Sai phạm ở Vinashin: Nhiều “bộ sậu” người nhà

Qua thanh tra, ngoài hàng loạt các vấn đề như tham nhũng, gia đình trị, quản lý yếu kém tại Vinashin (VNS) thì còn có lỗi của ba bộ, ngành liên quan dẫn đến việc sụp đổ của VNS.

Khó khăn trong thanh toán nợ

Mô hình tập đoàn kinh tế nhà nước ở VNS là một hệ thống gồm công ty mẹ và hàng loạt công ty con, công ty cháu phía dưới. Hoạt động chủ yếu của công ty mẹ là huy động tiền từ trái phiếu Chính phủ, vay tổ chức tài chính quốc tế, ngân hàng trong nước, nước ngoài, phát hành trái phiếu doanh nghiệp… Có tiền, công ty mẹ rót xuống cho công ty con vay lại để hưởng lãi và hầu hết khoản vay ngân hàng, tổ chức tín dụng đến nay đều quá hạn, công ty mẹ không trả nổi.

Tài chính của công ty mẹ nguy cấp nên cuối năm 2009, Chính phủ tính việc cho VNS vay lại 300 triệu USD mà Chính phủ dự kiến thu về trong đợt phát hành trái phiếu quốc tế năm 2010 để VNS trả các khoản nợ vay nước ngoài đến hạn. Riêng các khoản nợ vay trong nước, Ngân hàng Nhà nước phải chỉ đạo các ngân hàng thương mại nhà nước, công ty tài chính nhà nước khoanh, giãn nợ.

Dùng cổ phiếu để ngoại giao, tham nhũng

Thanh tra Chính phủ kết luận: Trách nhiệm trực tiếp của việc sụp đổ, thua lỗ hàng ngàn tỉ đồng tại VNS chủ yếu thuộc về lãnh đạo tập đoàn: Ngoài yếu kém năng lực quản lý còn có những sự việc có dấu hiệu tư lợi, tham nhũng. Việc mua, chuyển nhượng cổ phiếu Ngân hàng CP Nhà Hà Nội (Habubank) từ năm 2006 đến giữa 2010 là điển hình. Tháng 11-2007, VNS có quyết định chuyển nhượng 1,4 triệu cổ phần Habubank cho cán bộ, công nhân viên và đối tác khác với giá 45.000 đồng/cổ phần, rẻ hơn giá giao dịch trên thị trường OTC cùng ngày ra quyết định tới 10.000 đồng. Như vậy, những người mua này đã được lợi 19,6 tỉ đồng.

Trong vụ này, lãnh đạo VNS còn được hưởng lợi kép do được nợ tiền mua cổ phiếu. Ba năm sau khi mua, tháng 7-2010, khi thanh tra vào cuộc, Chủ tịch HĐQT Phạm Thanh Bình nộp cho tập đoàn hơn 690 triệu đồng, Tổng Giám đốc nội chính Ngô Thế Việt nộp 590 triệu đồng, ủy viên HĐQT Đỗ Thành Hưng đến khi thanh tra vẫn còn nợ hơn 260 triệu đồng… Chỉ tính riêng tiền lãi chậm trả 30 tháng, mấy vị này đã hưởng lợi hơn 463 triệu đồng.

Đáng chú ý, trong vụ này có hơn 140.000 cổ phần Habubank đứng tên ông Trần Tuấn Anh, hiện là Phó ban Tổ chức cán bộ VNS, mà theo giải trình của ông, số cổ phần này có giá hơn 8,2 tỉ đồng. Tuy nhiên, nó không thuộc sở hữu cá nhân mà là tập đoàn dành cho công tác đối ngoại, đến nay chưa thu được tiền. Tuy nhiên, “đối ngoại” cho ai, bao nhiêu thì ông Anh không cung cấp với lý do “vấn đề nhạy cảm”.

Kéo người nhà vào “ăn chia”

Không dừng lại ở các nguyên nhân trên, VNS còn có cách quản lý theo kiểu gia đình trị từ công ty mẹ đến các công ty con.

Tháng 5-2009, ông Phạm Thanh Bình ký quyết định bổ nhiệm ông Nguyễn Tuấn Dương, đang là chủ tịch HĐQT, kiêm giám đốc MTV Thép Cái Lân, làm chủ tịch HĐQT, đại diện vốn góp của công ty mẹ tại Công ty CP Đầu tư Cửu Long. Công ty này thực ra là do người nhà ông Dương góp vốn thành lập, trong đó vợ ông Dương là thành viên sáng lập CP Đầu tư Cửu Long. Việc bổ nhiệm chồng làm chủ tịch HĐQT công ty mà vợ sáng lập đã trái quy chế của Chính phủ về quản lý vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp khác.

Sau đó, VNS đã cho Cửu Long vay 300 tỉ đồng với mục đích đầu tư một số dự án. Tuy nhiên, Cửu Long không cung cấp được chứng từ thanh toán, sử dụng khoản vay này và thừa nhận đã sử dụng sai mục đích số tiền trên. Đến nay chưa trả được gốc và hơn 60 tỉ đồng tiền lãi…