Những thế hệ vĩ đại của Barcelona luôn biến Santiago Bernabeu, thánh địa của đại kình địch Real Madrid thành "quảng trường" để phát đi tuyên ngôn sức mạnh hùng hồn nhất.

Năm 2005, màn nhảy múa của vũ công Ronaldinho khiến chính cổ động viên (CĐV) Madrid phải đứng bật dậy vỗ tay. Năm 2009, lối đá ban bật tí tách mới lạ của Barca đã giã nát đội bóng Hoàng gia Tây Ban Nha với tỷ số không tưởng 6-2. Và năm 2015, gã khổng lồ xứ Catalonia lại đại thắng tại Bernabeu với cách biệt của năm 2009 và khiến người hâm mộ đối phương phải tán thưởng như năm 2005.

Năm 2005, dưới sự dẫn dắt của HLV Frank Rijkaard, với ngôi sao Ronaldinho trong đội hình, Barca khiến người xem mê đắm bởi lối chơi tấn công phóng khoáng và đẹp mắt. Không chỉ vậy, gã khổng lồ xứ Catalonia còn vươn lên trở thành thế lực số một lục địa già với cú đúp danh hiệu La Liga và Champions League.

Năm 2009, Barca thống trị tuyệt đối thế giới bóng đá bằng cú "ăn sáu": La Liga, Cúp Nhà Vua, Champions League, Siêu cúp Tây Ban Nha, Siêu cúp châu Âu và cúp Thế giới các CLB. Đáng nói hơn nữa, hiện diện tại sân Camp Nou là một trong những thế hệ được đánh giá vĩ đại nhất lịch sử túc cầu, với tiki-taka, với HLV Pep Guardiola, với dàn cầu thủ xuất chúng trưởng thành từ La Masia.

Năm 2015, dưới sự dẫn dắt của HLV Luis Enrique, Barca một lần nữa bước lên đỉnh với cú "ăn ba": La Liga, Cúp Nhà Vua và Champions League. Tài năng tuyệt luân, sự đoàn kết, ăn ý và bổ sung hài hòa, Messi-Suarez-Neymar tạo thành tam tấu MSN lừng lẫy trên hàng công gã khổng lồ xứ Catalonia và là nỗi khiếp đảm của bất cứ hàng phòng ngự nào.

Năm 2022 hứa hẹn một thế hệ vĩ đại xuất hiện, với tuyên ngôn tái sinh rực rỡ tại Santiago Bernabeu. Trong ngày kỷ niệm 120 năm thành lập Real Madrid, thầy trò Xavi Hernandez biến bữa tiệc sinh nhật thành lễ tang cho đại kình địch. Chiến thắng 4-0. 4 bàn được ghi trong 50 phút. Một cuộc đàn áp tàn bạo từ lối chơi cho đến tinh thần, mặc dù thầy trò Carlo Ancelotti nhập cuộc đầy hưng phấn bởi màn ngược dòng kỳ vĩ trước PSG cách đó ít ngày. "Chúng tôi chờ đợi một trận đấu khó khăn hơn", Xavi, vốn không phải là người cao ngạo, phát biểu sau trận El Clasico.

Tóm lại Real Madrid không có lấy một "mili" cơ hội để giành chiến thắng, trước sự hủy diệt không ngờ của Barca, đội bóng chỉ 4 tháng trước đã không còn khả năng dự Champions League.

5 tháng trước, HLV Xavi Hernandez được bổ nhiệm thay Ronald Koeman ở một Barca thảm hại tới mức đứng thứ 9 tại La Liga và bị loại ngay tại vòng bảng Champions League. Bất chấp sự cuồng nhiệt đón chào huyền thoại từ cules (CĐV Barca), không ai biết được tài nghệ cầm quân của cựu tiền vệ này như thế nào. Qatar quá xa Tây Ban Nha cả về địa lý lẫn đẳng cấp bóng đá.

Nhưng câu trả lời được đưa ra một cách nhanh chóng và đanh thép. Hiện tại, gã khổng lồ xứ Catalonia đã leo lên vị trí thứ ba và tiến nhanh, tiến mạnh ở Europa League. Dĩ nhiên, những chỉ số khái quát này không thể đo lường hết sự tiến bộ vượt bậc của Los Blaugrana dưới sự dẫn dắt của Xavi.

Những gì ông tiếp nhận vào tháng 11/2021 là một nhóm cầu thủ co rúm vì sợ hãi và hoang mang. Những cựu binh bị chỉ trích tham quyền cố vị và thậm chí không còn bấu víu nổi vào hào quang quá khứ. Những trụ cột được quy hoạch luôn luôn gây thất vọng. Và cuối cùng là những tài năng trẻ mệt nhoài. Và bước vào công cuộc tái thiết, điều đầu tiên Xavi thực hiện là khơi dậy lòng tự trọng và kiêu hãnh của gã khổng lồ xứ Catalonia. Phát biểu trong ngày ra mắt, Xavi hứa ông sẽ lấy lại những gì Barca đã mất.

