Người Iran “oằn mình” chống đỡ đòn giáng trừng phạt của Mỹ

Từ chiếc mũ da rách nát để xin tiền mà không có một đồng bạc nào của nghệ sĩ biểu diễn tại ga tàu điện ngầm, cho tới chiếc ví trống rỗng của các cô dâu sắp cưới, không khó để bắt gặp tình trạng thiếu tiền mặt do áp lực kinh tế đè nặng lên vai của 80 triệu người dân Iran.

Nhiều người đổ lỗi cho Tổng thống Mỹ Donald Trump và chính sách gây sức ép tối đa của ông đối với Iran đã gây ra tình trạng trên. Theo chính sách này, ông Trump đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran được ký năm 2015 với sự tham gia của các cường quốc, đồng thời ông chủ Nhà Trắng cũng tăng cường áp lệnh trừng phạt với Tehran.

Trong những tuần gần đây, Iran đã dọa phá bỏ thỏa thuận hạt nhân, trừ khi các cường quốc châu Âu vào cuộc để giảm nhẹ tác động từ cái mà Iran gọi là “cuộc chiến kinh tế” của Tổng thống Trump. Iran cũng sẵn sàng đẩy lùi sự hiện diện ngày càng tăng của các lực lượng quân sự Mỹ trong khu vực, sau khi Washington cáo buộc Tehran bắn rơi máy bay không người lái của nước này tuần trước.

Đáp lại, giới chức Mỹ thông báo nhiều lệnh trừng phạt mạnh tay hơn vẫn đang chờ Iran.

Ngoài Tổng thống Trump, nhiều người dân Iran cũng đổ lỗi cho chính quyền của họ vì đã đưa đất nước trải qua hết thảm họa kinh tế này tới thảm họa kinh tế khác từ sau cuộc cách mạng Hồi giáo cách đây 40 năm.

“Cuộc chiến kinh tế là có thật và người dân đang phải chịu áp lực cực lớn”, Shiva Keshavarz, nữ kế toán 22 tuổi chuẩn bị kết hôn, cho biết.

Shiva nói rằng các nhà lãnh đạo Iran “luôn bảo chúng tôi phải mạnh mẽ và chịu đựng áp lực, nhưng chúng tôi có thể nghe thấy tiếng xương của mình gãy vụn trước áp lực đó rồi”.

Chỉ cần bước qua bất kỳ cửa hàng đổi tiền nào cũng có thể thấy được những khó khăn mà người dân Iran đang phải đối mặt. Vào thời điểm thỏa thuận hạt nhân được ký kết, 32.000 rial đổi được 1 USD. Còn bây giờ, con số này đã tăng lên chóng mặt khi 130.000 rial mới đổi được 1 USD.

Theo số liệu thống kê của chính phủ, tỷ lệ lạm phát tại Iran ở mức hơn 37%. Hơn 3 triệu người, tương đương 12% dân số trong độ tuổi lao động, bị thất nghiệp. Tỷ lệ này cao gấp đôi đối với những người trẻ được đào tạo bài bản.

Tiền mất giá và lạm phát khiến mọi thứ trở nên đắt đỏ hơn, từ trái cây, rau củ, lốp xe, xăng dầu cho tới các mặt hàng đắt tiền như điện thoại di động. Một chiếc điện thoại di động đơn giản cũng có giá bằng 2 tháng lương của một công chức bình thường tại Iran, còn một chiếc điện thoại sang như iPhone có thể có giá bằng 10 tháng lương.

“Khi việc nhập khẩu điện thoại di động vào Iran bị chặn, các thương lái phải buôn lậu mặt hàng này bằng tỷ giá đô la chợ đen và bán chúng với giá đắt hơn. Bạn không thể kỳ vọng chúng tôi mua đắt và bán rẻ cho khách được. Chúng tôi cũng không muốn bị lỗ”, Pouria Hassani, người bán điện thoại di động tại thủ đô Tehran cho biết.

Hossein Rostami, tài xế taxi kiêm nhân viên giao hàng 33 tuổi, cho biết chỉ riêng giá má phanh cũng tăng lên gấp 5 lần.

“Nguyên nhân dẫn tới các vấn đề của chúng tôi là sự kém cỏi của các quan chức. Đất nước của chúng tôi vốn rất giàu tài nguyên”, Rostami nói với AP trong khi các tài xế khác đang bắt khách tại Tehran.

Kinh tế khó khăn do trừng phạt

Iran thực sự là một nước giàu tài nguyên. Iran có trữ lượng dầu thô lớn thứ 4 thế giới và là nước sở hữu nguồn dự trữ khí tự nhiên lớn thứ hai thế giới, sau Nga.

Tuy nhiên, với chiến dịch gây sức ép tối đa của Tổng thống Trump, Mỹ đã cắt khả năng bán dầu thô của Iran ra thị trường toàn cầu và đe dọa trừng phạt bất kỳ nước nào mua dầu của Iran.

Trong khi đó, dầu chiếm tới 1/3 trong tổng số 80 tỷ USD ngân sách của chính phủ Iran mỗi năm. Do vậy, việc giảm nguồn thu từ dầu sẽ dẫn tới việc Iran phải cắt giảm các chương trình phúc lợi xã hội, cũng như các chi tiêu quân sự của nước này.

Tại công viên Laleh ở thủ đô Tehran, Zhara Ghasemi, một giáo viên nghỉ hưu, đã chỉ trích chính quyền Iran vì đổ lỗi “mọi vấn đề” do các lệnh trừng phạt của Mỹ. Zhara nói rằng bà đang gặp khó khăn trong việc chi trả cho các nhu yếu phẩm cơ bản. Giá sữa đóng chai tăng gấp đôi, còn giá rau và hoa quả cũng trong tình trạng tương tự.

“Chúng tôi đang chết dần chết mòn dưới áp lực này, trong khi các quan chức không tìm ra được giải pháp”, bà Zhara nói.

Nhiều năm thất vọng với các chính sách kinh tế thất bại của chính quyền đã dẫn tới các cuộc biểu tình của người dân Iran vào cuối năm 2017, sau đó biến thành các cuộc biểu tình chống chính quyền tại hàng chục thành phố và thị trấn vào đầu năm 2018.

Các vấn đề hiện tại bắt nguồn từ các nỗ lực của chính quyền Iran nhằm tư nhân hóa nền kinh tế kế hoạch nhà nước sau cuộc chiến với Iraq trong thập niên 1980 khiến 1 triệu người thiệt mạng. Nhiều người dân thừa nhận rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ đã gây ra nhiều vấn đề với Iran, tuy nhiên, không thể phủ nhận vấn nạn tham nhũng và hối lộ từ chính quyền Iran đã dẫn tới tình hình khó khăn hiện nay.

Bộ trưởng Dầu mỏ Iran Bijan Zanganesh hồi đầu tháng cho biết các đòn trừng phạt nhằm vào hoạt động xuất khẩu dầu mỏ của Iran hiện nay sẽ có tác động mạnh hơn so với giai đoạn chiến tranh trong thập niên 1980, khi các lực lượng Iraq tấn công ngành thương mại dầu mỏ của Iran.

“Tình hình của chúng ta hiện nay tồi tệ hơn thời chiến. Trước đây chúng ta không gặp vấn đề về xuất khẩu khi (Tổng thống Iraq) Saddam Hussein tấn công các cơ sở công nghiệp. Còn bây giờ, chúng ta không thể xuất khẩu dầu có nguồn gốc từ Iran”, Bộ trưởng Zanganesh cho biết.

 Thành Đạt

Tổng hợp