Trận chung kết Europa League 2022/23 AS Roma - Sevilla (02h00 ngày 1/6) trên sân Puskas Arena bỗng trở nên thật hoài niệm và hấp dẫn bởi sự hiện diện của HLV Jose Mourinho, vị chiến lược gia phản bóng đá bị cho là hết thời.

Bóng đá Italy như chốn cũ. Serie A thuở hoàng kim là giải vô địch quốc gia (VĐQG) hấp dẫn nhất hành tinh, nơi quy tụ những ngôi sao hàng đầu thế giới thập niên 1980 và 1990.

Thiên nga Marco van Basten; Tóc đuôi ngựa thần thánh Roberto Baggio; Sư tử Gabriel Batistuta; Hoàng tử thành Rome Francesco Totti; Lãng từ Alessandro Del Piero; Bò mộng Christian Vieri; Linh dương Shevchenko hoặc Paolo Maldini và Alessandro Nesta, cặp trung vệ đẹp như tượng La Mã là thần tượng của không chỉ một mà nhiều thế hệ người hâm mộ trái bóng tròn.

Không chỉ vậy, người ta còn dễ phải lòng nước Ý bởi sự quyến rũ đến từ văn hóa, con người, ẩm thực hay tiếng nói; tiếng Ý vẫn được xem là ngôn ngữ lãng mạn nhất địa cầu.

Ở chốn cũ ấy có một người quen cũ. Lão ta chẳng thay đổi gì nhiều dù không còn đứng trên đỉnh cao danh vọng như xưa. Theo nhận xét của số ít người hâm mộ vẫn theo sát bóng đá Ý, lão già cổ hủ ấy vẫn là quả bom căm phẫn và luôn mang trong mình mối thù hận cổ xưa.

Lão là Gia Cát thôn phu trong phòng họp báo, không ngần ngại dùng ba tấc lưỡi khẩu chiến quần hùng và sẵn sàng "mắng chết" bất kỳ kẻ nào mạo phạm bằng những câu từ hiểm độc nhất. Lão là Tào Tháo của túc cầu giáo, thao túng cuộc chơi một cách đầy xảo quyệt bằng thuyết âm mưu đội bóng của lão là nạn nhân bị trù dập bởi trọng tài, giới truyền thông và quan chức bóng đá.

Lão chẳng ai khác ngoài Jose Mourinho, nhà cầm quân duy nhất từ trước đến nay khiến Pep Guardiola phải trút bỏ vẻ ngoài đạo mạo và mực thước để buông ra những lời thách thức căm giận và cay cú.

Đó là buổi họp báo trước trận bán kết lượt đi Champions League giữa Real Madrid và Barcelona, trận cầu thứ ba trong chuỗi 4 cuộc đụng độ El Clasico chỉ trong 18 ngày cuối mùa giải 2010/11. Barca đang thống trị bóng đá châu Âu bằng tiki-taka, lứa cầu thủ xuất chúng trưởng thành từ La Masia và tài dẫn dắt của Guardiola.

Tuy vậy, đội bóng vĩ đại bậc nhất lịch sử này vừa thua Real Madrid trong trận chung kết Cúp Nhà Vua. Mourinho thì liên tục khiêu khích đồng nghiệp bên kia chiến tuyến bằng những phát biểu châm chọc cay độc.

Tức tối và ức chế tích tụ lâu ngày, lần đó Guardiola nổ tung. Ông bước vào phòng họp báo và bắt đầu tuyên chiến: "Vì Mourinho gọi cộc lốc tên tôi nên tôi cũng gọi ông ta như thế. Thông thường, ông ta nói những điều chung chung về đội bóng, CLB hoặc HLV, nhưng lần này ông ta gọi đích danh tôi. Nếu ông ta gọi tôi là Pep, tôi sẽ trả lời: "Này, Jose!". 08h45 ngày mai, chúng ta sẽ thi đấu trên sân cỏ.

Ngoài sân, ông thắng cả năm, thắng cả mùa giải và tương lai cũng thế. Ông có thể vô địch cả Champions League ngoài sân cỏ. Cứ tự nhiên, hãy tận hưởng đi. Nhưng nói đến trận đấu bóng đá, nói đến thể thao, đôi khi chúng ta sẽ thắng, đôi khi chúng ta sẽ thua. Chúng tôi chơi vì những chiến thắng nhỏ bé thế thôi, để cả thế giới này ngưỡng mộ.

