Vắc xin Trung Quốc được săn đón khi Ấn Độ chìm trong "bão" Covid-19

Trong vài tuần qua, các nhà lãnh đạo của một số quốc gia đông dân nhất thế giới đã tìm kiếm nhiều hơn vắc xin Covid-19 từ Trung Quốc, bất chấp những lo ngại về tính hiệu quả của chúng. Nhu cầu về vắc xin Trung Quốc dự kiến sẽ tăng hơn nữa nếu Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cấp phép cho vắc xin Sinovac và Sinopharm của Trung Quốc, cho phép các nước đang phát triển ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh tiếp cận chúng thông qua Covax - chương trình tiêm chủng vắc xin toàn cầu.

"Trung Quốc không chỉ trở thành nhà xuất khẩu vắc xin lớn nhất. Ở nhiều quốc gia, vắc xin Trung Quốc đã trở thành lựa chọn duy nhất", Yanzhong Huang, chuyên gia về Trung Quốc và là nhà nghiên cứu cấp cao về y tế toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết.

Với tư cách là nhà cung cấp vắc xin, Trung Quốc đang gia tăng ảnh hưởng địa chính trị của nước này vào thời điểm Mỹ và EU vẫn đang chật vật đối phó với đại dịch toàn cầu, trong khi các điểm nóng Covid-19 hoành hành ngoài tầm kiểm soát ở Ấn Độ, Brazil và các nơi khác.

Cuộc khủng hoảng Covid-19 tại Ấn Độ đã làm cạn kiệt nguồn cung vắc xin và khiến nhiều nước quay sang Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, Mỹ, quốc gia trong nhiều tháng chỉ tập trung vào việc thúc đẩy tiêm chủng trong nước, đã bị chỉ trích dữ dội vì tích trữ vắc xin trong khi nguồn cung toàn cầu vẫn đang thiếu thốn.

"Vũ khí" chống Covid-19

Theo SCMP, Tổng thống Joe Biden trong tuần này tuyên bố Mỹ dự định bắt đầu đóng vai trò tích cực hơn trong việc cung ứng vắc xin. Mỹ ngày 5/5 đã bỏ bằng sáng chế vắc xin Covid-19 để cho phép các quốc gia khác sản xuất vắc xin. Ông Biden cam kết rằng Mỹ sẽ trở thành "kho vũ khí chống Covid-19" toàn cầu khi dịch bùng phát ở những nơi khác trên thế giới, có nguy cơ phát sinh các biến thể nguy hiểm làm kéo dài cuộc khủng hoảng.

Các nỗ lực của chính quyền Biden cho đến nay bao gồm kế hoạch cung cấp 60 triệu liều vắc xin AstraZeneca và tăng cường sản xuất các liều vắc xin Moderna, Pfizer và Johnson & Johnson.

Trong khi đó, các quốc gia từ Uruguay, Senegal cho đến Indonesia có rất ít lựa chọn ngoài vắc xin Trung Quốc và Bắc Kinh đang tận dụng tối đa điều đó.

Trung Quốc đã xuất xưởng khoảng 240 triệu liều vắc xin, nhiều hơn tất cả các quốc gia khác cộng lại và cam kết cung cấp thêm 500 triệu liều nữa. Ấn Độ, nhà cung cấp vắc xin lớn thứ ba thế giới sau Trung Quốc và EU, đã xuất khẩu 67 triệu liều vắc xin đến gần 100 quốc gia cho đến khi làn sóng Covid-19 mới bùng phát khiến nước này phải tạm dừng hầu hết hoạt động xuất khẩu vắc xin trong những tuần gần đây.

WHO vẫn đang cân nhắc dữ liệu về vắc xin của Trung Quốc trước khi có quyết định cấp phép. Nếu được cấp phép, vắc xin Trung Quốc sẽ tạo động lực cho chương trình Covax do WHO hậu thuẫn, vốn chủ yếu dựa vào vắc xin do Viện Huyết thanh Ấn Độ sản xuất trước khi bị hạn chế xuất khẩu.

Việc WHO cấp phép cho vắc xin Trung Quốc có thể tạo ra sự khác biệt ngay lập tức, vì một số chính phủ đã chờ đợi quyết định cấp phép này từ lâu, trước khi tiêm vắc xin Trung Quốc cho người dân. Ví dụ, Sri Lanka cho đến nay tiêm chưa đầy 1% trong số 600.000 liều vắc xin Sinopharm từ Trung Quốc và cũng mới chỉ tiêm cho người lao động Trung Quốc ở nước này.

Tuy nhiên, một số chuyên gia vẫn lo ngại về tác động tiềm ẩn đối với sức khỏe cộng đồng nếu triển khai tiêm chủng rộng rãi vắc xin Trung Quốc, vì các vắc xin của Trung Quốc có mức độ hiệu quả thấp hơn so với các vắc xin của Pfizer và Moderna. Ngoài ra, việc tiêm vắc xin Trung Quốc cũng bị dè chừng do thiếu dữ liệu thử nghiệm và tâm lý chuộng vắc xin từ các công ty phương Tây hơn.

"Việc WHO phê duyệt vắc xin Trung Quốc trong trung hạn sẽ giúp củng cố quyền lực và ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực. Tuy nhiên, mức độ hiệu quả thấp của vắc xin Trung Quốc cũng đồng nghĩa với việc vị trí của nước này dễ bị lung lay nếu các nước phương Tây có thể tăng cường nguồn cung của họ", Nicholas Thomas, phó giáo sư tại Đại học Hong Kong, cho biết.

Trung Quốc tận dụng thời cơ

Theo Bloomberg, đó là tất cả lý do để Trung Quốc nắm bắt thời cơ khi có thể. Tuần trước, trong cuộc điện đàm với các đối tác từ các quốc gia Nam Á, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố nước này sẽ cung cấp vắc xin cho các quốc gia đang phụ thuộc vào nguồn cung từ Ấn Độ.

Cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa đã đạt được một thỏa thuận tăng cường hợp tác quân sự với Bangladesh. Bangladesh sau đó đã phê duyệt sử dụng khẩn cấp vắc xin Sinopharm, sau khi 15 triệu liều vắc xin mà nước này đã thanh toán cho Viện Huyết thanh Ấn Độ không được bàn giao.

Tháng trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố sẽ phản đối "chủ nghĩa dân tộc vắc xin" trong cuộc điện đàm với Tổng thống Indonesia Joko Widodo. Indonesia sau đó đã bật đèn xanh cho việc sử dụng khẩn cấp vắc xin Sinopharm. Ngoài ra, Indonesia cũng đặt thêm 15 triệu liều vắc xin của Sinovac.

"Rõ ràng, lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ đã khiến Indonesia ngày càng phụ thuộc vào nguồn cung vắc xin từ Trung Quốc" Pandu Riono, nhà dịch tễ học tại Đại học Indonesia, nhận định.

Sự chậm trễ trong việc xuất khẩu vắc xin của Ấn Độ đã tước đi đơn đặt hàng vắc xin lớn nhất từ Philippines vào thời điểm Philippines đang căng thẳng với Trung Quốc về tranh chấp lãnh hải. Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã trách mắng nhà ngoại giao hàng đầu của mình trong tuần này vì một dòng tweet có nội dung chỉ trích Bắc Kinh, trong khi chính phủ của ông đang đàm phán với Sinovac để cung cấp 4 triệu liều vắc xin hàng tháng.

"Trung Quốc vẫn là ân nhân của chúng tôi. Việc chúng tôi có căng thẳng với Trung Quốc không có nghĩa là chúng tôi phải thô lỗ và thiếu tôn trọng họ", ông Duterte nói.