Hiện trạng mỏ đất hiếm tại Yên Bái khiến nhiều người vướng lao lý
(Dân trí) - Sau gần 2 năm bị ngừng hoạt động, khu mỏ đất hiếm ở huyện Văn Yên (tỉnh Yên Bái) đang bị cảnh sát phong tỏa. Bên trong khu mỏ, cỏ dại mọc khắp đường đi, máy móc có dấu hiệu hoen gỉ.
Hiện trạng khu mỏ đất hiếm ở Yên Bái khiến nhiều người vướng lao lý (Video: Trần Thanh).
Mỏ đất hiếm tại xã Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái nằm cách thành phố Yên Bái gần 60km, cách trung tâm huyện Văn Yên gần 20km, trữ lượng khai thác gần 1,9 triệu tấn đất quặng (tương ứng hơn 23.500 tấn tổng oxit đất hiếm TR2O3, gần 260.000 tấn tinh quặng sắt 60% Fe).
Vào cuối tháng 10/2023, mỏ đất hiếm này bị dừng hoạt động để phục vụ quá trình điều tra. Theo kết luận điều tra, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã đề nghị truy tố 27 bị can liên quan đến vụ khai thác đất hiếm trái phép tại mỏ đất hiếm nêu trên, do Công ty Thái Dương thực hiện.
Ghi nhận của phóng viên Dân trí sáng 7/2, tại khu mỏ đất hiếm ở xã Yên Phú (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), mọi hoạt động bên trong khu mỏ đều đã dừng hoạt động. Phía bên trong các nhà kho và nơi để máy móc cỏ dại mọc khắp các lối đi.
Tại khu vực để máy xúc, máy ủi và hệ thống vận chuyển khoáng sản đều có dấu hiệu bị hoen gỉ, cây cỏ dại mọc cả trên thùng xe ben.
Phía bên ngoài khu mỏ, lực lượng công an, cảnh sát canh gác 24/24 tại khu vực cổng chính. Khu vực cổng phụ vào mỏ đất hiếm cũng được căng, chắn bằng barie.
Khu vực máy vận chuyển khoáng sản lâu năm không sử dụng, cỏ dại mọc bám lên hệ thống băng truyền.
Trao đổi với phóng viên Dân trí, ông Trương Ngọc Tuân, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Phú (huyện Văn Yên) cho biết, vào hồi tháng 10/2023, sau khi Bộ Công an bắt giữ nhiều lãnh đạo của Công ty cổ phần Tập đoàn Thái Dương, liên quan tới việc khai thác mỏ đất hiếm tại xã, mọi hoạt động tại khu mỏ cũng bị dừng hoạt động từ đó tới nay.
Theo ông Tuân, sau khi khu mỏ bị dừng hoạt động, lực lượng công an cũng tổ chức phong tỏa, cắt cử cán bộ ngày đêm canh gác khu mỏ này.
"Thời gian mỏ mới bắt đầu hoạt động, phía công ty đã đưa công nhân tới xã để làm khai báo tạm trú cho họ. Trong quá trình khai thác mỏ, chính quyền chưa ghi nhận vụ tai nạn lao động nào xảy ra", ông Tuân nói.
Bên trong khu vực bãi đổ thải của mỏ đất hiếm.
Trao đổi với phóng viên Dân trí, ông Nguyễn Tiến Hồng, Phó Trưởng phòng TN&MT huyện Văn Yên thông tin, hiện nay khu mỏ đất hiếm tại xã Yên Phú đã tạm dừng hoạt động để phục vụ công tác kiểm tra, rà soát theo chỉ đạo của cơ quan chức năng. Việc khai thác chỉ được tiếp tục khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.
Theo ông Hồng, khu mỏ đất hiếm đang được chính quyền địa phương phối hợp với các lực lượng chức năng thực hiện biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt. Việc ra vào khu vực mỏ được kiểm soát chặt chẽ nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép, thất thoát tài nguyên.
Trong ảnh là toàn bộ khu vực khai thác đất hiếm phía trong mỏ.
"Công ty Thái Dương bắt đầu khai thác tại mỏ đất hiếm từ năm 2013, theo giấy phép khai thác khoáng sản số 927/GP-BTNMT ngày 13/6/2013 do Bộ TN&MT cấp. Đến ngày 6/8/2021, doanh nghiệp này được gia hạn giấy phép theo số 134/GP-BTNMT với thời hạn khai thác đến 13/7/2028", ông Hồng nói.
Khu vực cổng chính vào mỏ đất hiếm tại xã Yên Phú.
Khu vực ao nước là các bể lắng trong mỏ đất hiếm.
Trước đó, Công ty cổ phần Tập đoàn Thái Dương được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép thăm dò đất hiếm tại mỏ Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái từ tháng 6/2013, với diện tích 6,24ha. Thời gian khai thác 8 năm 1 tháng kể từ ngày ký giấy phép.
Ngày 20/10/2023, Bộ Công an thông tin, ông Đoàn Văn Huấn, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Thái Dương, cùng 5 người khác bị khởi tố về hành vi sai phạm trong khai thác, tiêu thụ quặng đất hiếm, quặng sắt tại mỏ đất hiếm ở xã Yên Phú (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái).
Sau quá trình mở rộng điều tra, cơ quan công an xác định trong vụ án này có 27 bị can, trong đó 7 người là cựu lãnh đạo và nhân viên của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) cùng Sở TN&MT tỉnh Yên Bái bị truy tố với tội danh Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.
Trong số các bị can bị đề nghị truy tố có, ông Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT; Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản; Hoàng Văn Khoa, cựu Vụ trưởng Vụ Khoáng sản; Hồ Đức Hợp, cựu Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Yên Bái.
Bị can Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch Công ty Thái Dương) bị đề nghị truy tố về 3 tội danh: Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên, Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, và Gây ô nhiễm môi trường.
Quá trình điều tra vụ án liên quan Công ty Thái Dương, cơ quan điều tra xác định, đất hiếm khai thác trái phép từ mỏ đất hiếm Yên Phú đã được các đối tượng pha trộn thêm hóa chất và phụ gia tạo thành hỗn hợp màu trắng đục, rồi đóng gói trong bao bì gạo "Chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng" để buôn lậu sang Trung Quốc.
Theo kết luận mới đây của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an, từ năm 2019 đến năm 2023, Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương, chỉ đạo, tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú (huyện Văn Yên, Yên Bái) với tổng giá trị hơn 864 tỷ đồng.
Trong đó, Huấn bán trái phép hơn 10.200 tấn quặng đất hiếm và hơn 280.000 tấn quặng sắt, để hưởng lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng.
Ngoài ra, Huấn cũng chỉ đạo Nguyễn Văn Chính xuất hóa đơn bán quặng đất hiếm và quặng sắt ghi đơn giá thấp hơn giá bán thực tế, qua đó khai man, để ngoài sổ kế toán gần 28 tỷ đồng doanh thu, không kê khai nộp thuế, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 9,6 tỷ đồng tiền thuế.