Tôi có thể đưa ra danh sách dài những thứ chúng tôi có thể phàn nàn. Phải lên đến 300.000 vấn đề. Chúng ta có thể nhớ tới Stamford Bridge và hàng ngàn vấn đề khác nhưng tôi không có đủ thư ký để viết lại. Vì vậy, 20h45 ngày mai, chúng ta sẽ ra sân và cố gắng đem đến màn trình diễn tốt nhất. Trong phòng họp báo này, ông ta là trùm, là gã khốn. Tôi thì không đủ ngôn từ để đấu lại với gã khốn như thế.

Nếu Barca muốn ai có thể cãi nhau thì họ nên tìm HLV khác. Nhưng chúng tôi, trên tư cách cá nhân lẫn tập thể, đều không làm điều đó. Tôi có thể chỉ trích Bequerenca (trọng tài trận bán kết lượt đi Champions League 2009/10 giữa Inter Milan và Barcelona) về bàn thắng việt vị của Diego Milito hoặc quả phạt đền của Dani Alves, nhưng tôi không làm điều đó. Tôi không thể rên rỉ, viện cớ, phàn nàn suốt 3 năm sau. Tôi không thể. Hãy bước ra sân!".

Những người có mặt trong phòng họp báo sân Bernabeu hôm ấy há hốc mồm kinh ngạc trước cơn điên của Guardiola. Người ta còn thống kê được vị chiến lược gia mực thước người Catalonia hai lần buông tiếng chửi thề dù buổi họp báo được phát sóng trực tiếp trên truyền hình.

Rất lâu rồi, đúng hơn là chưa bao giờ Guardiola nổi khùng như thế. Và cũng khá lâu rồi, giới mộ điệu chưa được gặp lại Mourinho đanh đá và độc địa thuở nào, cho đến trận bán kết lượt về Europa League 2022/23 giữa Bayer Leverkusen và AS Roma…

"Chơi bóng như vậy mà vào tới tận bán kết luôn à!", tiền vệ Kerem Demirbay của Leverkusen dè bỉu AS Roma và Mourinho. "Thật xấu hổ vì ở trận bán kết đẳng cấp cao như thế này mà lối chơi như thế kia lại được ca tụng. Thật là một thất bại cay đắng. Tất nhiên đó là bóng đá. Nhưng chúng tôi phải chúc mừng đối thủ. Ông ta đã hoàn thành mục tiêu theo một cách thật xấu xí".

Nadiem Amiri, đồng đội của Demirbay cũng chia sẻ: "Tôi quá hụt hẫng. Chúng tôi không đáng bị loại bởi đội bóng không biết chơi bóng là gì như thế này. Tôi tự hỏi sao có thể thua bởi những gì đối phương thể hiện. Đó chẳng phải là bóng đá. Một đội đá như vật nhau vậy mà vào chung kết thì quả là điên rồ".

Simon Rolfes, Giám đốc thể thao Leverkusen lại nói: "Sau mỗi pha dứt điểm của chúng tôi, một cầu thủ Roma lại nằm trên sân và phải được cáng ra ngoài vì quá đau. Tôi nghĩ mọi người trên sân vận động hôm nay đều chúc ông ấy may mắn trong trận chung kết với Sevilla. Thật buồn khi lối chơi như vậy lại hướng đến thành công".

Tuy nhiên, những ai theo dõi, hoặc chí ít xem kết quả trận bán kết lượt về Europa League 2022/23 giữa Leverkusen và ASRoma, sẽ có người rưng rưng như thấy ký ức tràn về. Trên sân Bay Arena, Roma chơi đúng thứ bóng đá mang đậm triết lý mourinhismo từng được Inter Milan hay Real Madrid sử dụng để triệt phá Barca của Pep Guardiola thuở nào.

Các học trò của HLV Mourinho chỉ cầm bóng 28%, tung ra duy nhất một pha dứt điểm trúng đích so với con số 23 bên phía đội chủ nhà. Suốt 90 phút, trận đấu thực tế chỉ có 54 phút bóng lăn và có tới 14 phút bù giờ. Xác suất ghi bàn AS Roma tạo ra vỏn vẹn là 0,03 xG và trận đấu kết thúc với tỷ số hòa 0-0, kết quả đủ để họ tiến vào chung kết.

