Những yếu tố giúp ghi điểm ở cuộc thi Sáng kiến An toàn Giao thông Việt Nam

Tính khả thi – tiêu chí mang tính quyết định

Là cuộc thi nhằm tìm kiếm, khuyến khích và lan tỏa các sáng kiến, giải pháp, ý tưởng tuyên truyền – giáo dục nhằm nâng cao ý thức tham gia giao thông của cộng đồng, mục tiêu cao nhất của Sáng kiến An toàn Giao thông Việt Nam là góp phần giải quyết những vấn đề còn tồn tại trong giao thông đường bộ của nước ta.

Do đó, những bài thi có tính khả thi (khả năng bước ra khỏi phạm vi cuộc thi và đi vào đời sống) được đánh giá cao.

Để xác định bài thi có tính khả thi hay không, các đội thi có thể dựa trên các tiêu chí sau:

Thứ nhất là giải pháp, ý tưởng phải xuất phát từ dữ liệu hoặc hiện trạng cụ thể. Các sáng kiến có giá trị rõ ràng, xuất phát từ thực trạng cụ thể của giao thông như ùn tắc tại khung giờ nào, vi phạm phổ biến ở nhóm tuổi nào, nhóm phương tiện nào, hay hệ lụy xảy ra ra sao… với số liệu thực tế từ địa phương, từ các khảo sát nhỏ hoặc phân tích mô hình hành vi người tham gia giao thông sẽ có cơ sở khoa học để phát triển, từ đó, được đánh giá cao.

Thứ hai là có lộ trình triển khai rõ ràng. Kế hoạch triển khai nên được trình bày theo giai đoạn thử nghiệm, hoàn thiện và nhân rộng. Nhờ đó, ban giám khảo không chỉ hiểu câu chuyện của tác giả mà còn biết tác giả sẽ làm gì để giải quyết vấn đề được đặt ra.

Thực tế cho thấy một sáng kiến muốn tiến xa phải có hàng rào kỹ thuật (giải pháp sử dụng công nghệ gì, yêu cầu cơ sở vật chất ra sao), nguồn lực khả thi và ước lượng chi phí để triển khai. Do đó, nếu tác giả có thể làm rõ các ý trên trong bài thi, đó sẽ là điểm cộng.

Thứ ba là khả năng ứng dụng vào bối cảnh thật. Nhiều sáng kiến về AI, camera, hệ thống nhận diện vi phạm… nổi bật vì chúng phù hợp với xu hướng chuyển đổi số trong quản lý giao thông. Tuy nhiên, ban giám khảo sẽ xem xét khả năng hoạt động của các giải pháp này trong điều kiện hạ tầng của Việt Nam, với mức đầu tư phù hợp.

Chính vì vậy, nhóm tác giả thường được đánh giá cao khi đưa ra thí điểm quy mô nhỏ, mô phỏng hoạt động hoặc trình diễn quy trình vận hành.

Bám sát chủ đề – thước đo của sự thấu cảm và nhận diện vấn đề

Năm 2025, chủ đề của cuộc thi nhấn mạnh rõ 3 thông điệp phản ánh những hành vi gây mất an toàn giao thông phổ biến nhất trong xã hội, gồm “Lướt mạng – Mất mạng” (nhấn mạnh nguy cơ dùng điện thoại khi lái xe), “Điền vào chỗ trống” (hành vi vượt đèn đỏ, đi sai làn, thiếu tôn trọng luật), “Trao chìa vội vàng – Hậu quả ngỡ ngàng” (cho mượn xe, giao phương tiện cho người không đủ điều kiện).

Việc bám sát chủ đề không chỉ là xử lý đúng đề, mà sâu hơn là đòi hỏi thí sinh diễn giải được bản chất của hành vi: Tại sao hành vi đó phổ biến? Nhóm nào hay mắc phải? Giải pháp đưa ra sẽ tác động vào điểm nào trong các giai đoạn hình thành và thực hiện hành vi đó?

Thay vì mô tả chung về tai nạn giao thông, các bài thi cần chỉ ra hành vi cụ thể và cơ chế gây nguy hiểm, như từ thói quen nguy hiểm, sự chủ quan, thiếu nhận thức. Các giải pháp, ý tưởng, sáng kiến phải đánh trúng nguyên nhân gốc, và có khả năng thực hiện trong thực tế, với nguồn lực và chi phí tối thiểu nhưng mang lại hiệu quả rộng rãi.

Các bài thi lọt sâu thường được nhận xét có bố cục rõ ràng, dễ hiểu, có minh họa trực quan, thậm chí sử dụng dạng kể chuyện để làm nổi bật thông điệp. Điều này giúp sáng kiến trở nên “dễ nhớ” và có sức lan tỏa.

Có mô hình sản phẩm – minh chứng trực quan cho khả năng biến ý tưởng thành thực tế

Ở góc độ chuyên môn, có mô hình sản phẩm (prototype) là “vũ khí quyết định” để thuyết phục ban giám khảo. Bởi ai cũng có thể đề xuất ý tưởng, nhưng chỉ những nhóm có khả năng biến ý tưởng thành thực thể, giải pháp cụ thể mới chứng minh được năng lực thực thi.

Một mô hình vật lý, bản demo phần mềm, video mô phỏng… giúp ban giám khảo thấy rõ giải pháp hoạt động thế nào, ở đâu, với kết quả ra sao. Điều này tạo ra tác động thị giác mạnh hơn nhiều so với mô tả thuần chữ.

Kinh nghiệm từ các năm triển khai trước cho thấy nhóm tác giả có mô hình thường là những nhóm đã nghiên cứu lâu dài, có thử nghiệm thực tế, khi được tư vấn có thể cải tiến nhanh chóng. Đây là yếu tố quan trọng khi xét khả năng ứng dụng và nhân rộng.

Ngoài ra, khi có mô hình, giám khảo có thể nhìn ra hạn chế, rủi ro kỹ thuật, chi phí vận hành, và hỗ trợ thí sinh cải tiến. Những sáng kiến có mô hình rõ ràng thường có cơ hội mời được hỗ trợ hoặc thử nghiệm với địa phương. Đây cũng là điều cuộc thi hướng tới: tạo ra tác động bền vững chứ không chỉ dừng ở sân chơi ý tưởng.