Thách thức "giải" bài toán cứng rắn với Trung Quốc của ông Biden

"Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh rất dai dẳng và gay gắt. Chúng ta phải rất cẩn trọng và nhận thức rất rõ điều đó", Paul Heer, người từng có hàng chục năm công tác với vai trò là nhà phân tích tình báo cho Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) và là nhân viên tình báo quốc gia phụ trách Đông Á của chính phủ Mỹ, nhận định.

Theo nhận định của phóng viên Jacob Fromer trên báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng, chính ông Joe Biden sẽ phải đưa ra quyết định về cách ứng phó với việc Trung Quốc phô diễn sức mạnh dọc các khu vực biên giới của nước này: gồm việc đe dọa Đài Loan, xây đảo nhân tạo ở Biển Đông, tranh chấp biên giới với Ấn Độ…

"Chúng ta là một cường quốc Thái Bình Dương", ông Biden từng tuyên bố trong một bài viết hồi tháng trước. Tuy nhiên trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung leo thang và cả hai nước ngày càng xem nhau là đối thủ, Bắc Kinh có thể thách thức vị trí "cường quốc" của Washington.

Tại Washington hiện nay, những tiếng nói kêu gọi xây dựng mối quan hệ nồng ấm hơn và đối thoại nhiều hơn với Bắc Kinh rất hiếm. Cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa thường xuyên lên án các động thái gây tranh cãi của Trung Quốc tại các khu vực như Hong Kong, Tân Cương. Mỹ dường như ngày càng mất niềm tin vào lãnh đạo Trung Quốc.

Năm ngoái, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã thiết lập một vị trí cấp cao mới tại Lầu Năm Góc với nhiệm vụ tập trung duy nhất vào Trung Quốc. Vị trí này hiện do Chad Sbragia - một chuyên gia về Trung Quốc thuộc quân đội Mỹ đảm nhận.

Sức ép Trung Quốc 

Ông Biden đang phải đối mặt với sức ép chính trị về việc phải duy trì lập trường cứng rắn với Trung Quốc. Toàn bộ lựa chọn nội các của ông Biden về các vị trí quốc phòng, tình báo và chính sách đối ngoại liên quan tới Trung Quốc nhiều khả năng sẽ phải trải qua quá trình xem xét kỹ lưỡng tại các phiên điều trần của Thượng viện trước khi được phê duyệt.

Jake Sullivan và Antony Blinken, hai gương mặt được ông Biden lựa chọn vào các vị trí cố vấn an ninh quốc gia và ngoại trưởng đều là những người từng làm việc cho chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama.

Một số nghị sĩ Cộng hòa tại quốc hội Mỹ từng chỉ trích Jake Sullivan và Antony Blinken vì "ngây thơ" trước sự trỗi dậy của Trung Quốc. Những bình luận của các quan chức này sau khi rời chính quyền cho thấy, họ hiện coi Trung Quốc là mối đe dọa với lợi ích của Mỹ lớn hơn so với thời điểm làm việc cho chính quyền trước đây.

Ông Biden hiện vẫn chưa công bố ứng viên cho vị trí Bộ trưởng Quốc phòng, tuy nhiên theo tin đồn tại Washington, bà Michele Flournoy đang được cân nhắc cho vị trí này.

Hồi tháng 6, bà Flournoy từng viết trên tạp chí Foreign Affairs rằng, Trung Quốc biết Mỹ đủ khả năng đánh chìm các tàu nổi và tàu ngầm của nước này ở Biển Đông trong vòng 72 giờ, do vậy Bắc Kinh sẽ phải suy nghĩ kỹ hơn về kế hoạch tấn công Đài Loan.

Trong bối cảnh Bắc Kinh tăng cường răn đe quân sự đối với Đài Loan, lực lượng vũ trang Đài Loan tuần này cũng bắt đầu xây dựng hạm đội tàu ngầm của hòn đảo. Hồi tháng trước, chính quyền Trump cũng xúc tiến việc hoàn tất thỏa thuận vũ khí trị giá 1,8 tỷ USD với Đài Loan.

Ông Biden và các cố vấn của mình sẽ phải quyết định liệu họ muốn bảo vệ Đài Loan ở mức độ nào. Trong bài viết được công bố hồi tháng 10, ông Biden cam kết sẽ "làm sâu sắc hơn mối quan hệ của Mỹ với Đài Loan".

