dẫn dầu khí dài khoảng 400 - 500km. Khi đi vào trong đó, nó gây ra ăn mòn đường dây, nếu không có biện pháp ngăn cản, sẽ làm thủng ống dẫn dầu.

Vệ tinh nhân tạo cũng thế, Việt Nam vừa phóng vệ tinh Vinasat 1. Bão từ sẽ ảnh hưởng đến khả năng truyền thông tin liên lạc, làm mất tín hiệu đường truyền. Bão từ cũng ảnh hưởng lớn tới phi công lái máy bay, một số vụ tai nạn lớn ở Liên Xô trước đây cũng do bão từ gây ra.

Tại Liên Xô, họ có thống kê khi bão từ xảy ra thì số người chết vì bệnh tim mạch tăng đến 30%.

Xin cảm ơn ông!

An Hạ