3 câu hỏi dành cho Chánh án liên quan vụ Vũ "Nhôm" và cựu Chủ tịch Đà Nẵng

Xác định thiệt hại của vụ án tại thời điểm nào?

Sáng 20/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về kết quả giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV.

"Thời gian qua, tôi liên tục nhận được nhiều đơn thư của cử tri (không chỉ của người nhà các bị cáo mà cả của người dân) về hai vụ án  liên quan đến đất đai xảy ra tại thành phố Đà Nẵng trong các năm 2010 và 2011", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thị Kim Thúy đặt vấn đề khi bắt đầu bài phát biểu.

Qua nghiên cứu đơn và các bản án, nữ đại biểu chỉ ra một số điểm khó lý giải các bản án đã tuyên.

Cụ thể, với vụ án Phan Văn Anh Vũ (Vũ "Nhôm") và các bị cáo phạm tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ và tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, TAND thành phố Hà Nội đã xét xử sơ thẩm và TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử phúc thẩm (bản án 346 ngày 13/6/2019) xác định thiệt hại của vụ án là 7 tài sản Nhà nước đã mua/thuê trái phép.

Trị giá thiệt hại của tài sản được xác định tại thời điểm các bị cáo thực hiện hành vi phạm tội (năm 2010 và 2011).

Viện trưởng VKSND Tối cao đã kháng nghị bản án trên và đề nghị Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao sửa bản án theo cách xác định trị giá thiệt hại tại thời điểm khởi tố vụ án.

Ngày 5/9/2019, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đã bác kháng nghị của Viện trưởng VKSND Tối cao bằng Quyết định Giám đốc thẩm số 14 do Chánh án ký.

Quyết định này khẳng định việc xác định thiệt hại của vụ án tại thời điểm các bị cáo thực hiện hành vi phạm tội là đúng pháp luật.

Trong vụ án Trần Văn Minh và các bị cáo phạm tội Vi phạm quy định về sử dụng, quản lý tài sản của Nhà nước, gây thất thoát, lãng phí và tội Vi phạm các quy định về quản lý đất đai, cả bản án sơ thẩm của TAND Hà Nội và bản án phúc thẩm của TAND cấp cao tại Hà Nội (bản án số 158 ngày 12/5/2020) lại xác định trị giá tài sản thiệt hại tại thời điểm khởi tố (năm 2018).

Bà Thúy chỉ ra điểm chung là cả 2 vụ án đều được TAND thành phố Hà Nội và TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử, đều liên quan đến 3 tài sản Nhà nước tại thành phố Đà Nẵng.

Những tài sản này gồm: nhà đất số 319 đường Lê Duẩn, Dự án vệt ven biển đường Trường Sa và đất Công viên An Đồn cũ, nhưng lại không thống nhất trong cách xác định trị giá thiệt hại của tài sản.

Theo đó, một vụ trị giá thiệt hại xác định tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội; còn một vụ, trị giá thiệt hại xác định tại thời điểm khởi tố vụ án, trong khi Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đã ban hành Quyết định Giám đốc thẩm số 14 (trước thời điểm xét xử vụ án Trần Văn Minh và đồng phạm) là xác định thiệt hại phải được tính từ thời điểm thực hiện hành vi phạm tội.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng nhắc lại phần trả lời của Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình tại phiên họp thứ 21 ngày 20/3 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Khi đó, ông Bình khẳng định theo quy định của Luật hiện hành cũng như nguyên tắc khoa học pháp lý, hậu quả của các vụ án được xác định tại thời điểm phạm tội.

Tất cả tình tiết khách quan, động cơ, mục đích, hành vi và ngay cả thủ đoạn cũng phải được tính ở cùng thời điểm. Nếu tính hậu quả hành vi vi phạm ở thời điểm khác thì không đảm bảo tính khoa học.

Khi nữ đại biểu tranh luận về tình trạng áp dụng pháp luật thiếu thống nhất và minh chứng bằng những bản án cụ thể, Chánh án trả lời: "Do không có bản án trong tay nên chưa thể trả lời đại biểu ngay, nhưng sẽ kiểm tra cụ thể để trả lời. Tuy nhiên, sau khi ban hành nghị quyết hướng dẫn thì chúng tôi đều xác định thời điểm tính giá trị thiệt hại là tại thời điểm phạm tội".

