"Một dự án hàng trăm hecta, không thể đi thỏa thuận với từng người dân"

Phương án thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội là nội dung nhận được nhiều sự quan tâm của đại biểu Quốc hội khi thảo luận về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), ngày 3/11. Đây cũng là vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, theo báo cáo giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thỏa thuận đảm bảo nguyên tắc thị trường

Đại biểu Quốc hội Trần Văn Tuấn (Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội) đề cập đến quy định về các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, trong đó đã liệt kê 31 trường hợp cụ thể.

Cùng với băn khoăn những trường hợp này chưa thể bao quát hết, ông Tuấn lo ngại quy định không giải quyết triệt để được bất cập lớn nhất. Đó là khi Nhà nước thu hồi đất, người có đất được bồi thường theo bảng giá do Nhà nước ban hành, trong khi các doanh nghiệp và người có đất thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án lại được giá cao hơn.

"Đây chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng người dân luôn cảm thấy thiệt thòi, thiếu sự đồng thuận khi Nhà nước thu hồi lại đất", theo ông Tuấn.

Mặt khác, ông cho rằng doanh nghiệp khi triển khai dự án phải thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất cũng gặp không ít khó khăn. Nhiều trường hợp doanh nghiệp phải mất nhiều năm để thỏa thuận, có trường hợp phải "đi đêm" để thỏa thuận với giá cao hơn, thiếu công bằng với số còn lại, song doanh nghiệp vẫn rơi vào tình trạng dở khóc, dở cười khi chỉ còn số ít không đồng thuận cũng mất cơ hội đầu tư.

Vị đại biểu vì thế đề xuất Quốc hội chỉnh sửa, bổ sung quy định này theo hướng Nhà nước thu hồi đất đối với các trường hợp thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội, nhất là thu hồi để chuyển đổi mục đích sử dụng thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, ông Tuấn đề nghị cụ thể hóa nguyên tắc giá đất do Nhà nước bồi thường khi thu hồi đất phải sát với giá thị trường và cơ chế điều tiết địa tô chênh lệch để tạo sự công bằng, người có đất thu hồi không bị thiệt thòi.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang) dùng quyền tranh luận để trao đổi về quan điểm "Nhà nước nên đứng ra thu hồi đất để đảm bảo công bằng và thuận lợi".

Đồng tình quy định này sẽ tạo thuận lợi, song ông Lâm nhắc lại Nghị quyết 18 của Trung ương đã nêu quan điểm "phải tuân thủ nguyên tắc thỏa thuận trong việc thu hồi đất".

Ông cho rằng nên làm rõ nguyên tắc khi nào thỏa thuận và thỏa thuận ra sao.

Vị đại biểu nhấn mạnh thỏa thuận đảm bảo nguyên tắc thị trường rất đúng, rất hợp lý và chúng ta cần phải tuân thủ. Nhưng khi đã vào thị trường, việc mua và bán là phải bán cái gì của ta có, mua cái người khác có.

"Phải phân biệt đất thu hồi cho các dự án nhà ở thương mại, nếu là đất ở, hai bên buộc phải thỏa thuận. Còn nếu là đất nông nghiệp, vấn đề chuyển sang đất ở là thẩm quyền của Nhà nước. Như vậy, chỉ có thể Nhà nước đứng ra thu hồi, sau đó chuyển quyền và chuyển cho dự án nhà ở thương mại để tiến hành đấu giá", ông Lâm phân tích.

Riêng với đất nông nghiệp chuyển sang cho các dự án của doanh nghiệp, đại biểu tỉnh Bắc Giang lại cho rằng phải trở lại phương án thỏa thuận để đảm bảo nguyên tắc thị trường, đó là bán đúng cái mình có, không thể bán cái của người khác.

"Hiện nay, hai bên thỏa thuận nên người dân cứ nghĩ rằng đất đó khi chuyển là đất ở, nên đòi hỏi bồi thường với giá đất ở. Vì thế tạo ra mâu thuẫn và không thể đền bù được, chênh lệch giá sau này vào một phần của doanh nghiệp nên tạo ra sự bức xúc", ông Lâm phản ánh thực tế.

Nhà nước nên thu hồi đất với các dự án quy mô lớn

Đại biểu Trịnh Xuân An (Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng - An ninh) cũng tranh luận về việc thu hồi đất đối với các dự án.

Theo ông An, Nghị quyết 18 có nêu "tiếp tục cơ chế thỏa thuận trong thu hồi đất", song cũng không yêu cầu tất cả các dự án đều phải thỏa thuận.

Ông An cho rằng thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội nhằm phát huy nguồn lực đất đai và nâng cao hiệu quả ruộng đất, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội.

"Quan trọng nhất là phải phát huy được nguồn lực đất đai và biến đất đai trở thành sức mạnh của nền kinh tế. Muốn vậy, phải cho phép thu hồi đối với các dự án. Tất nhiên, thu hồi với dự án quy mô bao nhiêu, có tính chất như thế nào, đề nghị quy định thẳng trong luật", theo đại biểu Trịnh Xuân An.

Ông góp ý việc thu hồi đất có thể áp dụng với những dự án có quy mô lớn từ 300ha trở lên và là những khu đô thị, khu dân cư hiện đại. Như vậy mới đủ tiêu chí, mới có được bộ mặt của một đất nước có những đô thị lớn, có những công trình, dự án lớn.

"Phải thu hồi mới làm được, còn nếu thỏa thuận, khi không thể thỏa thuận được thì quy định trở thành vô nghĩa. Không thể có một dự án hàng trăm hecta mà ta thỏa thuận với từng hộ dân, từng người được", ông An nói và nhấn mạnh nguyên tắc lợi ích của người dân và doanh nghiệp phải hài hòa trong câu chuyện này.