Ukraine xoay chuyển chiến thuật, lách khe cửa hẹp xuyên phòng tuyến Nga

Nỗ lực phản công

Quân đội Ukraine đang tăng cường nỗ lực để chọc thủng các tuyến phòng thủ dày đặc của Nga trong cuộc phản công ở phía nam.

Các quan chức Ukraine không chia sẻ nhiều về hoạt động của các đơn vị mới trong chiến dịch phản công, tuy nhiên quân đội Ukraine rõ ràng đã bổ sung các đơn vị như vậy gần đây. Họ được trang bị thiết giáp phương Tây, ít nhất trong trận chiến ở mặt trận phía nam.

Những thách thức mà Ukraine phải đối mặt có lẽ ít liên quan đến số lượng binh sĩ, thay vào đó, Kiev gặp khó khăn nhiều hơn về năng lực, huấn luyện và khả năng phối hợp, những yếu tố đóng vai trò quan trọng khi các lực lượng tấn công đối mặt với các tuyến phòng thủ kiên cố của Nga.

Những video được định vị địa lý cho thấy, thiết giáp phương Tây như xe chiến đấu Bradley là một phần trong cuộc phản công mới của Ukraine và các đơn vị giàu kinh nghiệm đã được Kiev đưa vào chiến trường. Tuy nhiên, các chuyên gia khó đưa ra đánh giá đầy đủ về các hoạt động trong cuộc phản công của Ukraine, do Kiev không tiết lộ nhiều thông tin về chiến dịch này.

"Chúng tôi chưa thấy bất kỳ bằng chứng nào cho thấy một cuộc tấn công cấp tiểu đoàn và chắc chắn chưa có cuộc tấn công cấp lữ đoàn nào. Nếu Ukraine thực sự triển khai đầy đủ các tiểu đoàn và lữ đoàn, điều đó sẽ đánh dấu một giai đoạn mới của cuộc phản công", George Barros, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh có trụ sở tại Washington, cho biết.

Một lữ đoàn Ukraine thường gồm khoảng 3.000 quân.

Trong nhiều tuần qua, các lực lượng Ukraine đã phải vật lộn để chọc thủng tuyến phòng thủ nhiều lớp của quân đội Nga, gồm các bẫy xe tăng, chướng ngại vật và bãi mìn dày đặc. Ukraine được cho là đã sử dụng các nhóm nhỏ kỹ sư quân sự làm việc trong các khu rừng rậm để tạo một con đường xuyên qua hoặc tránh các bãi mìn.

Tuy nhiên, nỗ lực của Ukraine chưa thực sự hiệu quả trong việc xuyên thủng phòng tuyến của Nga. Hình ảnh vệ tinh cho thấy nhiều lớp phòng thủ của Nga, trong đó có lớp sâu tới 20km, và cứ phá vỡ lớp này lại sẽ có lớp khác đang chờ.

Mặc dù được phương Tây huấn luyện gấp rút, các lực lượng Ukraine dường như vẫn gặp khó khăn trong việc tiến hành các hoạt động vũ trang phối hợp, trong đó sử dụng nhiều phương tiện khác nhau để trấn áp và làm suy yếu mạng lưới phòng thủ của Nga cả trên không và trên bộ.

"Các trực thăng tấn công và máy bay ném bom chiến đấu của Nga đang khai thác điểm yếu trong hệ thống phòng không của Ukraine, từ đó tạo điều kiện để Nga tấn công các lực lượng mặt đất của Ukraine. Việc tiến hành một cuộc tấn công bằng các lực lượng cơ giới, trong khi đối phương có ưu thế trên không là vô cùng khó khăn", chuyên gia Barros nhận định.

Nhà phân tích Franz-Stefan Gady cho rằng các hoạt động của lực lượng Ukraine đang "diễn ra tuần tự hơn là đồng bộ".

"Ukraine sẽ phải đồng bộ hóa và điều chỉnh tốt hơn các chiến thuật hiện tại, nếu không, việc họ sở hữu những thiết bị phương Tây cũng không chứng minh được (về mặt chiến thuật) tính quyết định trong thời gian dài. Điều này đang diễn ra, nhưng với tốc độ chậm", ông Gady nói thêm.

Theo chuyên gia Gady, các binh sĩ Ukraine mà ông có dịp trao đổi đều nhận thức rõ rằng, "việc thiếu tiến triển trong hoạt động tấn công thường liên quan nhiều hơn đến việc triển khai binh lực, chiến thuật kém, thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị hoặc tư duy kiểu cũ". Ông cho rằng điều đó khiến lực lượng Ukraine dễ bị tổn thương hơn khi họ cố gắng tiến công.

