"Thời cơ chín muồi" ở Ukraine, Nga sẽ biến Kupyansk thành Bakhmut thứ 2?

Sau gần 3 tháng leo thang căng thẳng tại miền Đông, cuộc phản công Ukraine có vẻ như đang đảo chiều khi Nga đã bắt đầu chuyển từ thế thủ sang phản công ở phía Bắc, còn tại phía Nam, họ vẫn thủ chắc để bào mòn lực lượng của Kiev vốn đang chịu áp lực lớn từ các quốc gia đồng minh.

Những bước phản công đáng kể của Nga có thể thấy ở 2 mũi tấn công chính hướng tới các thành phố chiến lược Kupyansk và Liman, trong đó hướng phản công có triển vọng và phát triển tốt nhất chính là tại Kupyansk, nơi có tiềm năng trở thành "cối xay thịt" Bakhmut thứ 2 đối với lực lượng Ukraine.

"Thời cơ chín muồi" của Nga?

Sau chiến dịch phản công chớp nhoáng được đánh giá rất thành công của Ukraine vào mùa thu năm 2022, buộc lực lượng Moscow phải rút lui chiến thuật, đến nay, tình hình dường như đã đảo chiều.

Quân đội Nga đã rút được bài học kinh nghiệm xương máu từ những thất bại, họ đã âm thầm chuẩn bị thế và lực nhằm có thể lựa chọn thời điểm vàng để ra đòn tấn công chiến lược.

Thứ nhất, xét về lực, với đợt tổng động viên một phần tháng 10/2022 cũng như hoạt động tăng cường tuyển binh sĩ hợp đồng và tình nguyện viên, tới thời điểm hiện tại, Moscow có không ít hơn 550.000 binh sĩ được huấn luyện và trang bị đầy đủ.

Số lượng binh sĩ này được triển khai ở đâu thì không được Nga công bố, nhưng chắc chắn họ không phải đẩy vội ra chiến trường như những tân binh chỉ qua vài ngày học bắn súng.

Một yếu tố quan trọng nữa là do hoạt động phản công không hiệu quả của Ukraine, Quân đội Nga cơ bản chưa phải tung dự bị chiến lược tham chiến. Những vị trí đột phá tốt nhất của Ukraine, kể cả Robotyne mà mới giành được tuần trước, vẫn còn cách tuyến phòng thủ chính đầu tiên của Nga nhiều km.

Hướng Kupyansk vẫn là tâm chấn của các cuộc chiến, nơi Nga đang tập trung các nỗ lực chính.

Các nguồn tin tình báo và truyền thông cho biết, Quân đội Nga đang có lực lượng dự bị đáng kể ở mặt trận phía Bắc và Đông Bắc để chuẩn bị cho các nước cờ chiến lược tiếp theo.

"Hơn 180.000 binh sĩ đã được triển khai trên khắp khu vực do Bộ chỉ huy quân sự phía Đông phụ trách. Mặt trận Lyman - Kupyansk dài hơn, đó là lý do tại sao đối phương đang tập trung lực lượng ở đó", Serhii Cherevatyi, người phát ngôn của lực lượng vũ trang Ukraine cho biết, nói thêm rằng có hơn 120.000 binh sĩ trên hướng Lyman - Kupyansk vào thời điểm này.

TASS đưa tin, các quan chức Ukraine thừa nhận, quân tiếp viện đáng kể của Nga đã biến nơi đây thành "tâm chấn" của chiến sự. Ruslan Muzychuk, người phát ngôn của lực lượng Vệ binh Quốc gia Ukraine, nói rằng "hướng Kupyansk vẫn là tâm chấn của các cuộc chiến, nơi Nga đang tập trung các nỗ lực chính".

Thứ hai, xét về thế, không có chiến thắng nào dành cho những người chỉ biết phòng thủ, mà cần phải tấn công.

Đối với Quân đội Nga, nhiều khả năng họ sẽ lựa chọn chiến thuật phòng thủ chủ động hay lấy công làm thủ. Những động thái quân sự mạnh mẽ ở phía Bắc không chỉ nhằm kéo giãn lực lượng Ukraine, mà còn là đòn thăm dò bố trí lực lượng của đối thủ để khi cần có thể tung đòn chí mạng.

