Đề xuất tăng mạnh thuế xuất khẩu vàng, giữ thuế với bô xít

Đề xuất nghị quyết thay thế Nghị quyết số 928 năm 2010 của UB Thường vụ Quốc hội về việc ban hành biểu mức thuế suất thuế tài nguyên, tờ trình của Chính phủ đưa ra 8 loại khoáng sản kim loại, 3 loại khoáng sản phi kim và một số loại tài nguyên khác muốn tăng thuế.

Cụ thể, Chính phủ đề nghị điều chỉnh mức thuế với sắt tăng từ 10% lên 13%; titan tăng từ 11% lên 16%; vàng tăng từ 15% lên 22%; vonfram, Antimoan tăng từ 10% lên 18%; đồng tăng từ 10% lên 15%; niken tăng từ 10% lên 12%; đất làm gạch tăng từ 7% lên 10%; cát tăng từ 10% lên 11% (cho phù hợp với mức thuế suất của cát làm thủy tinh);

Nhóm khoáng sản phi kim, Chính phủ đề xuất tăng thuế suất đối với đá, sỏi từ 6% lên 7% (cho phù hợp với mức thuế suất của đá nung vôi và sản xuất xi măng); apatit tăng từ 3% lên 5%; than tăng từ 5-7% lên tương ứng là 7-9%.

Theo tính toán, với các mức thuế suất dự tính điều chỉnh như nêu trên thì số thu thuế tài nguyên tăng lên khoảng 2.279 tỷ đồng (với giả thiết số thu thuế của các loại tài nguyên khác không thay đổi).

Thứ trưởng Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết, Chính phủ đề xuất xác định thời điểm có hiệu lực thi hành của nghị quyết này là từ ngày 1/1/2014.

Thẩm tra những nội dung này, Chủ nhiệm Tài chính Ngân sách Phùng Quốc Hiển nêu khá nhiều quan điểm khác nhau ngay trong chính thường trực ủy ban.

Báo cáo thẩm tra đưa ra nhận định khái quát về đề xuất điều chỉnh, trong số 54 nhóm, loại tài nguyên thì Chính phủ chỉ đề nghị tăng thuế suất đối với 15 loại là chưa bao quát toàn diện phạm vi, đối tượng cần điều chỉnh. Căn cứ, tiêu chí điều chỉnh thuế suất của 15 loại tài nguyên cũng chưa thật rõ ràng.

Nội dung đề xuất mới chỉ dừng ở việc nâng thuế suất đối với một số loại tài nguyên thuộc nhóm khoáng sản kim loại. Một số loại tài nguyên không tái tạo, trữ lượng thấp, dự báo nhu cầu sử dụng trong tương lai lớn (bạch kim, bạc, thiếc, đá vôi trắng,…) đang khai thác quy mô lớn, xuất khẩu thô nhưng Chính phủ chưa làm rõ lý do không đề xuất tăng thuế.

Phân tích khía cạnh này, UB Tài chính Ngân sách đề nghị Chính phủ giải trình thêm về các căn cứ ban hành chính sách.

Về mặt bằng thuế suất, Chủ nhiệm Phùng Quốc Hiển cho rằng, thuế suất đối với một số tài nguyên quý hiếm, có giá trị kinh tế cao, không tái tạo được điều chỉnh tăng với mức tăng không lớn, còn khoảng cách khá xa so với mức trần của khung thuế suất. Trong bối cảnh trữ lượng tài nguyên còn lại ít, công nghệ khai thác, chế biến lạc hậu, giá thành cao, giá trị gia tăng khi xuất khẩu thấp, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, công tác quản lý còn nhiều bất cập...

Ngược lại, ông Hiển đề cập kiến nghị của một số địa phương, doanh nghiệp và cả đại sứ quán của một số nước về việc không nên tăng thuế một số loại tài nguyên trong thời điểm hiện nay.

