Hạn hán khốc liệt - Chuyện cũ nhưng vẫn… giật mình

Tuy nhiên, tình trạng hạn hán gây mất mùa không phải là chuyện mới, mà đã liên tục xảy ra trong các mùa khô ở Tây Nguyên. Xét một cách khách quan, hạn hán ở Đắk Lắk không chỉ do thời tiết, mà chính con người đã góp một phần rất lớn để tự gây thiệt hại và làm cho hạn hán ngày càng trầm trọng hơn. Để đối phó với hạn hán, Đắk Lắk nói riêng và khu vực Tây Nguyên nói chung cần có giải pháp căn cơ để biết cách “sống chung với hạn” chứ không phải chỉ biết đổ lỗi do trời.

Ngay khi mùa khô chưa đến, cơ quan Khí tượng thủy văn khu vực Tây Nguyên đã đưa ra dự báo năm nay sẽ xảy ra hạn hán khốc liệt do lượng mưa trong mùa mưa thấp hơn rất nhiều so với cùng kỳ nhiều năm và dự báo các cơn mưa trái mùa trong mùa khô cũng sẽ rất ít xảy ra. Dựa trên những dự báo đó, chính quyền địa phương cùng các cơ quan chức năng đưa ra kế hoạch sản xuất phù hợp, không gieo trồng trên những diện tích nước tưới bấp bênh. Tuy nhiên, trên thực tế cả cơ quan chức năng và người dân ở Đắk Lắk vẫn “trở tay không kịp” khi hạn đến.

Là tỉnh trọng điểm về chuyên canh cây cà phê của cả nước, Tỉnh ủy Đắk Lắk đã có nghị quyết chỉ khống chế diện tích cà phê khoảng 150.000 – 160.000 ha để phát triển bền vững. Tuy nhiên, hiện tại diện tích cà phê của tỉnh đã tăng “phi mã” lên hơn 202.000 ha. Vụ đông xuân 2012 – 2013, ngành nông nghiệp Đắk Lắk “chốt” kế hoạch gieo trồng khoảng 37.000 – 38.000 ha, nhưng đến nay toàn tỉnh đã gieo trồng được gần 43.000 ha, vượt gần 10% so với kế hoạch; riêng lúa nước đạt gần 31.500 ha, vượt kế hoạch hơn 6.000 ha. Diện tích gieo trồng vượt cao so với kế hoạch là một trong những nguyên nhân khiến khoảng 42.000 ha cây trồng ở Đắk Lắk đang bị khô hạn; trong đó cây ngắn ngày có gần 25.000 ha (riêng lúa nước hơn 6.000 ha, tương ứng với diện tích lúa đông xuân vượt kế hoạch), diện tích còn lại là cà phê. Trong đó, diện tích cây trồng bị mất trắng đã lên đến hàng chục ngàn ha. Riêng những diện tích cà phê bị hạn nặng sẽ còn di hại đến nhiều năm do cần thời gian để phục hồi. Ngoài ra, hạn hán còn làm cho hàng chục ngàn hộ dân trên địa bàn các huyện, thành phố như: Krông Ana, Krông Bông, Krông Pách, Cư M'gar, Buôn Ma Thuột… thiếu nước sinh hoạt trầm trọng. Chắc chắn, thiệt hại do hạn hán vẫn chưa dừng lại ở những con số trên.

Rừng bị tàn phá nghiêm trọng; tình trạng khai thác và sử dụng nguồn nước ngầm bừa bãi; các đập thủy điện được xây dựng ken dày trên các hệ thống sông suối chính, khiến việc điều tiết nước tưới trở nên khó khăn; những tác động của con người làm cho biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến theo chiều hướng xấu… cũng là những nguyên nhân do con người tạo ra (nói gọn là “nhân tai”), khiến hạn hán ở Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung ngày càng khốc liệt.

Hạn hán ngày một gay gắt, khó lường, trong khi biện pháp chống hạn năm này qua năm khác vẫn chủ yếu là một mẫu số chung: khuyến cáo; sửa chữa, nạo vét kênh mương; thống kê diện tích cây trồng bị hạn, xin hỗ trợ kinh phí chống hạn; hỗ trợ nhiên liệu, tập trung bơm nước từ sông, hồ (đã dưới mực nước chết) để cứu cây trồng... Tuy nhiên, các giải pháp này sẽ trở nên vô nghĩa khi nguồn nước bị cạn kiệt. Và biện pháp sau cũng vẫn là xin kinh phí hỗ trợ cho các đối tượng bị mất mùa, có khả năng thiếu đói do hạn hán gây nên.

Hạn hán sẽ thường trực trong đời sống, sản xuất của người dân Tây Nguyên qua mỗi năm. Vậy nên, Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung cần có giải pháp bền vững để “sống chung với hạn” chứ không phải dù chuyện cũ nhưng vẫn giật mình như hiện nay. Muốn vậy, việc sản xuất nông nghiệp cần được thực hiện theo đúng kế hoạch, đúng định hướng. Chẳng hạn như khống chế diện tích cà phê ở mức quy hoạch (Đắk Lắk là từ 150.000 – 160.000 ha) để phát triển bền vững, qua đó kiên quyết không phát triển cà phê ở những diện tích không phù hợp, hay áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để sản xuất nông nghiệp theo hướng thân thiện với môi trường… Đó là những giải pháp không mới, nhưng sẽ là căn bản và bền vững để hạn chế hạn hán./.