Khi căng thẳng leo thang, một số quan điểm ở cả hai nước cho rằng, chính quyền Mỹ và Trung Quốc, bao gồm cả hai lực lượng quân đội, nên tìm cách để hợp tác trong các vấn đề như Triều Tiên, Iran và biến đổi khí hậu. Tuy nhiên tại Washington, một số nhà quan sát nói rằng Mỹ từng thử hợp tác quân sự với Trung Quốc, nhưng không hiệu quả.

Trung Quốc đã đẩy mạnh yêu sách tại Biển Đông thông qua việc xây dựng trái phép các đảo nhân tạo, ngang nhiên bác bỏ tuyên bố chủ quyền của các nước láng giềng tại vùng biển này và lớn tiếng phủ nhận phán quyết của tòa quốc tế về Biển Đông.

Hồi tháng 7, Bộ Ngoại giao Mỹ đã tuyên bố không công nhận gần như toàn bộ yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông. Ngoài Biển Đông và eo biển Đài Loan, đội ngũ quốc phòng của ông Biden cũng cần theo dõi tình hình biên giới Trung Quốc và Ấn Độ. Xung đột giữa hai quốc gia láng giềng đã đẩy Ấn Độ xích lại gần hơn với Mỹ và mối quan hệ này dự kiến sẽ vẫn gần gũi dưới thời ông Biden.

Ngoài ra, ông Biden và đội ngũ của mình cũng phải đối phó với kho hạt nhân ngày càng mở rộng của Trung Quốc. Chính quyền Trump đã tìm cách lôi kéo Trung Quốc tham gia vào các cuộc đàm phán hạt nhân với Nga và Mỹ, song Bắc Kinh vẫn từ chối vì cho rằng kho vũ khí của họ nhỏ hơn.

Giới phân tích cho biết, Trung Quốc gần đây tiến hành hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của nước này theo hướng khiến một số nước lo ngại về động cơ thực sự của Bắc Kinh. Rose Gottemoeller, quan chức kiểm soát vũ khí hàng đầu của Bộ Ngoại giao Mỹ dưới thời chính quyền Obama, cho rằng Trung Quốc dường như muốn "sở hữu các vũ khí hạng nặng như máy bay ném bom tầm xa và tàu ngầm", mặc dù việc chế tạo các khí tài này rất tốn kém.

Hợp tác với đồng minh

Ông Biden từng tuyên bố rằng, bất chấp thách thức nào chờ đợi ở phía trước khi ông nhận nhiệm sở, ông và đội ngũ của mình cũng lên kế hoạch hợp tác với các đồng minh của Mỹ với vai trò là các đồng minh sống còn. Ông Biden tuần này khẳng định Mỹ "sẵn sàng đương đầu với các đối thủ, chứ không cự tuyệt các đồng minh". Chiến lược này dường như trái ngược với chính quyền Trump.

Theo Drew Thompson, cựu quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ phụ trách quản lý mối quan hệ với Trung Quốc, Đài Loan và Mông Cổ, thách thức đối với ông Biden hiện nay là thuyết phục các đồng minh cùng hành động để hỗ trợ Mỹ.

Khi tuyên thệ nhậm chức tổng thống Mỹ, ông Biden có thể sẽ phải chấp nhận một thực tế rằng, Mỹ không còn sở hữu lực lượng hải quân lớn nhất thế giới. Ông Biden và các cố vấn quốc phòng sẽ phải tính toán cách thức để đối phó với một Bắc Kinh ngày càng trỗi dậy mạnh mẽ và quyết liệt hơn.

Theo Reuters, Lầu Năm Góc hồi tháng 9 đã công bố báo cáo trước quốc hội Mỹ rằng hải quân Trung Quốc, với khoảng 350 tàu, hiện là lực lượng hải quân lớn nhất thế giới. Điều này sẽ cho phép Bắc Kinh có thể sức mạnh và mở rộng tầm hoạt động trên toàn thế giới.

Trong những năm qua, Trung Quốc đã tăng cường hiện diện quân sự ở Ấn Độ Dương, mở căn cứ quân sự nước ngoài đầu tiên vào ở Djibouti tại rìa phía tây Ấn Độ Dương. Mỹ cũng có một căn cứ tại đây.

Toshi Yoshihara, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Đánh giá Ngân sách và Chiến lược Mỹ và là cựu chủ tịch chương trình nghiên cứu châu Á - Thái Bình Dương tại Đại học Hải chiến Mỹ, cho rằng Trung Quốc đang vươn lên thành một cường quốc hải quân thực sự. Điều này khiến Washington cần tính đến vai trò của các đồng minh, bao gồm hải quân Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Australia, Ấn Độ và lực lượng Đài Loan để đối phó Trung Quốc.