Rất nhanh chóng, Xavi giúp Frankie De Jong tìm lại chính mình, tăng thêm sự hưng phấn cho Gavi và Pedri, kéo Ousmane Dembele ra khỏi vũng lầy hay tiếp nhận và sử dụng hiệu quả những tân binh như Dani Alves, Ferran Torres, Adama Traore hay Aubameyang. Kết quả là hiện tại, Barca trở thành một tập thể sung mãn, biến hóa và thi triển đúng thứ bóng đá vốn là bản sắc của đội bóng.

Theo thống kê của Beyond Starts, 21% các tình huống phối hợp của Barca đưa được bóng đến 1/3 cuối sân, trung bình mỗi trận tung ra hơn 400 đường chuyền hướng trái bóng về phía trước và trung bình mỗi lần cầm bóng có 3,5 cầu thủ chạm bóng. Những con số này phản ánh sự tiến bộ của Barca, từ khả năng sáng tạo đến sự năng nổ ở phần cuối sân.

Lối chơi định hướng vị trí (juego de posicion) và sơ đồ 4-3-3 truyền thống đã trở lại. Dani Alves giúp hành lang phải vận hành trơn tru hơn. Adama Traore là chuyên gia đột phá, với 2,6 tình huống qua người/trận. Sự cơ động của Ferran Torres. Những bàn thắng của Aubameyang (9 bàn sau 11 trận). Pedri và Gavi gợi nhớ về cặp Xavi-Iniesta. De Jong hỗ trợ Busquets kiểm soát thế trận. Dembele lột xác trở thành ngòi nổ đáng gờm khi trung bình mỗi trận thực hiện 19 đường chuyền, bao gồm 3 pha dọn cỗ ở 1/3 cuối sân.

Nhưng sự tiến bộ không chỉ dựa trên những gì thầy trò Xavi thực hiện với trái bóng trong chân. Những gì họ làm được khi không bóng còn quan trọng hơn. Ngay từ ngày đầu nhậm chức, vị HLV 42 tuổi này đã nỗ lực biến Barca trở thành một khối thống nhất, không bao giờ bị chia rẽ và giải tỏa áp lực từ thành tích thi đấu bết bát. Có thể nói ông đã thành công.

Barca có chỉ số PPDA 8,6 (opposition passes allowed per defensive action - đại loại là: Số đường chuyền trung bình đối phương thực hiện được trước khi Barca thực hiện một hành động phòng ngự) tốt nhất La Liga. Tất cả các cầu thủ tham gia gây áp lực, điều đó cho thấy Xavi đã điều binh khiến tướng tốt như thế nào, giúp cho Barca tăng tỷ lệ thu hồi bóng thêm 15% và là đội bóng thực hiện nhiều đường chuyền về phía trước nhất sau khi đoạt bóng (42 đường chuyền).

Tóm lại, từ những cầu thủ đến cả tập thể Barca, trước khi Xavi xuất hiện, là những linh hồn tội lỗi trên sân cỏ. Và khi huyền thoại này trở lại, họ lập tức được đánh thức.

Khi có bóng

Khi không bóng

Lịch sử phát triển theo mô hình xoắn ốc, những thứ xảy ra trong quá khứ sẽ tái diễn ở hiện tại và cả tương lai. Barca là một minh chứng rõ ràng. Nhiệm kỳ chủ tịch thứ hai của Laporta bắt đầu vào cuối mùa trước, với Covid, với Ronald Koeman, với khoản nợ 1,5 tỷ euro. Messi ra đi, Barca bị loại ở vòng bảng Champions League.

Đội bóng xứ Catalonia chạm đáy về thể chế, kinh tế lẫn thể thao. Một đế chế vĩ đại nhất mọi thời đại bỗng chốc đổ nát. Lịch sử bóng đá có lẽ chưa từng chứng kiến sự sụp đổ nào chóng vánh đến như thế. Barca bước vào công cuộc tái thiết với Chủ tịch Joan Laporta và HLV Xavi Hernandez, những người mới mà cũ ở Camp Nou. Và như đã đề cập, sự tái sinh rực rỡ đã được nhìn thấy ở Santiago Bernabeu.

