Nguồn cơn khiến chính quyền Assad bị lật đổ chóng vánh ở Syria

Lực lượng phiến quân Syria đã chiếm thủ đô Damascus và lật đổ chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad vào ngày 8/12, sau cuộc tấn công chớp nhoáng kéo dài chưa đầy 2 tuần.

Nội chiến khốc liệt ở Syria bắt đầu bằng cuộc trấn áp các cuộc biểu tình chống chính phủ vào năm 2011. Giới tuyến hầu như không thay đổi trong 4 năm qua, cho đến khi phiến quân phát động cuộc tấn công dồn dập khiến chính quyền lần lượt mất các thành phố lớn vào tay lực lượng nổi dậy.

Các chuyên gia đã chỉ ra một số yếu tố dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của chính quyền Tổng thống Assad trước đà tiến công của lực lượng phiến quân.

Quân đội bị khoét rỗng

Quân đội của chính quyền Tổng thống Assad thực tế đã biến thành một cái "vỏ rỗng" sau nhiều năm chiến tranh khiến hơn nửa triệu người thiệt mạng, trong khi nền kinh tế, cơ sở hạ tầng và công nghiệp của đất nước bị tàn phá.

Trong những năm đầu của cuộc chiến, các chuyên gia cho biết, do số quân nhân thương vong lớn, kết hợp với số lính đào ngũ và trốn nghĩa vụ quân sự đã khiến quân đội Syria mất khoảng một nửa trong số 300.000 quân.

Theo Tổ chức giám sát nhân quyền Syria có trụ sở tại Anh, quân đội Syria đã không kháng cự đáng kể ở một số khu vực sau khi quân nổi dậy phát động cuộc tấn công vào ngày 27/11. Tổ chức này cho biết binh lính Syria liên tục rút khỏi các vị trí trên khắp đất nước trước đà tiến công của phiến quân.

"Kể từ năm 2011, quân đội Syria đã phải đối mặt với tình trạng hao hụt về nhân lực, trang thiết bị và nhuệ khí chiến đấu", David Rigoulet-Roze, chuyên gia tại Viện các vấn đề quốc tế và chiến lược của Pháp, nhận định.

Chuyên gia cho biết những người lính được trả lương thấp đã phải nghĩ cách để sinh tồn và nhiều thanh niên đã trốn nghĩa vụ quân sự.

Vào ngày 4/12, Tổng thống Assad đã ra lệnh tăng 50% lương của các quân nhân chuyên nghiệp. Nhưng trong bối cảnh nền kinh tế Syria đang suy thoái, việc tăng lương cho quân nhân gần như không có nhiều ý nghĩa.

Các đồng minh bỏ rơi

Chính quyền Tổng thống Assad đã phụ thuộc rất nhiều vào sự hỗ trợ về quân sự, chính trị và ngoại giao từ các đồng minh chủ chốt là Nga và Iran.

Với sự giúp đỡ của các đồng minh, chính quyền Tổng thống Assad đã giành lại được lãnh thổ đã mất sau khi xung đột nổ ra vào năm 2011. Sự can thiệp của Nga vào năm 2015, với sức mạnh không quân, đã làm thay đổi cục diện cuộc chiến theo hướng có lợi cho chính quyền Tổng thống Assad.

Tuy nhiên, cuộc tấn công của phiến quân Syria vào tháng trước diễn ra khi Nga vẫn đang dồn sự tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine. Do vậy, các cuộc không kích lần này của lực lượng Nga và Syria đã không ngăn chặn được phiến quân càn quét các vùng lãnh thổ bao gồm các thành phố lớn Aleppo, Hama, Homs và cuối cùng là thủ đô Damascus.

Trong khi đó, Iran, đồng minh quan trọng khác của chính quyền Tổng thống Assad, từ lâu đã cung cấp cố vấn quân sự cho lực lượng vũ trang Syria và hỗ trợ các nhóm vũ trang ủng hộ chính phủ trên thực địa.

Tuy nhiên, Iran và các nhóm đồng minh đã phải chịu những tổn thất trong cuộc chiến với Israel kể từ khi xung đột Gaza nổ ra và các cuộc giao tranh giữa Israel và lực lượng Hezbollah do Iran hậu thuẫn ở nước láng giềng Li Băng.

Nick Heras, nhà phân tích tại Viện New Lines, từng nhận định trước khi quân nổi dậy chiếm Damascus rằng, việc chính quyền Tổng thống Assad có thể duy trì hay không cuối cùng sẽ phụ thuộc vào mức độ hỗ trợ của Nga và Iran.

"Nếu một trong hai, hoặc cả hai đồng minh này quyết định họ có thể thúc đẩy lợi ích của mình mà không cần Tổng thống Assad, thời gian nắm quyền của ông sẽ không còn nhiều nữa", chuyên gia nói thêm.

Hezbollah suy yếu

Nhóm chiến binh Hezbollah của Li Băng đã công khai ủng hộ chính quyền Syria kể từ năm 2013, gửi hàng nghìn chiến binh qua biên giới để củng cố quân đội Syria.

Nhưng quân nổi dậy Syria đã phát động cuộc tấn công vào tháng trước, cùng thời điểm lệnh ngừng bắn có hiệu lực giữa Israel và Hezbollah, sau hơn một năm xung đột ở Li Băng.

Hezbollah đã chuyển nhiều chiến binh của mình từ Syria đến miền nam Li Băng để đối đầu với Israel, từ đó làm suy yếu sự hiện diện của họ ở quốc gia láng giềng.

Một nguồn tin thân cận với Hezbollah cho biết hàng trăm chiến binh của nhóm đã thiệt mạng trong cuộc xung đột với Israel, nhưng không cung cấp con số chính xác.

Cuộc giao tranh cũng đã làm suy yếu ban lãnh đạo của Hezbollah, khi thủ lĩnh lâu năm của nhóm là Hassan Nasrallah, người được cho là kế nhiệm ông và một loạt các chỉ huy cấp cao đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel.

Vào ngày 8/12, một nguồn tin thân cận khác với Hezbollah cho biết nhóm này đang rút quân khỏi vùng ngoại ô thủ đô và khu vực Homs gần biên giới.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết việc lật đổ chính quyền Tổng thống Assad là "hậu quả trực tiếp của những đòn mà chúng tôi đã giáng vào Iran và Hezbollah, những bên ủng hộ chính của Tổng thống Assad".