Nga: "Xoay" sang châu Á để lấy lại cân bằng

Ông Fyodor Lukyanov, Tổng Biên tập Tạp chí Nước Nga trong các vấn đề toàn cầu và là Chủ tịch Hội đồng chính sách đối ngoại và quốc phòng, một tổ chức nghiên cứu tập hợp nhiều nhân vật nổi tiếng, đã trả lời phỏng vấn báo Le Monde (Pháp), trong đó phân tích kết quả các cuộc can thiệp của Nga trên bình diện thế giới trong thời gian gần đây.

Le Monde: Nước Nga đã được gì sau cuộc can thiệp vào Syria?

Ông Fyodor Lukyanov: Nếu như xem xét tuyên bố của các quan chức Nga từ đầu cuộc can thiệp, cách đây 6 tháng sẽ thấy:

Thứ nhất, một trong những mục tiêu được đưa ra là chiến đấu chống khủng bố. Trên lĩnh vực này, Nga có quan niệm khác với Mỹ: để chặn đứng bước tiến của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và các nhóm cực đoan khác, cần phải củng cố Nhà nước Syria, vì đây là nhân tố chính có khả năng làm điều đó. Như vậy, xét từ khía cạnh này, cuộc can thiệp của Nga đã cứu vãn quân đội Syria khỏi sụp đổ, điều làm thay đổi một cách căn bản tình hình trên thực địa.

Thứ hai, thông qua cuộc can thiệp này, Nga cũng có ý tưởng thay đổi khuôn khổ quan hệ với phương Tây – điều này đã thực hiện được. Cách đây 6 tháng, quan hệ Nga-phương Tây tập trung vào Ukraine và tiến trình Minsk (thoả thuận ký tháng 2/2015 nhằm bảo đảm một lối thoát chính trị giải quyết cuộc xung đột tại miền Đông Ukraine). Ngày nay, Nga đang có không gian vận động rộng lớn hơn. Ukraine có tầm quan trọng rất lớn với chúng tôi và với một số nước châu Âu, nhưng với thế giới chỉ là một cuộc khủng hoảng bên lề. Còn Syria lại là vấn đề có ý nghĩa trung tâm, do đó, nó giúp cho Nga giành lại vị thế trung tâm trong quan hệ quốc tế.

Thứ ba, Nga đã thử nghiệm và chứng tỏ sức mạnh quân sự của mình. Ngay tại Nga, không ít người vẫn bị bất ngờ trước màn trình diễn của các lực lượng vũ trang Nga.

Nga có hướng giải quyết thế nào với cuộc khủng hoảng Ukraine?

Kiev đang có nguy cơ rơi vào một cuộc khủng hoảng chính trị nội bộ, do đó ít có khả năng họ theo đuổi đường lối nhất quán đối với thỏa thuận Minsk. Nga vẫn cho rằng Ukraine sẽ không thể tuân thủ lộ trình Minsk, hoặc giả nếu họ tuân thủ, họ sẽ không thể hoàn tất toàn bộ các nghĩa vụ. Theo Moscow, đây quả là vấn đề. Từ trước đến nay phương Tây luôn cho rằng nếu như thỏa thuận Minsk không được thực hiện, đó là do lỗi của Nga, bởi vậy Moscow làm thế nào để chứng tỏ rằng đó không phải lỗi của họ.

Vùng Donbass rồi sẽ ra sao? Điều gì sẽ xảy ra nếu nó trở thành một cuộc xung đột bị đóng băng?

Điều này sẽ không có lợi cho Nga. Thứ nhất, một cuộc xung đột đóng băng có quy mô lớn như thế sẽ rất khó quản lý, nhất là về mặt hành chính. Tiếp nữa, sẽ rất tốn kém và không ổn định. Phe ly khai chịu sự kiểm soát của Nga, nhưng Kiev là nhân tố rất khó dự đoán. Do vậy, nếu Ukraine không muốn đóng băng cuộc xung đột, nó sẽ không thể bị đóng băng.