"Lý do không chỉ nằm ở trang thiết bị. Theo tôi quan sát, đơn giản là không có hệ thống phòng thủ nào của Nga bị phá vỡ một cách có hệ thống. Cần làm suy yếu hệ thống phòng thủ của Nga tới mức Ukraine có thể tiến công được, bao gồm cả việc sử dụng bom đạn chùm, là một nhiệm vụ quan trọng trong những tuần tới", chuyên gia Gady bình luận.

Ukraine đạt được một số bước tiến nhỏ ở phía đông, nhưng máy bay và pháo binh Nga vẫn không ngừng phóng hỏa lực tấn công. Kostyantyn Denysov, một thành viên của Quân đoàn Tự do (Freedom Legion), cho biết cuộc chiến vẫn diễn ra khốc liệt.

"Đó là địa ngục. Có những cuộc giao tranh nhỏ dọc theo toàn bộ giới tuyến. Trực thăng của Nga bay theo từng cặp và bắn phá các vị trí của chúng tôi. Cường kích Su-25 đang hoạt động, thả bom ngay trên đầu binh sĩ của chúng tôi.

Nhiều đơn vị đã được điều động đến đây không chỉ để cố gắng ngăn chặn khả năng di chuyển của chúng tôi, mà còn để giành lại các vị trí đã mất ở một số khu vực nhất định", Denysov cho biết.

Mục tiêu cấp thiết của quân đội Ukraine hiện nay là đạt được động lực phản công và buộc các chỉ huy Nga phải đưa ra những lựa chọn khó khăn về địa điểm triển khai cũng như cách thức triển khai các đơn vị của họ.

Hiện còn quá sớm để khẳng định liệu cuộc phản công của Ukraine đã bước vào giai đoạn quyết liệt hơn hay chưa. Tuy nhiên, Viện Nghiên cứu Chiến tranh cảnh báo "kiểu chiến đấu thâm nhập này sẽ là một trong những mục tiêu khó khăn nhất đối với các lực lượng Ukraine".

Ukraine không thể tập trung toàn bộ nỗ lực vào khu vực phía nam, trong khi Nga vẫn kỳ vọng sẽ đạt được những bước tiến chiến thuật ở mặt trận phía bắc và phía đông, vì vậy Ukraine phải duy trì các lực lượng đáng kể và có khả năng chiến đấu dọc theo mặt trận phía bắc đang hỗn loạn.

Điện Kremlin đã nắm bắt được tiến độ phản công chậm chạp của Ukraine. Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 7 nói rằng, "rõ ràng hiện nay, các nước phương Tây hỗ trợ chính quyền Kiev đang thất vọng với kết quả của cuộc phản công mà chính quyền Ukraine đã thông báo từ những tháng trước".

Yếu tố thuận lợi

Một số chuyên gia lạc quan đã chỉ ra 3 yếu tố có lợi cho Ukraine. Thứ nhất, họ cho rằng Kiev không cần phải lo sợ một cuộc phản công lớn của Nga, dù Moscow đạt được những bước tiến nhỏ ở miền Đông trong những ngày gần đây.

Richard Moore, người đứng đầu cơ quan tình báo nước ngoài Anh MI6, cho biết: "Hiện tại có rất ít triển vọng lực lượng Nga lấy lại đà tiến công. Đó có thể là một lý do khiến Nga hủy bỏ thỏa thuận ngũ cốc và nối lại các cuộc tấn công vào các cảng và kho chứa ngũ cốc của Ukraine".

Thứ hai, quyết định của Nga khi phòng thủ ở phía trước thay vì lui về phía sau đã làm chậm đà tiến công của Ukraine, nhưng cũng khiến Nga không còn nhiều lực lượng dự bị cơ động ở phía sau.

Yếu tố thứ ba là Ukraine đang tiếp tục nỗ lực bào mòn sức mạnh chiến đấu của Nga. Trong những ngày gần đây, Ukraine đã sử dụng tên lửa Storm Shadow do Anh cung cấp để tấn công các căn cứ không quân và kho đạn của Nga, bao gồm cả ở bán đảo Crimea.

Các chuyên gia cho rằng, vẫn có những yếu tố có lợi cho Ukraine trong chiến dịch phản công lần này. Theo chuyên gia Barros, Ukraine có thể khai thác lợi thế về địa lý.

"Các tuyến phòng thủ của Nga không phải tất cả đều tiếp giáp nhau hoặc phù hợp để phòng thủ vững chắc. Một số phòng tuyến bị chia cắt bởi sông hồ hoặc địa hình khó khăn. Một số phòng tuyến được bố trí theo cách có thể khiến việc rút quân có kiểm soát từ tuyến phòng thủ này sang tuyến phòng thủ khác trở nên khó khăn", ông Barros nhận định.

