PHẦN LAN GIA NHẬP NATO: "NƯỚC CỜ" LỊCH SỬ VÀ NHỮNG RỦI RO TRONG QUAN HỆ VỚI NGA

Việc Phần Lan gia nhập NATO sẽ tiếp thêm sức mạnh cho liên minh quân sự do Mỹ dẫn đầu, nhưng cũng đặt ra những rủi ro cho mối quan hệ vốn căng thẳng với Nga.

Ngày 30/3, Phần Lan nhận được sự chấp thuận để gia nhập NATO sau khi Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ bỏ lá phiếu cần thiết cuối cùng để kết nạp nước này. Ngày 4/4, sau một buổi lễ thượng cờ được tổ chức tại trụ sở NATO ở thủ đô Brussels, Bỉ, Phần Lan đã chính thức trở thành quốc gia thành viên thứ 31 của NATO.

"Chúng ta kéo cao lá cờ Phần Lan lần đầu tiên tại trụ sở NATO. Đây sẽ là một ngày tốt lành cho an ninh của Phần Lan, cho an ninh của Bắc Âu và cho toàn bộ NATO", Tổng thư ký liên minh Jens Stoltenberg phát biểu.

Việc kết nạp Phần Lan đã kết thúc 7 thập niên duy trì chính sách trung lập của quốc gia Bắc Âu, đồng thời lập kỷ lục về thời gian NATO phê chuẩn việc kết nạp một thành viên mới. Phần Lan chỉ mất hơn 10 tháng kể từ khi nộp đơn xin gia nhập để trở thành thành viên chính thức của NATO.

Tiếp thêm sức mạnh cho NATO

Cho đến nay, nhiều chi tiết về việc Phần Lan gia nhập NATO đang được thảo luận. Trong số các vấn đề cấp bách nhất, chính phủ mới của Phần Lan, hiện vẫn chưa thành lập sau cuộc bầu cử vào cuối tuần trước, phải quyết định liệu nước này có chấp nhận quân đội nước ngoài đồn trú trên lãnh thổ của mình, hay thậm chí là triển khai vũ khí hạt nhân của các đồng minh hay không.

Tuy nhiên, tư cách thành viên của Phần Lan đã bổ sung thêm một trong những quân đội hùng mạnh nhất của Tây Âu vào liên minh, cũng như khả năng tình báo và giám sát biên giới. NATO cũng được tiếp cận các cảng, không phận và vùng biển của Phần Lan, từ đó nâng cao năng lực phòng thủ của liên minh.

"Phần Lan hoàn toàn có khả năng về năng lực tổng thể, và bằng cách cung cấp lãnh thổ cho NATO, việc Phần Lan gia nhập NATO sẽ tạo điều kiện bảo vệ tốt hơn cho toàn khu vực. Quân đội Phần Lan và các lực lượng trên bộ sẽ tạo thành xương sống của các lực lượng trên bộ của đồng minh ở Bắc Âu", Matti Pesu, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan, nói với Newsweek.

Ngân sách quân sự hàng năm của Phần Lan khoảng 6 tỷ USD, hỗ trợ các lực lượng vũ trang thường trực khoảng 23.000 người. Tuy nhiên, Phần Lan có thể mở rộng quân đội lên khoảng 280.000 người trong thời chiến, lấy từ 900.000 quân dự bị được huấn luyện thường xuyên. Quân đội Phần Lan có kinh nghiệm chiến đấu tương đối mới, một số lực lượng từng phục vụ trong liên minh phương Tây ở Afghanistan.

Phần Lan đã chi hơn 2% GDP cho quốc phòng, đáp ứng mục tiêu NATO đặt ra cho các quốc gia thành viên vào năm 2014. Con số có thể sớm được điều chỉnh tăng lên trong bối cảnh căng thẳng với Nga ngày càng tăng.

Global Firepower Index xếp quân đội Phần Lan mạnh thứ 51 trên thế giới.

Phần Lan sở hữu khoảng 239 xe tăng chiến đấu chủ lực, trong đó 179 chiếc được cho là sẵn sàng chiến đấu. Trong số này có khoảng 100 chiếc Leopard 2A4 và Leopard 2A6 do Đức sản xuất, tương tự những xe tăng được gửi đến Ukraine để giúp Kiev trong chiến dịch phản công vào mùa xuân.