Qua những đợt tấn công tại mặt trận phía Bắc, Quân đội Nga đã có "bài thuốc" về tinh thần chiến đấu và nguồn lực cạn kiệt của Ukraine sau gần 3 tháng phản công. Cùng với đó, Ukraine cũng đang có xu hướng co cụm lực lượng về các trung tâm quan trọng như Kupyansk và Liman để tập trung phòng thủ.

Ngày 20/8, Ukraine đã phá cây cầu quan trọng vượt qua sông Oskol nhằm cản bước tiến của Nga tới Kupyansk, còn tại hướng Liman, một mũi thọc sâu của Nga đã tiến tới làng Stel'makhivka…

Mặt khác, qua những tuyên bố mới nhất của lãnh đạo Ủy ban Quốc phòng và An ninh Duma Quốc gia Nga về khả năng xuất hiện những mặt trận mới của Chiến dịch quân sự đặc biệt thì càng chứng minh thời điểm "gấu lớn tung cú tát" đã tới gần.

Một yếu tố quan trọng không kém tại chiến trường Ukraine từng đem lại thất bại cho các đội quân viễn chinh của Pháp và phát xít Đức chính là thời tiết. Mùa thu tại Ukraine với những cơn mưa lớn khiến mặt đất lầy lội đang tới gần. Điều này sẽ cản trở mọi hoạt động quân sự quy mô lớn cho tới đầu năm 2024.

Với thời gian còn lại khoảng hơn 1 tháng, nếu động binh lớn, Quân đội Nga hoàn toàn có thể đẩy chiến tuyến tới sát sông Oskol, bao vây chiến thuật các trung tâm hậu cần quan trọng là Kupyansk và Liman.

Nếu thành công, Nga sẽ mở toang cánh cửa tiến tới 2 thành phố lớn cuối cùng của Donetsk và Kramatork và Slavyansk, cũng như đẩy khối quân chủ lực của Ukraine tại Artermosk (Bakhmut) vào thế bị bao vây.

Ngoài ra, thế tấn công của Nga có thể xuất hiện từ phía Bắc từ Belgorod hoặc Kursk với sự xuất hiện các đơn vị đã được Quân đội Nga chuẩn bị nhiều tháng nay.

Hoạt động phản công của Nga nếu diễn ra, sẽ đồng nghĩa với chiến dịch phản công của Ukraine đã thất bại. Trong các tháng mùa thu tại Ukraine, Nga có thừa đủ khả năng để xây dựng tuyến phòng thủ kiên cố mới bên bờ sông Oskol, tương tự như tại vùng Kherson và Zaporizhia, để ngăn mọi hành động tấn công của Ukraine.

Quan trọng hơn cả là hành động quân sự của Nga sẽ nhằm đập tan hy vọng của Mỹ và đồng minh muốn thông qua cuộc xung đột Ukraine khiến Nga gục ngã trên chiến trường để mở ra cơ hội đàm phán hòa bình với lợi thế thuộc về Kiev.

Điều này hoàn toàn trùng với nhận định của cựu chuyên gia phân tích CIA Larry Johnson rằng nếu thiếu viện trợ từ Mỹ và phương Tây, Ukraine khó mà trụ được vài tuần. Như vậy, quyết định cục diện chiến trường đâu phải nằm ở Kiev!

Tại sao Kupyansk quan trọng?

Trên bản đồ Ukraine, thành phố Kupyansk là một trung tâm dân cư, giao thông quan trọng tại khu vực Kharkov nói riêng và toàn bộ vùng Donbass nói chung.

Nó tập trung nhiều đầu mối giao thông đường bộ và đường sắt quan trọng kết nối khu vực phía Bắc của vùng Donbass, đóng vai trò quan trọng chiến lược khi nó vừa tiền đồn, vừa là vị trí tập kết hậu cần quan trọng đối với Lực lượng vũ trang Ukraine nhằm khống chế hoàn toàn hành lang phía bắc tỉnh Luhansk, giáp biên giới với Nga.