Suốt 15 năm qua, bóng đá đỉnh cao xoay quanh việc kiểm soát bóng, gây áp lực cường độ cao và triển khai tấn công từ phần sân nhà.

Khi Barcelona chọn Guardiola thay vì Mourinho vào năm 2008, nỗi hoài nghi luôn ám ảnh vị chiến lược gia người Bồ Đào Nha đã thành sự thật, rằng đội bóng này chưa bao giờ chấp nhận ông dù ông từng là thành viên ban huấn luyện hồi thập niên 1990, rằng họ luôn ưu tiên người của họ, rằng Mourinho sẽ trở thành kẻ chống phá Barca (anti-Barca), và rằng nếu họ muốn chơi bóng thì ông sẽ chọn cách thi đấu không cần kiểm soát bóng.

Cả Porto và Chelsea đều chơi áp sát một cách tương đối, nhưng kể từ sau khi bị Barca từ chối, Mourinho hoàn toàn rút lui vào bóng tối và trở thành kẻ phản diện trong bóng đá.

Triết lý của "Người đặc biệt" là càng cầm bóng càng âu lo vì nguy cơ bị mất bóng và tấn công, trái ngược hoàn toàn quan điểm "cầm bóng đồng nghĩa không cho đối phương cơ hội tấn công" của Guardiola.

Vì thế, hiểu theo cách nào đó, toàn bộ sự nghiệp của Mourinho sau khi rời Chelsea lần thứ nhất có thể ví như sự ẩn dụ cho nỗ lực chống phá triết lý Barca. Không thể trở thành HLV Barca, "Người đặc biệt" đi tìm cơ hội để dẫn dắt những đội bóng đủ sức để đánh bại Barca bằng triết lý thực dụng của riêng ông, triết lý mourinhismo.

Chiến tích "ăn ba vĩ đại" tại Inter Milan năm 2010 chính là minh chứng điển hình và hiển hách cho sự anti-Barca của nhà cầm quân người Bồ Đào Nha. Trận lượt về tại Nou Camp, Inter chỉ cầm bóng 19% và kết thúc trận đấu với 10 người.

Tiếp đến là Real Madrid, ông giành chức vô địch La Liga bằng điểm số kỷ lục 100, chấm dứt sự thống trị tại đấu trường quốc nội của Barca, ông biến Pepe trở thành gã đồ tể triệt hạ Messi. Và khi Pep Guardiola nổi điên, Mourinho thực sự là nỗi căm phẫn của Barca từ trong ra ngoài sân cỏ.

Guardiola gần như kiệt sức bởi trận chiến căng thẳng kéo dài cả mùa giải với Mourinho và phải mất một năm nghỉ ngơi để tái tạo. Tuy nhiên, những màn thư hùng kinh thiên động địa ấy đã cướp nhiều thứ hơn ở "Người đặc biệt".

Sau khi rời Real Madrid, ông không còn đứng trên đỉnh cao chói lọi thêm lần nào nữa. Ngay cả lần đăng quang Premier League gần nhất cùng Chelsea, chỉ 6 tháng sau, Mourinho bị sa thải. Kể từ đó, "Người đặc biệt" trải qua quãng thời gian không thành công ở Man Utd và Tottenham, mặc dù lịch sử sau này có thể phải xét lại.

Rốt cuộc, Mourinho đưa Man Utd giành ngôi Á quân Premier League, cũng như vô địch League Cup và Europa League. Man Utd chưa từng giành được 81 điểm trong kỷ nguyên hậu Sir Alex ngoại trừ mùa giải 2017/18 dưới sự dẫn dắt của "Người đặc biệt". Và từ khi Mourinho rời đi, đến hiện tại Man Utd mới chỉ có thêm một danh hiệu là League Cup mùa này.

Tại Tottenham, vị chiến lược gia người Bồ Đào Nha chỉ có thể cùng các học trò cán đích ở vị trí thứ 6. Mùa giải tiếp theo, Spurs đang đứng thứ 7 và Mourinho bị sa thải chỉ một tuần trước trận chung kết League Cup.

Đó không phải thành tích ấn tượng và Tottenham đã giành vé dự Champions League dưới thời Antonio Conte ở mùa giải tiếp theo, nhưng thực tế không ai có thể nhận định tình hình của Tottenham hiện tại tốt hơn lúc "Người đặc biệt" rời đi.