Trong số hàng nghìn xe bọc thép của Phần Lan, có hơn 100 xe chiến đấu bộ binh CV-90 do Thụy Điển sản xuất. Mẫu xe này cũng đang được gửi tới Ukraine và được coi là một trong những xe chiến đấu bộ binh mạnh nhất thế giới.

Phần Lan cũng có sức mạnh vượt trội về hỏa lực pháo binh. Nước này có hơn 100 khẩu pháo tự hành, trong đó có 39 khẩu K9 Thunders do Hàn Quốc sản xuất và là một trong những loại pháo được săn đón nhất trên thị trường. Phần Lan cũng sở hữu 29 hệ thống rocket phóng loạt M270 từng làm mưa làm gió ở chiến trường Ukraine.

"Chúng tôi có khả năng phòng thủ đáng kể để tiến hành hình thức chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine. Tính theo đầu người, chúng tôi có lẽ có hỏa lực mạnh nhất ở châu Âu", chỉ huy hàng đầu của Phần Lan, Tướng Timo Kivinen, nhận định.

Phi đội máy bay của Phần Lan gồm 55 chiếc F/A-18 Hornet do Mỹ sản xuất, được trang bị vũ khí tiên tiến của Mỹ bao gồm tên lửa không đối không AIM-9 Sidewinder và tên lửa hành trình không đối đất AGM-158 JASSM. Những chiếc F/A-18 của Phần Lan sẽ bắt đầu được thay thế bằng 64 máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm F-35 của Mỹ vào năm 2026, và kế hoạch dự kiến hoàn tất vào năm 2030. Vùng Lapland của Phần Lan hiện cũng là khu vực huấn luyện không chiến lớn nhất của NATO ở châu Âu.

Theo chuyên gia Pesu, lực lượng không quân được hiện đại hóa của Phần Lan, đặc biệt là khi kết hợp với lực lượng không quân của các nước láng giềng NATO ở Bắc Âu, sẽ cho thấy "năng lực phối hợp đáng gờm ở phía bắc".

Phần Lan có đường bờ biển dài 4.440km với biển Baltic. Với việc Phần Lan trở thành thành viên của NATO và Thụy Điển đang đệ đơn xin gia nhập khối, biển Baltic giờ đây có thể được coi là "vùng biển của NATO". Phần Lan có lực lượng hải quân lớn thứ 12 trên thế giới và hạm đội của nước này bao gồm 8 tàu tên lửa và 10 tàu quét mìn.

Khép lại kỷ nguyên không liên kết

"Phần Lan hôm nay đã trở thành thành viên thứ 31 của NATO. Kỷ nguyên không liên kết quân sự trong lịch sử của chúng tôi đã kết thúc. Một kỷ nguyên mới bắt đầu. Mỗi quốc gia phải đảm bảo tối đa an ninh của chính mình. Phần Lan cũng vậy. Việc trở thành thành viên của NATO sẽ củng cố vị thế quốc tế của chúng tôi và có cơ hội cho các hành động. Với tư cách là một đối tác, chúng tôi từ lâu đã tích cực tham gia các hoạt động của NATO. Với tư cách là một đồng minh, Phần Lan sẽ góp phần vào khả năng phòng thủ và răn đe tập thể của NATO", Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto tuyên bố sau khi Phần Lan chính thức trở thành thành viên của NATO.

Quân đội Phần Lan giờ đây sẽ phải từ bỏ đặc tính trung lập và tự lực vốn được duy trì từ nhiều năm nay.

"Điều quan trọng ngay sau khi trở thành thành viên NATO là đưa thêm quân đội đồng minh tham gia các cuộc tập trận quốc gia của Phần Lan. Học cách chiến đấu trong điều kiện khắc nghiệt của Bắc Âu sẽ rất quan trọng. Ngay từ những ngày đầu tiên, Phần Lan cần diễn tập và huấn luyện cách tiếp nhận các lực lượng đồng minh, cũng như cách cung cấp sự hỗ trợ của quốc gia chủ nhà", chuyên gia Pesu nhận định.