Xét trên khía cạnh này, vai trò của Kupyansk quan trọng không thua kém gì thành phố chiến lược Bakhmut ở vùng Donetsk.

Vì lý do đó, ngay khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, Kupyansk là một trong những vị trí ưu tiên chiến thuật của Quân đội Nga. Moscow chỉ buộc phải rời bỏ vị trí chiến thuật này trong đợt phản công quy mô lớn của Ukraine mùa thu 2022, do lực lượng quá mỏng không đủ sức phòng ngự trước lực lượng áp đảo của đối phương.

Tuy nhiên, bước sang năm 2023, khi tái tập trung đủ thế và lực, Quân đội Nga đang quay trở lại, chậm rãi nhưng chắc chắn để giành lại quyền kiểm soát thành phố chiến lược quan trọng này.

Cuối tháng 8, Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar thừa nhận tình hình gần thành phố rất khó khăn: "Nga đang tiến hành đợt tấn công mới bằng pháo binh theo hướng Kupyansk. Nhưng các lực lượng của chúng tôi đang đẩy lùi cuộc tấn công và giữ vững phòng tuyến, không để đối phương tiến về phía trước".

Trước đó, nhà chức trách Ukraine đã yêu cầu sơ tán người dân khỏi 37 khu định cư xung quanh thành phố.

Kupyansk sẽ là "cối xay thịt" Bakhmut thứ 2 với Ukraine?

Xét trên bình diện chiến thuật, trong cuộc phản công cuối năm 2022, Ukraine nằm quyền chủ động khi họ có đủ thế và lực còn Quân đội Nga đuối sức trong chiến thuật với nền tảng là các tiểu đoàn cơ động.

Vì dựa vào các đơn vị cấp tiểu đoàn tấn công đột kích và vùng lãnh thổ kiểm soát mở rộng quá nhanh, Quân đội Nga không có đủ lực lượng để kiểm soát vững chắc vùng mới giành được, cũng như xây dựng công sự phòng thủ.

Đây là một trong những yếu tố khiến Ukraine chớp thời cơ kiến tạo hành động nghi binh tại Kherson để thu hút các đơn vị tinh nhuệ của Nga, sau đó bất ngờ đột phá ở hướng Kharkov khiến Quân đội Nga buộc phải lùi về phía sau sông Oskol để phòng ngự.

Tuy nhiên, thế cục nay đã đảo chiều, sau khi tổng động viên một phần và tăng cường lực lượng quân nhân hợp đồng, Quân đội Nga đã sở hữu lực lượng đông đảo và xây dựng được chiến trường có chiến tuyến rõ ràng để giành ưu thế chủ động về mặt chiến lược.

Trong khi đó, trước sức ép từ đồng minh Mỹ và phương Tây, Ukraine đã phải mở đợt phản công lớn từ đầu tháng 6. Trái ngược với những tuyên bố lạc quan của Kiev và giới chức phương Tây, Quân đội Ukraine đã "va phải đá" khi cố gắng xuyên phá tuyến phòng thủ kiên cố nhiều lớp kết hợp với bãi mìn và hỏa lực vượt trội của Nga trên chiến trường miền Đông và Nam đất nước.

Xét về mặt khoa học quân sự, Ukraine lẽ ra không nên bắt đầu cuộc phản công do Kiev không có lực lượng gấp 3 Nga, trong khi thua kém hoàn toàn về pháo binh và không quân.

Sau gần 3 tháng giao tranh, Ukraine thậm chí còn chưa chạm được vào tuyến phòng thủ chính của Nga ở mặt trận phía Nam, trong khi họ đã hao tổn đáng kể lực lượng binh sĩ tinh nhuệ và khí tài quân sự do phương Tây viện trợ.