Vị trí của Nga trên thế giới đã thay đổi thế nào từ năm 2012, khi ông Vladimir Putin bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ ba?

Năm 2012, bối cảnh hòa bình và ổn định hơn ngày nay và nước Nga là một bộ phận của liên minh quốc tế, cùng với cả châu Âu, ít nhất về mặt hình thức. Nhưng ngày nay thì mọi thứ đã khác. Không phải là do Ukraine, nước này chỉ đóng vai trò là chất xúc tác. Trên thực tế các vấn đề đã được tích tụ, mâu thuẫn giữa hai bên đã lớn lên kể từ giữa những năm 2000. Nhưng cho tới năm 2013, hai phía, nhất là Liên minh châu Âu và Nga, vẫn cố gắng tỏ ra rằng mối quan hệ vẫn ổn và quan điểm chung vẫn cho rằng Nga là một bộ phận của châu Âu.

Cuộc khủng hoảng Ukraine đã làm vỡ tan lớp bề mặt này. Đây là điều khó tránh khỏi. Không phải Ukraine thì cũng là một vấn đề khác, bởi mô hình quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Nga đã lỗi thời. Một chương mới đã mở ra, trong đó vị thế của nước Nga trên thế giới không chắc chắn.

Mặc dầu vậy, hiện nay Nga được đánh giá là nhân tố nghiêm túc hơn trước kia. Dù muốn hay không, khả năng sử dụng sức mạnh là một lợi thế lớn của Nga. Điều này phù hợp quan điểm của người Nga, nếu như anh là người dễ mến, không ai coi trọng anh cả. Nhưng nếu anh thể hiện sức mạnh của mình thì sẽ khác.

Đây là quan điểm của Tổng thống Putin hay của dư luận?

Đó là niềm tin truyền thống vào sức mạnh cứng. Ông Putin là sản phẩm của văn hóa này. Tất nhiên, trong lịch sử Nga, anh sẽ thấy những thời điểm khác, nhưng nhìn chung, trong cuộc thảo luận hậu Chiến tranh Lạnh về cái gì quan trọng hơn, sức mạnh cứng hay sức mạnh mềm, Nga luôn luôn bị chỉ trích bởi thiếu vắng sức mạnh mềm. Cuối cùng, do chúng tôi không có sức mạnh mềm, cần phải bù đắp bằng sức mạnh cứng. Đây có thể không phải là giải pháp tốt nhất, nhưng mang lại hiệu quả nào đó.

Triển vọng cải thiện quan hệ giữa Nga với châu Âu, nhất là với Đức, như thế nào?

Một phần của vấn đề thuộc về Nga, phần khác xuất phát từ tình hình khó khăn, khi Đức đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng. Từ cuộc khủng hoảng đồng Euro, từ xung đột Ukraine cho đến người di cư, Đức đang phải đóng vai trò lớn mà nước này không hề mong muốn.

Hiện tình hình phức tạp hơn trước. Người ta chưa rõ mô hình đã vận hành từ gần một nửa thế kỷ nay, theo đó lợi ích kinh tế sẽ định hình những gì còn lại, sẽ được thiết lập lại như thế nào.

Phải chăng chính sách xoay trục của Nga sang châu Á có thể là giải pháp thay thế?

Không. Chính sách này cần phải được củng bố nhiều hơn nữa thì mới có thể thành công. Sự thay đổi này, nếu diễn ra, cũng sẽ rất từ từ. Ngay cả trong trường hợp đó – tôi không lạc quan lắm - thì cũng không thể thay thế cho mối quan hệ với phương Tây. Có thể thấy ở đây mong muốn tái lập một thế cân bằng: Nga có ba phần tư lãnh thổ ở châu Á và ba phần tư dân số ở châu Âu. Nước Nga đã quá tập trung vào phương Tây, từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay. Điều này phải thay đổi, không phải do sự thù địch với phương Tây, mà là một quá trình bình thường, do thế kỷ 21 châu Á sẽ là nhân tố then chốt.

Theo TNB/Le Monde)

Thế giới và Việt Nam