Người dân Phần Lan, mặc dù ủng hộ tư cách thành viên NATO, nhưng vẫn bị chia rẽ về việc triển khai lâu dài các căn cứ của liên minh trên lãnh thổ. Việc triển khai tạm thời các căn cứ quy mô nhỏ có thể là một giải pháp cho Phần Lan.

"Tôi nghĩ rằng Phần Lan cần phải suy nghĩ rất kỹ về những ưu tiên trước mắt của họ, về các nguồn lực chính trị và sau đó chỉ cần sắp xếp thứ tự ưu tiên. Nhưng tôi nghĩ về lâu dài, nhiều khả năng chúng ta sẽ thấy sự hiện diện nào đó của NATO ở Phần Lan. Tôi nghĩ rằng Phần Lan nhiều khả năng sẽ không cho phép sự hiện diện đáng kể của lực lượng NATO trong những năm đầu trở thành thành viên liên minh", chuyên gia Matti Pesu bình luận.

Theo chuyên gia Pesu, Phần Lan phải học cách tư duy tập thể và điều chỉnh chiến lược quân sự của mình phù hợp. Nước này cũng phải cân nhắc về chiến lược hạt nhân và lập trường của mình đối với việc kiểm soát vũ khí hạt nhân khi giờ đây, Phần Lan sẽ được ô hạt nhân của Mỹ che chở.

Ông Pesu cho rằng Phần Lan sẽ tăng cường mối quan hệ quốc phòng với các nước như Anh, Estonia, Na Uy, Thụy Điển và Mỹ. Ngoài ra, chính sách của Phần Lan đối với Nga sẽ ngày càng dựa vào sự răn đe trong liên minh tập thể, thay vì phụ thuộc vào khả năng phục hồi của chính mình.

"Vào những thời điểm như thế này, bạn bè và đồng minh quan trọng hơn bao giờ hết. Phần Lan hiện có những người bạn và đồng minh mạnh nhất thế giới", Tổng thư ký NATO tuyên bố.

Nguy cơ châm ngòi căng thẳng với Nga

 Việc Phần Lan gia nhập liên minh quân sự gồm 30 thành viên do Mỹ dẫn dắt có thể coi là một đòn ngoại giao đối với Nga bởi Moscow tuyên bố một trong những mục tiêu của chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine là ngăn NATO mở rộng đến sát biên giới Nga.

Hiện tại, các thành viên NATO có biên giới chung với Nga hoặc vùng đất Kaliningrad của Nga gồm Na Uy, Latvia, Estonia, Lithuania và Ba Lan. Năm quốc gia này có hơn 1.200km đường biên giới chung với Nga. Trong khi đó, Phần Lan có hơn 1.300km đường biên giới chung, dọc theo khu vực tây bắc nước Nga. Do đó, kể từ ngày 4/4, NATO sẽ có tổng cộng hơn 2.500km đường biên giới chung với Nga.

"Về mặt địa lý, việc Phần Lan gia nhập liên minh sẽ tạo thêm một đường biên giới rộng lớn, khó bảo vệ, làm phức tạp thêm tính toán của Nga. Đây là một điểm cộng rất lớn cho NATO", James G. Stavridis, cựu chỉ huy quân sự của NATO, cho biết.

Cam kết phòng thủ tập thể của NATO giờ đây sẽ mở rộng đến một quốc gia có chung đường biên giới dài với Nga. Nếu Phần Lan bị tấn công, họ có thể kêu gọi tất cả các thành viên của liên minh hỗ trợ. Điều 5 hiến chương NATO tuyên bố, một cuộc tấn công vào một thành viên NATO được coi là một cuộc tấn công vào cả khối.

"Chúng tôi đang loại bỏ khả năng tính toán sai lầm ở Moscow về sự sẵn sàng của NATO trong việc bảo vệ Phần Lan. Điều đó làm cho Phần Lan an toàn hơn và mạnh mẽ hơn, và tất cả chúng ta an toàn hơn", Tổng thư ký NATO nhấn mạnh.

Tổng thống Mỹ Joe Biden gọi việc Phần Lan gia nhập là "quá trình phê chuẩn nhanh nhất trong lịch sử hiện đại của NATO". Ông Biden cho rằng, Nga đã sai khi cho rằng có thể chia rẽ châu Âu và NATO, bất chấp việc Moscow đã triển khai chiến dịch quân sự tại Ukraine.