Không thể biện giải thành tích sa sút của Mourinho là do ông phải dẫn dắt những đội bóng đang trong chu kỳ suy thoái, và nhà cầm quân này thật dũng cảm vì sẵn sàng lĩnh trách nhiệm để chiến đấu tránh thất bại cho các đội bóng. Dù vậy, cũng không thể đổ vấy "Người đặc biệt" là nguyên nhân gây nên các vấn đề và tạo ra môi trường độc hại tại mỗi nơi ông đến làm việc.

Thay vào đó, có thể nhận thấy trong thập kỷ vừa qua, các đội bóng chỉ nhớ đến Mourinho khi rơi vào giai đoạn suy thoái. Chiến lược gia người Bồ Đào Nha là cái tên gieo cho họ niềm hy vọng chặn đứng sự sa sút.

Suy cho cùng, đặt niềm tin tái sinh vào một nhân vật hấp dẫn vẫn dễ dàng hơn là thực hiện quá trình cải cách đúng đắn. Kết quả là Mourinho trở thành nạn nhân cho niềm tin ngô nghê ấy.

Mourinho có thể trôi vào quên lãng. Vị chiến lược gia người Bồ Đào Nha này đã 60 tuổi và chắc chắn không còn nhiều động lực kiếm tiền. Tuy nhiên, bóng đá vẫn ngự trị trong trái tim "Người đặc biệt".

Mặc cho Mourinho không còn như xưa nhưng bóng đá thật buồn tẻ nếu toàn triết lý cao thâm mà thiếu đi chiêu trò, thủ đoạn. Suy cho cùng, bóng đá là môn thể thao độc đáo bởi người tham gia luôn cố gian lận.

Từ ăn vạ, câu giờ, gây sức ép lên trọng tài, những thứ phi thể thao như thế ít tồn tại ở môn thể thao khác nhưng lại góp phần tạo nên sức hấp dẫn cho bóng đá. Có lẽ vì thế môn thể thao này dành cho đại chúng.

Mourinho chính là hiện thân cho tính phi thể thao và bình dân đại chúng ấy. Chức vô địch Champions League của Porto năm 2004 và Inter năm 2010 dường như càng đáng để trân trọng trong thời đại chứng kiến sự thống trị của các đội bóng giàu có.

Tuy nhiên, Mourinho không còn là nhà cầm quân hàng đầu trong dòng chảy phát triển chiến thuật và quyết định trở thành kẻ chống phá Barca, thực sự đưa "Người đặc biệt" đi vào lối mòn cũ kỹ.

Cái tôi và sự hận thù ở Mourinho quá lớn để chấp nhận thay đổi, nhưng sự cổ hủ của ông lại trở thành cây cầu hoài niệm để đưa người hâm mộ trở về ký ức. Mourinho không thay đổi. Trong vài tuần qua, ông bị phạt vì xem thường trọng tài, chứng kiến vị trợ lý của mình túm lấy đối thủ và thậm chí không ngần ngại công kích Daniel Levy, Chủ tịch Tottenham. Đó là những chiêu trò người hâm mộ luôn muốn được chứng kiến từ Người đặc biệt.

20 năm sau trận chung kết UEFA Cup đầu tiên trong sự nghiệp, khi Porto đánh bại Celtic tại Sevilla bằng chiêu trò, câu giờ và liên tục ăn vạ, Mourinho đang đứng trước trận chung kết khác. Lần này đối thủ của "Người đặc biệt" chính là Sevilla và đội bóng ông dẫn dắt là AS Roma.

Đây không còn là đỉnh cao nhất của bóng đá châu Âu. Chi tiêu ròng của AS Roma trong kỳ chuyển nhượng mùa hè năm ngoái chỉ vỏn vẹn 58 triệu euro, bằng phân nửa số tiền Man City chiêu mộ Jack Grealish.

"Người đặc biệt" cũng không còn chiến đấu với những kẻ thống trị, những chiến thần của thế giới bóng đá. Nhưng ông đã dẫn dắt AS Roma giành chức vô địch Conference League ở mùa giải trước và vẫn khiến đối thủ lẫn anti-fan phát điên bởi sự tinh quái và độc địa.

Nếu bóng đá vẫn cần một nhân vật phản diện, vẫn cần những chiêu trò để khơi dậy niềm đam mê, có lẽ "Người đặc biệt" chưa hết thời.

Nội dung: Khải Hưng

Thiết kế: Patrick Nguyễn