Bộ trưởng KH-ĐT: Làm đặc khu mà “dò mìn” thì mất cơ hội!

- Chiều nay, dự thảo luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt chính thức được trình Quốc hội cho ý kiến. Lãnh đạo Bộ KH-ĐT đã từng khái quát nguyên lý không có chỗ cho bất cứ sự lạc hậu, cũ kỹ nào tại đặc khu kinh tế?

- Chúng ta phải thống nhất với nhau nhận thức, đặc khu mà mảnh đất ta chủ động tạo dựng lên để thu hút, đón nhận đầu tư. Nói về cơ chế, chính sách thì chúng ta phải biết được nhà đầu tư muốn gì, cần gì để đưa ra. Đó là cách tiếp cận mới chứ không đi theo cách cũ là ta có gì thì tung ra cái đó.

- Tư tưởng chủ đạo cần xác định khi làm luật này là “lót ổ” chính sách chứ không thể tung tiền ngân sách làm “vốn mồi”, thưa Bộ trưởng?

- Tôi khẳng định, thành lập đặc khu là chúng ta không đi đầu tư mà chúng ta tạo ra một không gian đầu tư và một thể chế cạnh tranh để thu hút nhà đầu tư vào. Tuy nhiên, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nếu chúng ta không đầu tư ban đầu thì rất khó hình thành một cơ sở hạ tầng toàn diện. Vậy nên chúng tôi vẫn đề xuất nhà nước hỗ trợ một phần, như vốn mồi, chứ nhà nước không đầu tư.

- Bộ trưởng nhấn mạnh vào vấn đề thể chế, mô hình chứ chưa phải là những ưu đãi chính sách được thiết kế. Dư luận cũng tán thành với quan điểm phải xây dựng được một mô hình khác biệt, đột phá. Nhưng cả 2 phương án tổ chức bộ máy đưa ra hiện vẫn vướng?

- Chúng tôi nghiêng về hướng trao quyền tự chủ cho đặc khu, với phương án không tổ chức một cấp chính quyền đầy đủ với cả HĐND, UBND. Điều này không trái với Hiến pháp và cũng phù hợp thực tế, đảm bảo thẩm quyền điều hành hàng ngày cho Trưởng đặc khu.

Tuy nhiên, khi ta phân cấp, phân quyền cho thiết chế này thì cũng phải có giám sát. Chúng tôi đã tính đến cơ chế giám sát của HĐND cấp tỉnh, UBND cấp tỉnh, rồi giám sát theo ngành dọc của các cơ quan ở trung ương. Nguyên tắc là giao thẩm quyền nhiều thì phải thiết kế được cơ chếgiám sát đi kèm.

- Có ý kiến cho rằng quy định về thiết chế Trưởng đặc khu đến thời điểm này vẫn chưa tạo được sự tin tưởng cần thiết cho các “ứng viên” như các Phó Chủ tịch tỉnh ở các địa phương dự kiến xây dựng đặc khu vì vị trí của chứ danh này rất… chơi vơi trong hệ thống hành chính, không phải Bí thư Huyện uỷ cũng không phải Chủ tịch UBND tỉnh?

- Đây là một cơ chế mới mà thực tế chưa từng có ở Việt Nam nên đó cũng là chuyện bình thường thôi. Tôi nghĩ rằng nếu có những thẩm quyền riêng gắn với trách nhiệm thì chắc chắn đó vừa là nhiệm vụ vừa là trách nhiệm với những người được người dân tín nhiệm và Đảng giao việc này.

- Ý kiến của Bộ trưởng về một số đề xuất cơ chế khác với Trưởng đặc khu như quy chế miễn trừ trách nhiệm mà Quảng Ninh đưa ra trong đề án xây dựng đặc khu Vân Đồn?

- Chúng tôi đang nghiên cứu về nội dung này. Có một số vấn đề có thể áp dụng cơ chế miễn trừ nhưng cần xem xét cụ thể, cẩn trọng. Cơ chế này chưa được ban soạn thảo đưa vào dự thảo luật đặc khu.