"Hôm nay, chúng ta đoàn kết hơn bao giờ hết. Và cùng nhau - được củng cố bởi đồng minh mới nhất của chúng ta là Phần Lan - chúng ta sẽ tiếp tục duy trì an ninh xuyên Đại Tây Dương, bảo vệ từng tấc đất lãnh thổ NATO và đối phó mọi thách thức mà chúng ta phải đối mặt", ông Biden khẳng định.

Việc Phần Lan gia nhập NATO ngay lập tức vấp phải phản ứng mạnh mẽ của Nga. Nga từ lâu coi việc NATO mở rộng hiện diện ở khu vực là mối đe dọa an ninh đối với nước này. 

Moscow tuyên bố sẽ tăng cường hiện diện quân sự ở các khu vực gần biên giới với Phần Lan. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cáo buộc NATO đe dọa "an ninh và lợi ích quốc gia" của Nga thông qua việc kết nạp Phần Lan. Theo ông Peskov, bước đi này của NATO sẽ buộc Moscow phải cân nhắc "các biện pháp trả đũa chiến thuật và chiến lược nhằm đảm bảo an ninh".

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko cũng cảnh báo, Moscow sẽ đáp trả việc Phần Lan trở thành thành viên của NATO bằng cách củng cố hệ thống phòng thủ nếu cần.

Nhận định về việc Phần Lan gia nhập NATO, Cui Heng, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Nga của Đại học Sư phạm Hoa Đông Trung Quốc, nhận định: "Đối với các quốc gia bị kẹt giữa các cường quốc, việc không đứng về phía nào thực sự là một lựa chọn hợp lý. Việc từ bỏ tính trung lập và đặt mình vào vị trí tuyến đầu trong cuộc đối đầu của NATO với Nga chắc chắn sẽ làm tăng rủi ro an ninh cho chính Phần Lan".

Nhà nghiên cứu Trung Quốc cho biết, hiện nay các tên lửa của NATO được đặt rất gần lãnh thổ Nga, nên sẽ không có gì ngạc nhiên nếu chúng được triển khai tới Phần Lan trong tương lai. "Nga nhất định sẽ đáp trả những lo ngại về an ninh quốc gia mới này. Một mặt, Nga có thể tăng cường tấn công trên chiến trường Ukraine; mặt khác, nước này có thể tiếp tục tăng cường triển khai vũ khí hạt nhân", chuyên gia Cui dự đoán.

Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev từng tuyên bố, việc Phần Lan trở thành thành viên NATO sẽ buộc Nga phải củng cố lực lượng không quân, hải quân và lục quân tại biển Baltic.

Cựu Tổng thống Nga cũng đề cập tới mối đe dọa hạt nhân trong trường hợp Phần Lan gia nhập NATO, cho rằng điều này đồng nghĩa với việc không còn một khu vực Baltic "phi hạt nhân". Theo ông Medvedev, cho đến nay Nga chưa triển khai vũ khí hạt nhân đến khu vực Baltic, nhưng nếu Nga buộc phải làm như vậy, thì cần lưu ý rằng Moscow không phải là bên khơi mào.

Li Haidong, giáo sư tại Viện Quan hệ Quốc tế tại Đại học Ngoại giao Trung Quốc, nhận định tư cách thành viên NATO của Phần Lan sẽ khiến an ninh chung của châu Âu trở nên bấp bênh hơn. Ông Li cho rằng, Phần Lan đã mất chức năng cầu nối giữa Nga và châu Âu và hoàn toàn chọn bên đứng.

"Vũ khí thông thường của Nga đã lép vế so với vũ khí của toàn bộ khối NATO, vì vậy không cần thiết phải tăng mạnh vũ khí thông thường. Yếu tố mà Nga cần để đối phó với NATO sẽ là vũ khí hạt nhân, chẳng hạn như nâng cấp khả năng phòng thủ hạt nhân của họ. Thật vô cùng nguy hiểm và vô trách nhiệm khi NATO buộc Nga phô diễn sức mạnh hạt nhân của mình", chuyên gia Li nói.

Thành Đạt

Theo New York Times, Newsweek, Global Times, Washington Post