Nhà phân tích quân sự, cựu đại tá quân đội Ukraine Serhiy Hrabsky cho rằng, chiến thuật của Nga ở phía Bắc khiến Kiev khó huy động lực lượng cần thiết để chọc thủng tuyến phòng thủ chính của Nga ở phía Nam, trước khi điều kiện thời tiết trở nên bất lợi cho các cuộc tiến quân trên bộ trong mùa Thu. Theo ông, Ukraine đang phải vật lộn với tình trạng thiếu đạn pháo và vũ khí tiên tiến.

"Xét về mặt khoa học quân sự, Ukraine lẽ ra không nên bắt đầu cuộc phản công. Điều này chỉ có thể thực hiện được khi Kiev có lực lượng gấp 3 Nga, có ưu thế vượt trội về pháo binh và kiểm soát hoàn toàn không phận của họ. Nhưng Ukraine không đạt được bất cứ yếu tố nào trong số này".  

Theo hãng thông tấn TASS, Lực lượng vũ trang Ukraine đã sử dụng tới hơn 90% lực lượng dự bị chiến lược và mất khoảng 48.000 binh sĩ và khoảng 40% trang bị quân sự do phương Tây viện trợ sau hơn 2 tháng phản công.

Thậm chí, ở giai đoạn chính cuộc phản công của Kiev tại mặt trận Zaporizhia, trong một phát biểu hiếm hoi với báo giới, Tổng thống Nga Vladimir Putin nhấn mạnh, thiệt hại của Ukraine có những thời điểm gấp 10 lần phía Nga.

Khi Ukraine đang dồn lực công phá phòng tuyến Surovikin bất thành, thì Quân đội Nga đã âm thầm tập trung lực lượng lớn tại hậu tuyến Donetsk và Lugansk nhờ lợi thế kết nối trực tiếp trên bộ.

Những con số về lực lượng dự bị chiến lược của Nga tại Donbass không được xác định rõ. Tuy nhiên, theo đánh giá của chuyên gia phương Tây, con số này có thể là từ 150.000 tới 200.000 binh sĩ. Mới đây nhất, không rõ vô tình hay cố ý, hãng tin RIA Novosti đã đăng tải thông báo của Tổng thống Nga về việc hơn 100.000 binh sĩ và trang bị đã có mặt tại khu vực Donetsk.

Vậy việc Nga tập trung số lượng lớn quân số cơ động ở phía Bắc để làm gì? Chắc chắn là để chuẩn bị cho đòn tấn công quan trọng.

Chưa tính tới kịch bản giành được Kupyansk, chỉ cần thành phố này bị vây hãm sẽ ảnh hưởng rất lớn tới cục diện chiến trường, khi Ukraine sẽ phải tính toán lại phương án hậu cần và tiếp vận cho toàn bộ chiến trường Donbass.

Không những thế, mất Kupyansk sẽ mở toang cánh cửa phía Bắc hướng tới Liman và các thành phố quan trọng còn lại tại Donetsk như Kramatork và Slavyansk.

Chính vì sự quan trọng của thành phố "Bakhmut 2" này, khi quan sát thấy sự phát triển của Quân đội Nga hướng về Kupyansk, Tư lệnh Lục quân Ukraine, tướng Oleksandr Syrsky đã phải tức tốc yêu cầu Kiev tăng viện phòng thủ vị trí chiến lược, nếu không muốn kịch bản ngược của cuộc phản công mùa Thu 2022 lặp lại.

Nga sắp ra đòn quyết định?

Trước khi nói về trận chiến sắp diễn ra tại Kupyansk, một điều quan trọng cần nhắc tới đó là sự chuẩn bị kỹ lưỡng của Nga cho đòn tấn công quan trọng này.

Thứ nhất, về thời điểm, tại sao Nga lại lựa chọn hướng về Kupyansk ở thời điểm hiện tại, không sớm hơn, cũng không muộn hơn? Trận chiến sẽ diễn ra vào thời điểm giao mùa giữa hè và thu tại Ukraine. Ai cũng biết, mặt đất tại Ukraine sẽ lầy lội vào mùa thu và xuân do mưa và tuyết.

Dường như nếu Nga tổ chức tấn công vào thời điểm hiện tại có thể khiến Ukraine không kịp trở tay.