Đề cập đến các cuộc tấn công thành công của Ukraine dọc theo sông Mokri Yaly, chuyên gia Barros nói rằng "nhiều yếu tố phức tạp về địa hình có thể khai thác được dọc theo tiền tuyến phía nam".

Theo các chuyên gia, các đơn vị Nga đang mệt mỏi vì chiến đấu, không đủ quân để luân chuyển hoặc cứu trợ ngay cả khi quân tiếp viện được đưa tới. Các thành viên của Quân đoàn vũ trang liên hợp số 58 của Nga đã chiến đấu không ngừng ở Zaporizhzhia trong gần hai tháng.

Hầu hết các nhà quan sát cho rằng, tinh thần chiến đấu của lực lượng Ukraine vẫn rất mạnh. Tuy vậy, chuyên gia Gady chỉ ra rằng, "các lực lượng Nga, ngay cả khi bị suy yếu nghiêm trọng và thiếu đạn dược, vẫn có khả năng trì hoãn, ngăn chặn hoặc đẩy lùi các cuộc tiến công của Ukraine ở quy mô trung đội hoặc đại đội, trừ khi các cuộc tấn công này được phối hợp và đồng bộ tốt hơn trên mặt trận rộng lớn hơn".

Một số quan chức Ukraine phàn nàn rằng, những kỳ vọng của phương Tây về tốc độ tiến công của Ukraine là không hợp lý khi xét đến độ sâu của hệ thống phòng thủ và ưu thế trên không của Nga cũng như tốc độ mà họ phải đối mặt với các lữ đoàn mới.

Mặc dù cảm kích việc phương Tây cung cấp các thiết bị như phương tiện rà phá bom mìn và bom chùm, nhưng Ukraine nói rằng họ cần nhiều hơn nữa. Cụ thể, các máy bay chiến đấu F-16 sẽ vô hiệu hóa ưu thế trên không của Nga, trong khi pháo tầm xa sẽ gây thêm thiệt hại cho hoạt động hậu cần của quân đội Nga.

"Tôi cho rằng đây sẽ là một cuộc chiến tiêu hao đẫm máu khi các đơn vị dự bị được đưa vào dần dần trong những tuần tới và tháng tới", chuyên gia Gady cho biết thêm.

Thay đổi chiến thuật

Sau hai tháng mở chiến dịch phản công, Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar ngày 4/8 tuyên bố, quân đội nước này đã chọc thủng phòng tuyến đầu tiên của Nga và đang tiếp cận phòng tuyến trung gian ở một số khu vực miền Nam.

Giới phân tích cho rằng, mục tiêu của Ukraine trong thời gian tới sẽ là tiến công về phía biển Azov và cắt đứt hành lang trên bộ nối giữa bán đảo Crimea với các lực lượng Nga ở miền Đông Ukraine. Trận chiến có thể sớm lên đến đỉnh điểm khi các lữ đoàn do phương Tây huấn luyện được triển khai vào các mặt trận.

Trong 2 tháng phản công vừa qua, Ukraine buộc phải thay đổi chiến thuật khi đối mặt với các tuyến phòng thủ dày đặc của Nga, nơi rải đầy mìn chống tăng và mìn chống bộ binh, cùng các chiến hào và hỏa lực pháo binh.

Trên khắp chiến tuyến, hiện có ba trục tấn công chính của Ukraine, gồm một mũi tiến công về phía nam Orikhiv, gần nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzia, một mũi tiến công về phía đông xung quanh khu vực Velyka Novosilka, một mũi tiến công về phía đông bắc, nơi các lực lượng Ukraine đang cố gắng bao vây thành phố Bakhmut.

Nga từng tuyên bố kiểm soát hoàn toàn Bakhmut, song Ukraine phủ nhận điều này. Theo giới phân tích, những bước tiến gần đây của Ukraine là kết quả của những lần chuyển đổi chiến thuật trong suốt chiến dịch phản công.

Trong những tuần đầu tiên của cuộc phản công, Ukraine bị sa lầy trong các bãi mìn và trở thành mục tiêu của pháo binh Nga. Serhiy Zhuykov, một trung sĩ Ukraine, nói rằng "rất nhiều mìn" xuất hiện dọc theo chiến tuyến. Theo chuyên gia Rob Lee, Nga thậm chí còn xếp chồng mìn chống tăng lên nhau để phá hủy các phương tiện rà phá bom mìn.

Ukraine đã thay đổi chiến thuật, ứng phó bằng cách giữ lại thiết giáp và triển khai các đơn vị bộ binh tiến công. Mỗi đơn vị thường không quá 20 binh sĩ, tiến công chậm và từ từ.