Để nâng cao hiệu quả trong quản lý, sử dụng tài nguyên và ổn định nguồn thu cho ngân sách nhà nước, ông Hiển yêu cầu cần đánh giá toàn diện tình hình khai thác, xuất khẩu tài nguyên, khoáng sản trong thời gian qua và xem xét, nâng hợp lý thuế suất đối với một số tài nguyên lên cao hơn mức thuế suất.

Đi vào nội dung cụ thể với từng loại, từng nhóm tài nguyên được đề xuất, ý kiến trong thường trực UB Tài chính Ngân sách thể hiện sự phân hóa rõ rệt.

Với sắt, đa số ý kiến đề nghị xem xét nâng thuế suất lên 15%, nhưng một số ý kiến khác đồng ý 13%, có ý kiến đề nghị giữ nguyên mức thuế suất hiện hành 10%.

Với vàng, hiện Luật Thuế tài nguyên quy định khung thuế suất là từ 9-25%. Mức thuế suất hiện hành là 15%. Chính phủ muốn nâng lên 22%. Cơ quan thẩm tra cũng có nhiều ý kiến, một là giữ nguyên 15%, hai là tán thành với đề xuất của Chính phủ, và cũng có ý kiến đề nghị nâng thuế suất đối với vàng lên mức trần của khung hiện hành là 25%.

Nêu ý kiến của cá nhân, ông Hiển cho rằng, thuế suất vàng đúng là cần nâng lên nhưng nâng đến mức 22% thì... sốc quá. Ông Hiển khuyến nghị, mức vừa phải nên là 17 - 18%.

Không tán thành đánh giá này, Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Văn Hiện muốn tăng thuế cao, đồng loạt với các sản phẩm khai khoáng với lý do khoáng sản ở Việt Nam chủ yếu mới chỉ bán thô. Dù xác nhận, mức đề xuất đối với vàng là cao nhưng các sản phẩm khác như Niken, sắt, đồng, titan… ông Hiện cho là vẫn chưa tương xứng. “Không nên định hướng là nhà nghèo có gì bán được thì bán mà nên tăng thuế theo lộ trình phù hợp” là khuyến cáo của ông Hiện.

Danh mục khoáng sản đề xuất tăng không có bô xít, theo ông Hiện, nghĩa là thuế xuất khẩu với sản phẩm này vẫn duy trì ở mức chỉ 12% là bất hợp lý. Chủ nhiệm UB Tư pháp muốn nâng thuế với bô xít lên ngang bằng với sắt, đồng.

Ngược lại quan điểm này, Chủ nhiệm UB Kinh tế Nguyễn Văn Giàu “bác” hẳn ý kiến nâng thuế thật cao vì giá cả các mặt hàng này cũng cần vận hành theo thị trường thế giới, đứng chung “sân chơi” với nhiều nước cùng xuất khẩu các sản phẩm khoáng sản. Tăng thuế, tăng giá bán, theo cảnh báo của ông Giàu, không hẳn mang lại hiệu quả tốt.

Gạt những lo lắng về khả năng các địa phương sẽ “vét” sạch niken ở Sơn La hay bô xít ở Tây Nguyên, ông Giàu chỉ rõ, Bộ Chính trị đã quyết định dừng việc thí điểm khai thác bô xít, chỉ ở 2 điểm Tân Rai, Nhân Cơ, còn niken chính là “tương lai” của Sơn La.

Nhấn mạnh đây là vấn đề hệ trọng, nhưng ý kiến cơ quan trình và cơ quan thẩm tra còn rất khác nhau, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng băn khoăn vì “chưa biết bỏ phiếu cho bên nào”. Chủ tịch Quốc hội đề nghị chuẩn bị thêm thông tin trình lại UB Thường vụ Quốc hội trong phiên họp sau.

“Ta không khuyến khích xuất khẩu tài nguyên thô nhưng cũng phải bảo đảm nhất quán chủ trương với doanh nghiệp và thông lệ quốc tế, đừng sốt ruột với ba bốn ngàn tỷ tăng thêm, đừng có làm động tâm lý quá lúc này” - Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

P.Thảo