Trở lại 18 năm trước, mùa giải 2003/04, trong mùa giải đầu tiên trên cương vị chủ tịch Barca, Laporta đã thua El Clasico tại Camp Nou vào tháng 12 và mất chức vô địch La Liga vào tháng 4 trên sân Bernabeu. Nhưng từ một Barca bơ phờ và vô hồn, vị tân chủ tịch bắt đầu dự án tái thiết bằng cách đặt niềm tin vào Rijkaard. Sự khởi sắc đã đến, mặc dù chưa đủ để đội bóng xứ Catalonia giành những danh hiệu nhưng báo hiệu cho sự thống trị 2 mùa tiếp theo, mùa 2004/05 và 2005/06 với 2 danh hiệu La Liga và chức vô địch Champions League.

5 năm sau, năm 2008, trong hoàng hôn chu kỳ thành công của Barca, Laporta thực hiện một quyết định liều lĩnh nhất trong đời: Sa thải Frank Rijkaard và bổ nhiệm Pep Guardiola, huyền thoại sân cỏ của Los Blaugrana nhưng chỉ là con số không tròn trĩnh trong sự nghiệp huấn luyện. Quyết định này không chỉ tái sinh gã khổng lồ xứ Catalonia mà còn đưa Barca lên một tầm cao mới. Một kẻ thống trị giàu triết lý và là hình mẫu cho cả thế giới bóng đá ngưỡng vọng.

Khi được bổ nhiệm, Pep mới chỉ 37 tuổi, đang chập chững vào nghề ở Barca B. Nhưng tuổi tác và kinh nghiệm đối với vị chiến lược gia tài năng to lớn như Guardiola còn dưới cả mức tham khảo. Ông loại bỏ những công như Ronaldinho hay Deco, trao vai trò đầu lĩnh cho Carles Puyol, nâng tầm vị thế cho Xavi-Iniesta-Messi, và trao cơ hội cho những Pique, Busquets hay Pedro. Mọi quyết sách của Pep đều thấm đẫm La Masia vì ông thấm đẫm ADN Barca và hiểu rõ tài năng to lớn của những cầu thủ "cây nhà lá vườn" của Barca lúc bấy giờ.

Đến năm 2014, một cựu thủ quân Barca khác được bổ nhiệm. Đó là Luis Enrique. Đây là thời điểm thoái trào của tiki-taka và La Masia cũng không còn cung cấp nhiều tài năng xuất chúng như trước. Do đó, Lucho đã có những điều chỉnh cho phù hợp thời đại. Những ngôi sao như Neymar, Luis Suarez hay Ivan Rakitic được chiêu mộ hoặc trọng dụng. Barca cũng chơi thứ bóng đá trực diện và chú trọng phòng ngự hơn. Nhưng nền tảng chính yếu của Barca vẫn luôn là định hướng vị trí và kiểm soát bóng.

Xavi, huyền thoại của Barca, trưởng thành từ La Masia, và là học trò của cả ba chiến lược gia thành công nhất tại Camp Nou trong thế kỷ 21. Thế nên, ông có thừa kinh nghiệm và kiến thức để nhận ra tầm quan trọng của sự kế thừa bản sắc ở Barca cũng như tính thức thời về lối chơi lẫn con người.

Về mặt lực lượng, Barca hiện tại không được hưởng thế hệ xuất chúng từ La Masia như Pep Guardiola nhưng kể ra cũng dồi dào sản phẩm cây nhà lá vườn hơn gấp bội thời Luis Enrique. Do đó, đội hình của gã khổng lồ xứ Catalonia dưới thời Xavi có sự phối trộn giữa tài năng từ La Masia và những ngôi sao đến từ nơi khác.

Về lối chơi, cho dù cùng dựa trên lối chơi định hướng vị trí và kiểm soát bóng, Barca của Xavi khác Barca của Pep hay của Enrique. Barca hiện tại không cầm bóng cực đoan như những năm 2010, nhưng cũng không đầu tư chặt tay vào các pha phản công giống giai đoạn MSN. Barca hiện tại ưu tiên pressing tầm cao và lối tấn công xẻ nách với sự cơ động của những tiền đạo biên trong sơ đồ 4-3-3. Thay vì những pha đi bóng cắt vào trong giống Neymar hay Messi, những Adama Traore, Ferran Torres và đặc biệt Dembele thường xuyên đâm thẳng xuống đáy biên rồi thực hiện đường căng ngang vào bên trong, những pha bơm bóng Aubameyang đặc biệt ưa thích.

Và tóm lại, Xavi đang hồi sinh một Barca bơ phờ và vô hồn giống như Frank Rijkaard đã từng.

Công cuộc tái thiết nhanh chóng và lặp đi lặp lại nhiều lần không chỉ nhờ tài năng của những nhà quản lý hay cầu thủ trên sân. Điều quan trọng không kém chính là bản sắc. Chính bản sắc đã định hướng để Barca phát triển ổn định theo hình xoắn ốc như vậy.

Nội dung: Khải Hưng

Thiết kế: Nguyễn Vượng