Ukraine đang hao tổn quá nhiều lực lượng tinh nhuệ trong phản công, việc huy động số lượng lớn các đơn vị từ các mặt trận khác về phòng thủ Kupyansk là rất khó khăn. Hoạt động luân chuyển lực lượng không chỉ gặp khó do hỏa lực và không quân Nga, mà còn là sức ép từ các đồng minh đang ép Ukraine buộc phải thắng trong cuộc xung đột chưa có hồi kết.

Thứ hai, xét về địa lợi, Nga đang có lợi thế khi tập trung được lực lượng lớn quân lực, bao gồm cả khí tài hạng nặng ở phía Bắc với mũi nhọn là các sư đoàn xe tăng và đổ bộ đường không tinh nhuệ. Ngay khi phát lệnh, các mũi tấn công của Nga có thể nhanh chóng bao vây thành phố và biến địa điểm này thành "cối xay thịt" mới.

Về yếu tố địa hình, Kupyansk là vùng trũng thấp hơn khoảng 100m so với các khu vực xung quanh. Điều này giúp hỏa lực pháo binh và không quân Nga phát huy hiệu quả tối đa, tương tự như tại chiến trường Bakhmut ngay khi chiến dịch mở màn.

Kiev hoàn toàn phụ thuộc vào Washington. Nếu Mỹ nói rằng họ không thể tiếp tục tài trợ, thì tôi nghĩ chiến sự Ukraine sẽ kết thúc sau hai tuần nữa.

Thứ ba, xét về thực lực, binh sĩ Nga được cho là có tinh thần chiến đấu cao hơn so với phía Ukraine ở thời điểm hiện tại. Những con số thiệt hại nhân mạng đáng kể trong phản công, mà không thu được kết quả đáng kể dường như đã khiến binh sĩ Ukraine kiệt quệ về cả thể chất và tinh thần.

Trong khi đó, chính binh sĩ Ukraine tại tiền tuyến đã xác nhận về tinh thần chiến đấu kiên cường của binh sĩ Nga chống lại các đợt phản công.

Chưa hết, Quân đội Ukraine phụ thuộc vào viện trợ từ NATO và Mỹ, đến mức sẽ không thể tiếp tục chiến đấu nếu không có sự hỗ trợ của họ, cựu chuyên gia phân tích của CIA Larry Johnson nhận định.

Trên kênh YouTube Dialogue works, ông Larry Johnson nói rằng Kiev sẽ tiếp tục phản công miễn là Washington gửi viện trợ tài chính và quân sự.

"Kiev hoàn toàn phụ thuộc vào Washington. Nếu Mỹ nói rằng họ không thể tiếp tục tài trợ, thì tôi nghĩ Ukraine sẽ kết thúc sau hai tuần", ông Johnson nói.

Điều quan trọng tiếp theo chính là bài học Bakhmut vẫn còn đang nóng hổi. Bất kỳ binh sĩ Ukraine phòng thủ Kupyansk đều hiểu rõ kết cục nào sẽ diễn ra với họ khi người Nga động binh.

Thực tế, trong giai đoạn cuối của cuộc chiến tại Bakhmut, có thông tin cho rằng nhiều đơn vị Ukraine đã bất tuân thượng lệnh tiến vào chiến đấu trong thành phố vì biết rõ kết cục đang chờ đợi họ. Vậy bài học Bakhmut đó liệu có khiến binh sĩ Ukraine quyết tử để bảo vệ Kupyansk?

Chắc chắn khi trận chiến xảy ra, phía Nga là bên tấn công sẽ chịu tổn thất đáng kể, nhưng kết quả đạt được có thể sẽ góp phần kết thúc sớm cuộc xung đột này.

Nhiều chuyên gia quân sự Nga đã chia sẻ quan điểm trên trang tin quân sự Topwar về việc đây là thời điểm thích hợp để Bộ Quốc phòng Nga tung ra đòn quyết định. Thời cơ này có thể qua đi khi mùa đông tới sẽ giúp Ukraine có thêm nguồn viện trợ và bổ sung nhiều tân binh.