Đồng thời, Ukraine tập trung vào "các hoạt động tác chiến sâu", còn được gọi là các hoạt động định hình. Theo Steven Horrell, cựu giám đốc trung tâm tình báo quân sự của Bộ Tư lệnh châu Âu của Mỹ và hiện là thành viên cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu, Ukraine đã tiến hành "các cuộc tấn công chính xác tầm xa để đánh vào các trung tâm kiểm soát chỉ huy, trung tâm hậu cần và vị trí pháo binh của Nga.

Theo Mike Martin, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh thuộc Đại học King's College London, các lực lượng Nga tập trung triển khai pháo binh cho cả hoạt động tấn công và phòng thủ, phá hủy các vị trí của đối phương trước khi tiến quân.

Để ứng phó với kiểu tấn công trên, chuyên gia Horrell cho biết, Ukraine đã sử dụng tên lửa tầm xa Storm Shadow do Anh cung cấp, phá hủy các kho pháo và "làm suy yếu quân Nga từ phía sau" một cách hiệu quả.

Một số chuyên gia cho rằng, cả Nga và Ukraine đều không thể thiết lập ưu thế trên không trong cuộc xung đột hiện tại do cả hai bên đều triển khai các hệ thống phòng không tinh vi, nhưng các chiến thuật tác chiến sâu mà Ukraine đang sử dụng "đã buộc Nga phải đưa các hệ thống pháo  của họ đến gần tiền tuyến hơn và dễ rơi vào tầm ngắm của Ukraine".

"Tỷ lệ thiệt hại về pháo binh của Nga hiện ở mức cao nhất kể từ khi xung đột bắt đầu và Ukraine đang dần bắt đầu giành được ưu thế về hỏa lực", chuyên gia Martin nhận định.

Ukraine được cho là đang bước vào giai đoạn thứ ba của chiến dịch phản công. Hàng chục nghìn binh sĩ Ukraine do phương Tây huấn luyện đã tạo thành các lữ đoàn thiện chiến, được trang bị đầy đủ xe tăng chiến đấu chủ lực và xe chiến đấu bộ binh của NATO. Họ đang chờ đợi để tham gia chiến đấu.

Trong khi các lực lượng dự bị của Nga đang gặp khó khăn trong việc luân chuyển, Ukraine tiếp tục nỗ lực bảo vệ lực lượng gần tiền tuyến.

"Ukraine tiếp tục giữ lợi thế chủ động. Họ đang tiến hành các cuộc tấn công ở nhiều địa điểm, buộc Nga phải đáp trả. Ukraine vẫn còn lực lượng dự bị, vì vậy họ có thể đẩy mạnh hơn ở một trong những trục tấn công, thậm chí giành lại một số khu vực mà Nga đã kiểm soát", chuyên gia Horrell nói.

Viện Nghiên cứu chiến tranh có trụ sở ở Mỹ dẫn thông tin từ các blogger quân sự Nga nói rằng, tình hình dọc các chiến tuyến cho thấy hiện nay Ukraine không còn thực hiện các đợt phản công quy mô lớn nhằm tiến công nhanh.

Thay vào đó, quân đội Ukraine dường như chỉ tung ra các đợt tấn công nhỏ hơn theo nhiều hướng khác nhau dọc chiến tuyến trải dài gần 1.000km, tìm cách làm tiêu hao nguồn lực của Nga.

"Ở giai đoạn hiện nay của cuộc phản công, quân đội Ukraine đang thực hiện mục tiêu hàng đầu là gây thiệt hại tối đa cho nhân lực, trang thiết bị, kho nhiên liệu, xe quân sự, trung tâm chỉ huy và các lực lượng phòng không của Nga", người đứng đầu Hội đồng An ninh Quốc gia Ukraine Aleksey Danilov cho biết.

Người đứng đầu các lực lượng vũ trang Anh Tony Radakin cũng nhận định, Ukraine chưa bước vào giai đoạn phản công toàn lực. Theo ông, chiến thuật của Ukraine là kéo căng lực lượng của Nga, dần dần chọc thủng phòng tuyến của họ.

Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley cũng lưu ý, tốc độ phản công hiện nay của Ukraine không có gì đáng ngạc nhiên bởi họ đang phải tìm cách vượt qua các phòng tuyến kiên cố của Nga.

Tướng Milley nhấn mạnh, điều quan trọng là tuy tốc độ chậm, nhưng quân đội Ukraine tiếp tục tiến công. "Họ đang tiến công dần dần, 500m, 1.000m hay 2.000m mỗi ngày", ông nói.

Hiện rất khó dự đoán điều gì sẽ xảy ra trong vài tuần hoặc vài tháng tới, nhưng một điều chắc chắn là lực lượng Ukraine sẽ nỗ lực chọc thủng các phòng tuyến của Nga.

Theo Economist, New York Times