Tên lửa phòng không Nga bắn rơi máy bay chở hơn 60 người ở Kazakhstan?

Sáng 25/12, máy bay mang số hiệu J2-8243 của hãng hàng không Azerbaijan Airlines cất cánh từ thủ đô Baku (Azerbaijan) để đến Grozny ở Chechnya (thuộc Nga) với 67 người trên khoang, gồm 5 thành viên phi hành đoàn.

Tuy nhiên, máy bay đã chuyển hướng và rơi ở thành phố Aktau, Kazakhstan. Vụ rơi máy bay khiến 38 người thiệt mạng, 29 người sống sót.

Các chuyên gia hàng không đưa ra một số giả thuyết về nguyên nhân vụ tai nạn. Trong khi đa số nghiêng về giả thuyết máy bay đâm phải một đàn chim hay trục trặc kỹ thuật, số khác không loại trừ khả năng máy bay trúng tên lửa phòng không hoặc hỏa lực tương tự.

Các nguồn tin chính phủ Azerbaijan đã xác nhận độc quyền với hãng tin Euronews vào ngày 26/12 rằng một tên lửa đất đối không của Nga đã gây ra vụ tai nạn máy bay của Azerbaijan Airlines ở Aktau.

Theo các nguồn tin, tên lửa của Nga được phóng để đối phó với máy bay không người lái phía trên vùng Grozny vào ngày 25/12. Tuy nhiên, mảnh đạn được cho là đã văng trúng máy bay của Azerbaijan Airlines khi tên lửa phát nổ ở cự ly gần.

Thông tin này trùng khớp với nhiều báo cáo trên các kênh truyền thông về các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở Chechnya vào sáng ngày 25/12. Máy bay của Azerbaijan Airlines đã cố gắng hạ cánh tại Grozny, nhưng các sân bay của Nga được cho là đã từ chối cấp phép hạ cánh khẩn cấp, buộc các phi công phải chuyển hướng đến Aktau ở Kazakhstan.

Theo kênh truyền thông độc lập Nga Meduza, đoạn video ghi lại hình ảnh máy bay cho thấy dấu vết của một tên lửa đất đối không lớn tác động vào phần đuôi của máy bay. Những lỗ thủng trên thân máy bay tương tự những dấu vết từng xuất hiện trong nhiều hình ảnh và video về máy bay quân sự và dân sự bị tên lửa đất đối không bắn hạ.

Những người sống sót nhớ lại rằng họ đã nghe thấy tiếng nổ sau nỗ lực hạ cánh bất thành ở Grozny, theo hãng tin độc lập Mediazona của Nga. Sau đó, máy bay quay trở lại, băng qua Biển Caspi hướng về Kazakhstan. Khi cố gắng hạ cánh tại sân bay Aktau, máy bay đã vỡ ra khi tiếp đất và bốc cháy.

Hãng tin quốc tế AnewZ có trụ sở tại Baku trích dẫn nguồn tin từ chính phủ Azerbaijan cho biết tên lửa được bắn từ hệ thống phòng không Pantsir-S. Theo nguồn tin từ Nga, vào thời điểm máy bay của Azerbaijan Airlines bay qua lãnh thổ Chechnya, lực lượng phòng không Nga đã tích cực cố gắng bắn hạ máy bay không người lái của Ukraine.

Người đứng đầu Hội đồng An ninh Cộng hòa Chechnya, Khamzat Kadyrov, xác nhận một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở Grozny đã diễn ra vào sáng 25/12, lưu ý rằng không có thương vong hoặc thiệt hại nào.

Trang web chuyên theo dõi chuyến bay Flightradar24 cho biết đã có sự gián đoạn GPS trong không phận khu vực Bắc Caucasus vào thời điểm máy bay Azerbaijan Airlines trong hành trình từ Baku (Azerbaijan) đến Grozny (Cộng hòa Chechnya, Nga). Điều này có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của việc điều hướng và lộ trình của máy bay.

Đường bay được dựng lại cho thấy máy bay đã cố gắng hạ cánh ở Grozny, nhưng dường như buộc phải chuyển hướng đến Kazakhstan do khó khăn về điều hướng hoặc các yếu tố khác.

Theo Flightradar24, đường bay bị "biến dạng" trong khoảng thời gian từ 7h37 đến 7h40 sáng, nguyên nhân có thể do gây nhiễu GPS.

Flightradar24 cho biết thêm: "Tọa độ của máy bay dao động trong 74 phút trước khi rơi gần sân bay Aktau, cách đích đến dự kiến 433 km".

Cơ quan Vận tải Hàng không Liên bang Nga (Rosaviatsiya) ban đầu cho rằng vụ tai nạn là do máy bay va chạm với một đàn chim, buộc phi công phải cố gắng hạ cánh khẩn cấp.

Hộp đen từ hiện trường vụ tai nạn đã được thu hồi và truyền thông Azerbaijan đưa tin việc phân tích hộp đen sẽ rất quan trọng trong việc xác nhận tình huống dẫn đến vụ tai nạn.

Phản ứng của các bên

Andriy Kovalenko, người đứng đầu Trung tâm Chống thông tin sai lệch của Ukraine, bình luận trên mạng xã hội X rằng máy bay của Azerbaijan Airlines đã "bị bắn hạ bởi một hệ thống phòng không của Nga".

Osprey Flight Solutions, một công ty an ninh hàng không, đã cho biết trong một cảnh báo quan trọng gửi đến khách hàng và chia sẻ với trang tin Business Insider rằng máy bay "có khả năng đã bị bắn hạ bởi một hệ thống phòng không quân sự của Nga thuộc loại/biến thể không xác định".

Công ty cũng cho biết "các sự cố máy bay dân dụng bị nhận dạng nhầm và bị hệ thống phòng không bắn hạ không phải là chưa từng xảy ra trong khu vực".

Công ty dẫn các ví dụ như chuyến bay MH17 của hãng hàng không Malaysia Airlines, bị rơi ở miền đông Ukraine vào năm 2014 sau khi được cho là bị trúng tên lửa do Nga sản xuất.

Tại một cuộc họp báo ở Moscow, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đã kêu gọi chờ đợi kết quả điều tra do chính quyền Kazakhstan tiến hành với sự tham gia của lực lượng đặc nhiệm từ Azerbaijan, trước khi đưa ra kết luận về vụ rơi máy bay.

"Một cuộc điều tra đang được tiến hành và bất kỳ sự cố hàng không nào cũng nên được các cơ quan hàng không chuyên trách điều tra. Chúng ta cần phải chờ đợi cho đến khi cuộc điều tra này kết thúc. Sẽ là sai lầm nếu đưa ra bất kỳ giả thuyết nào trước khi cuộc điều tra kết thúc", ông Peskov nói.

Trong một tuyên bố riêng, Maulen Ashimbayev, Chủ tịch Thượng viện Kazakhstan, đã kêu gọi không nên đưa ra kết luận vội vàng từ video về máy bay bị rơi gần thành phố Aktau bên bờ Biển Caspi, đồng thời cảnh báo một số người đang lợi dụng việc suy đoán nguyên nhân vụ tai nạn.

"Đây là những suy đoán và tuyên bố vô căn cứ. Và việc lan truyền những tuyên bố như vậy là sai trái, điều đó là phi đạo đức và là dấu hiệu cho thấy một số người muốn kiếm lợi nhất định cho bản thân trong tình huống này", ông nói.