Bộ trưởng nói về cơ chế giám sát theo chiều dọc và chiều ngang với Trưởng đặc khu. Để thay cho cơ quan giám sát theo chiều ngang là HĐND cấp huyện ở đặc khu, ban soạn thảo đề xuất tổ chức Hội đồng tư vấn và giám sát nhưng nhiều ý kiến cho rằng mô hình này chưa thuyết phuc. Bộ trưởng có thể nói sao về việc này?

Về việc này thì tôi cũng đã nghe một số ý kiến và chugns tôi đang nghiên cứu tiếp. Thực tế đây mới là bước trình ban đầu, như là một kết quả nghiên cứu bước đầu của cơ quan soạn thảo, của Chính phủ để đưa ra Quốc hội xem xét. Lần này mới là lần đầu, còn khả năng chỉnh sửa tiếp.

- Đã có rất nhiều những quan ngại, can gián được đưa ra. Là cơ quan chủ trì soạn thảo dự luật, Bộ KH-ĐT có “lùi” bước trong nhiều vấn đề?

- Cần khẳng định đây là một đạo luật rất khó, một đạo luật mới, một đạo luật liên quan đến rất nhiều bộ ngành, lĩnh vực và cũng có phạm vi ảnh hưởng rất lớn đến hệ thống pháp luật hiện hành. Cũng có người nói, đây là một đạo luật có thể có một số vấn đề vượt trên các luật khác nhưng nguyên tắc bắt buộc là phải dưới Hiến pháp. Đây là đạo luật rất quan trọng mà sự thành công hay thất bại phụ thuộc rất nhiều vào tư duy của chúng ta. Nếu tư duy của chúng ta cởi mở thì tốt.

Phải xác định, nhà nước có rất nhiều quyền, quyền “cho” thể chế này, cho dự án kia, đưa ra yêu cầu này khác còn nhà đầu tư chỉ có một quyền thôi mà là quyền rất qun trọng là quyền không làm.

Vậy nên tôi cho rằng, quan điểm là cần phải đồng hành, xuất phát từ nhu cầu của nhà đầu tư, họ cần cơ chế nào, cần cuộc chơi với thể lệ thế nào thì phải tiếp cận theo hướng đó. Chúng ta có thể “cho” với những vấn đề không trái Hiến pháp, không vi phạm các gới hạn đặt ra về chủ quyền, an ninh quốc phòng vấn đề liên quan đến người dân, môi trường.

Đó là những vấn đề cốt lõi phải giữ còn lại những vấn đề có thể linh hoạt cởi mở thì cần nghiên cứu mô hình các nước, căn cứ vào thực tiễn của nước ta trong suốt 25 qua để làm sao có được thể chế tốt nhất, cạnh tranh nhất mà vẫn giữ được những điểm cốt lõi.

- Bộ trưởng có thể cụ thể hoá hơn việc thoả thiệp, cân nhắc về lợi ích khi làm đặc khu?

- Ta phải xuất phát từ cả hai phía lợi ích: lợi ích của nhà nước và nhà đầu tư để đảm bảo sân chơi hài hoà, bình đẳng. Làm được thế thì chắc chắn các nhà đầu tư sẽ hưởng ứng, ta sẽ hấp dẫn, thu hút được họ tới còn nếu đâu đó vẫn có những kiểm soát, ràng buộc một cách phi thị trường thì chắc chắn là không cạnh tranh được rồi.

Có thể nói tổng nguồn đầu tư của thế giới là hữu hạn nên khi các nước cùng cạnh tranh, cùng tạo ra các mô hình mới, thể chế mới để thu hút thì đây sẽ là cuộc cạnh tranh rất quyết liệt. Ở đâu tạo được môi trường hấp dẫn nhất, thuận lợi nhất thì nơi đó sẽ thắng.

Và chúng ta nếu chỉ làm theo kiểu “dò mìn” thì mất hết cơ hội. Việc này đòi hỏi tư duy phải mạnh dạn, sáng tạo, tầm nhìn phải dài hạn hơn. Vì là một cuộc chơi, nếu ta không như thế thì không chơi được và phải nhường sân để người khác chơi.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng!

P.Thảo