Điều đáng nói, sau đó Chánh án có thư trả lời chất vấn đại biểu Thúy và cho rằng những vụ án này xét xử đúng pháp luật, được dư luận, nhân dân đồng tình, đánh giá cao.

"Ý kiến này không thuyết phục, vì cùng tài sản ấy, cùng Tòa án ấy nhưng mỗi vụ án lại tùy nghi xác định thiệt hại tại một thời điểm khác nhau là trái với khoa học pháp lý và luật hiện hành", theo ý kiến của bà Thúy.

Xem xét lại bản án phải theo quy định trong luật

Từ lập luận đã chỉ ra, nữ đại biểu đề nghị Chánh án Nguyễn Hòa Bình trả lời 3 câu hỏi.

Một, vì sao Tòa án lại áp dụng không thống nhất việc xác định trị giá tài sản thiệt hại đối với 3 tài sản nhà nước ở 2 vụ án nói trên?

Hai, Quyết định Giám đốc thẩm số 14 khẳng định bản án phúc thẩm số 346 đã xử đúng, thì bản án phúc thẩm số 158 có xử sai quy định của pháp luật về việc xác định trị giá tài sản thiệt hại hay không?

Ví dụ, đất Công viên An Đồn cũ, bản án phúc thẩm số 346 xác định giá trị thiệt hại hơn 32 tỷ đồng, nhưng bản án phúc thẩm số 158 lại tính giá trị thiệt hại hơn 167 tỷ - gấp hơn 5 lần.

Câu hỏi thứ ba, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao cần làm gì để bảo đảm sự thống nhất, công bằng, khách quan trong việc xét xử 2 vụ án trên, tạo niềm tin cho cử tri về sự công minh của pháp luật?

Trả lời các câu hỏi đại biểu Kim Thúy đặt ra trước Quốc hội, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình khẳng định các yếu tố cấu thành phạm tội đều phải xác định tại cùng một thời điểm hành vi phạm tội xảy ra, không thể có việc hành vi, động cơ, mục đích, thủ đoạn xác định ở thời điểm hành vi phạm tội xảy ra, còn riêng hậu quả lại xác định tại thời điểm phát hiện hành vi phạm tội. "Như vậy là không công bằng", ông Bình nói.

Chánh án cho rằng hậu quả của hành vi phạm tội đối với xã hội phải do chính hành vi đó gây ra, không phải do các yếu tố bên ngoài.

Ông Bình dẫn chứng việc một lô đất năm nay trị giá 100 tỷ đồng, sang năm tăng lên 200 tỷ rồi năm sau nữa tăng lên 300 tỷ. Đó là do thị trường, không phải do hành vi phạm tội gây ra. Nếu xác định giá trị đất như vât, trong thực tế có sẽ những bất cập khác.

Về hành lang pháp lý, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đã có một nghị quyết hướng dẫn tất cả các vụ án sẽ phải xử xác định hậu quả ở thời điểm hành vi phạm tội xảy ra, không phải thời điểm phát hiện.

"Vì có thể nhiều năm sau chúng ta mới phát hiện, không thể lấy thời điểm nhiều năm sau đó để xác định hậu quả. Những vụ xảy ra trước khi có nghị quyết của Hội đồng thẩm phán, trái với nghị quyết của Hội đồng thẩm phán, sẽ phải xem xét lại", ông Bình giải thích.

Cũng theo Chánh án, trình tự xem xét lại những vụ án đã xác định không đúng thời điểm gây hậu quả của hành vi phạm tội, sẽ phải theo quy định của luật.

"Điều kiện xem xét lại một vụ án được ghi trong luật. Muốn xem xét lại phải đúng quy định như vậy, chứ chúng tôi không thể căn cứ vào phát biểu tại hội trường của ai đó mà xem xét lại vụ án, cái này không đúng trình tự tố tụng", ông Bình nói.