“Cát tặc” băm nát dòng Lô giang

Trắng đêm cùng “cát tặc”

Nhiều ngày qua, người dân thôn 4, thôn 5 xã Sầm Dương (huyện Sơn Dương, Tuyên Quang) phải “chiến đấu” với “cát tặc” để cố gắng giữ cho đất ở bãi bồi ven sông Lô khỏi trôi theo đoàn tàu cuốc ngày đêm miệt mài hút cát. Theo những người dân Sầm Dương, bãi bồi phì nhiêu, uốn lượn quanh sông Lô từng nuôi sống bao đời người dân nơi đây ngày càng biến dạng bởi phi đội tàu cuốc khai thác cát.

Mỗi khi chiếc cần cẩu của tàu cuốc thọc sâu vào sát bờ là hàng trăm khối “đất vàng” của người dân lại đổ xuống sông. Xót xa, người dân kéo nhau ra xua đuổi. Nhà nhà cử người ra giữ đất, nếu phát hiện thấy tàu cuốc ghé sát gần bờ thì lập tức đánh kẻng báo động. Hễ nghe tiếng kẻng báo động, bất kể ngày hay đêm, toàn bộ dân lại chạy ùa ra bãi sông.

Ban đầu, họ dùng đất, đá ném thẳng xuống tàu. Thấy người dân làm dữ, chủ tàu lại ngừng khai thác, cho tàu lùi ra giữa sông. Thế nhưng, khi người dân về, mọi chuyện lại đâu vào đấy. Thuyền cuốc lại tiến sát bờ, ngoạm sâu vào khu vực không được phép khai thác. Bức xúc vì miếng cơm manh áo của mình trôi hết xuống sông, người dân chỉ biết kiến nghị lên thôn, lên xã.

Theo ông Hà Đình Hùng, trưởng thôn Đồng Tâm (thôn 5, xã Sầm Dương), đa số người dân nơi đây sống bằng nghề nông. Những năm gần đây, đất canh tác dần dần bị thu hẹp. Một phần là do nhu cầu xây dựng nhà ở, trường học, trạm xá. Một phần, diện tích các bãi bồi phì nhiêu ven sông Lô thì bị cuốn trôi xuống sông.

Cũng theo ông Hùng, thời gian gần đây, một công ty được UBND tỉnh cấp phép khai thác cát tại lòng sông Lô và khu vực bãi soi. Ban ngày, hàng chục chiếc tàu cuốc thi nhau múc cát ở lòng sông; đêm đến, nếu không có dân canh chừng thì đoàn tàu vào tận bờ múc cát. Lòng sông Lô dường như trở nên chật hẹp bởi sự có mặt của những chiếc tàu khai thác, chở cát. Những chiếc cần cẩu của tàu cuốc như những chiếc vòi bạch tuộc khổng lồ, vươn dài, thọc sát bờ sông.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, chân đê sông Lô gần đây xuất hiện nhiều vết nứt tại địa phận thôn Lương Thiện, Thái Thịnh và Hưng Thịnh. Những vết nứt này bắt đầu xuất hiện từ tháng 5/2010 và gần đây càng nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, theo thống kê của UBND xã Sầm Dương, trên diện tích đất bãi soi ven sông Lô của 44 hộ dân còn xuất hiện tình trạng sạt lở với tổng diện tích đất canh tác bị sạt lở là 9.265 m2.

“Bật đèn xanh” cho “sân sau” của lãnh đạo?

Trước những diễn biến phức tạp trên, ngày 19/5/2010, UBND tỉnh Tuyên Quang đã có văn bản số 1024/UBND-NLN chỉ đạo thành lập đoàn kiểm tra liên ngành và đề ra phương án đảm bảo an toàn cho đê đoạn qua xã Sầm Dương. Chính quyền xã Sầm Dương cũng từng có văn bản yêu cầu tạm dừng việc khai thác cát sỏi trên sông Lô để điều tra nguyên nhân lún, nứt đê.

Tuy nhiên, không hiểu vì lí do gì mà ngày 27/1/2014, ông Phạm Minh Huấn - nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tuyên Quang (vừa được bổ nhiệm sang làm Phó Bí thư Tỉnh ủy Tuyên Quang) lại cấp “Giấy phép khai thác khoáng sản” cho Công ty cổ phần khoáng sản Tân Hà (Cty Tân Hà).

Theo giấy phép khai thác trên, giai đoạn 1, Cty Tân Hà được phép khai thác cát, sỏi bằng phương pháp lộ thiên tại mỏ cát, sỏi lòng sông Lô ở khu vực bãi soi Dù Dì (xã Sầm Dương, huyện Sơn Dương). Đây chính là vị trí mà UBND tỉnh Tuyên Quang hiện đang “tạm đình chỉ” việc khai thác cát của một doanh nghiệp khác để lập đoàn kiểm tra khi xuất hiện vết nứt, sạt lở chân đê.

Trong văn bản số 592/SNN-TL ngày 1/4/2013, Sở NN&PTNT Tuyên Quang cảnh báo: “Vị trí khu vực dự kiến xin thăm dò khai thác cát sỏi trên sông Lô thuộc địa bàn xã Sầm Dương nằm trong khu vực có tuyến đê dài 4,87km, bảo vệ cho 158 ha đất sản xuất nông nghiệp và trên 1.970 nhân khẩu. Năm 2010, tại khu vực này đã xảy ra sạt lở bờ sông và hình thành vết nứt dọc chân đê.”.

Vậy mà, “phớt lờ” cảnh báo trên, UBND tỉnh Tuyên Quang vẫn cấp phép cho Cty Tân Hà khai thác cát ở chính khúc sông này. Đáng chú ý, “Giấy phép khai thác khoáng sản” được cấp cho Cty Tân Hà lại không hề nhắc đến việc Cty Tân Hà phải hoàn thành hợp đồng thuê đất trước khi tiến hành khai thác.

Ngày 19/3, làm việc với cơ quan báo chí, ông Hoàng Văn An - Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Tuyên Quang - khẳng định, “hiện tại Cty Tân Hà vẫn chưa được phép khai thác vì chưa hoàn thiện đầy đủ hồ sơ, thủ tục theo quy định của pháp luật”, cụ thể là chưa có hợp đồng thuê đất.

Tuy nhiên, ngày 8/4, tại buổi làm việc với PV Dân trí, ông Nguyễn Sơn Lâm - Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Tuyên Quang - lại cho biết, Cty Tân Hà đã có Hợp đồng thuê đất với Sở TN&MT! Dư luận nghi ngờ chính quyền tỉnh Tuyên Quang “bật đèn xanh” cho doanh nghiệp Tân Hà “bức tử” dòng sông Lô, phó mặc sinh mệnh của đê sông Lô.

Được biết, Cty Tân Hà mới “ra đời” đầu tháng 3/2013 với ngành nghề kinh doanh duy nhất là “Khai thác cát sỏi”. Trong số 4 cổ đông của công ty này, một cổ đông nắm 23% cổ phần là vợ của một lãnh đạo tỉnh Tuyên Quang.

Tố Linh