Nga - Ukraine dồn lực vào "chảo lửa", giằng co khốc liệt trên hai mặt trận

Trong khi Ukraine đang đạt được những bước tiến ở tỉnh Kursk của Nga, tháng trước, lực lượng Nga đã tăng cường tiến công vùng Donetsk ở miền Đông Ukraine. Các báo cáo từ các phóng viên quân sự Nga và các nhà báo phương Tây chỉ ra rằng quân đội Ukraine đã mất nhiều khu định cư trong những tuần gần đây.

Phóng viên quân sự Yuri Kotenok cho biết, trong những tuần gần đây, lực lượng Nga đã kiểm soát một số khu vực, bao gồm thành phố Novogrodovka, nơi có dân số khoảng 15.000 người trước khi xung đột bắt đầu. Giao tranh hiện tập trung ở thành phố Toretsk và gần Selidovo. Nhìn chung, Ukraine đã mất hơn 400km2 chỉ trong tháng 8, nhiều hơn diện tích lãnh thổ mà lực lượng Nga đã giành được trong phần lớn năm 2023.

Phóng viên Mikhail Zvinchuk mô tả tình hình hiện nay là "cuộc khủng hoảng tác chiến" đối với Lực lượng vũ trang Ukraine (AFU), đồng thời mô tả những bước tiến của quân đội Nga là "đáng kể".

Các phương tiện truyền thông phương Tây và các quan chức Ukraine đều thừa nhận những bước tiến của Nga. Tướng Alexander Syrsky, Tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, thừa nhận ưu thế về quân số của lực lượng Nga ở Donbass và mô tả tình hình là "khó khăn".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố cuộc tấn công vào vùng biên giới Kursk của Nga đã làm chậm tốc độ tiến công của quân đội Moscow ở Donbass. Tuy nhiên, tuyên bố này đã bị Tổng thống Nga Vladimir Putin bác bỏ. Ông Putin ngày 2/9 tuyên bố "hành động khiêu khích" của Ukraine đã thất bại và những bước tiến của Nga đang được đo bằng km2.

Đòn giáng bất ngờ

Trước tháng 8 năm nay, xung đột giữa Nga và Ukraine được coi như một cuộc chiến tiêu hao. Nga sẽ phát động các cuộc tấn công dọc theo nhiều khu vực khác nhau trên tiền tuyến rộng lớn, thăm dò điểm yếu trong hệ thống phòng thủ của Ukraine, trong khi lực lượng vũ trang Ukraine phản công mạnh nhất có thể. Kịch bản này gợi nhớ đến chiến tranh chiến hào trong Thế chiến thứ nhất, nơi các trận chiến thường diễn ra để giành quyền kiểm soát các khu định cư không quan trọng.

Mô hình này tồn tại trong một khoảng thời gian đáng kể, nhưng về lâu dài dường như không bền vững đối với Ukraine. Ukraine đã phải chịu tổn thất đáng kể về nhân lực và vật lộn để bổ sung lực lượng, đồng thời chịu thiệt hại kinh tế nghiêm trọng trong quá trình này. Mặc dù Nga cũng phải đối mặt với những thách thức tương tự, nhưng Ukraine, bên có nguồn lực yếu hơn, thường phải gánh chịu hậu quả của cuộc xung đột kéo dài.

Hơn nữa, nếu Moscow giáng một đòn quyết định, hậu quả có thể là thảm khốc đối với Ukraine, dẫn đến thương vong cao hơn. Do đó, giới lãnh đạo Ukraine, đặc biệt là tướng Syrsky, đã tìm kiếm một chiến lược để phá vỡ hiện trạng.

Vào đầu tháng 8, Kiev đã thực hiện một động thái táo bạo và nhanh chóng.

Trước đó, biên giới giữa Nga và Ukraine - từ Bryansk ở phía tây đến Belgorod ở phía đông - được coi là một khu vực xa xôi tách biệt khỏi cuộc xung đột chính. Các đội trinh sát và xung kích của Ukraine thỉnh thoảng vượt biên để đột kích vào lãnh thổ Nga và có những cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) hạng nhẹ lẻ tẻ, nhưng không có tác động đáng kể.

Vào năm 2023, lần đầu tiên, các lực lượng do Ukraine kiểm soát đã cố gắng thay đổi cục diện chiến sự bằng cách tấn công vào vùng Belgorod của Nga, khu vực gần nhất với các cuộc giao tranh đang diễn ra. Tuy nhiên, các cuộc đột kích của Kiev diễn ra hỗn loạn, thương vong lớn và phần lớn không thành công. Một nỗ lực tấn công lớn của Ukraine vào mùa xuân năm nay cũng thất bại: các đơn vị cơ giới của Ukraine đã bị hỏa lực tên lửa và pháo binh của Nga tấn công trước khi đến được tiền tuyến.

Không bỏ cuộc, bộ chỉ huy Ukraine đã xem xét lại kế hoạch đưa xung đột đến lãnh thổ Nga, nhưng lần này với sự chuẩn bị tốt hơn nhiều.

Mục tiêu của Ukraine

Mặc dù không thể rút ra mục tiêu thực sự của Ukraine khi tiến hành chiến dịch quân sự vào vùng Kursk của Nga từ các tuyên bố chính thức, nhưng có thể suy ra một số mục tiêu chính.

Trước hết, Kiev tìm cách tạm thời ngăn chặn cuộc tấn công của Nga ở Donbass và ổn định mặt trận miền Đông Ukraine. Để đạt được điều này, Ukraine cần có tính toán chiến lược, ngay cả khi chỉ trong thời gian ngắn. Việc củng cố mặt trận Donbass bằng nhiều lữ đoàn có thể dễ dàng bị lực lượng Nga nhắm tới và sẽ phản tác dụng; các đơn vị mới có khả năng sẽ phải chịu chung số phận như những đơn vị trước đó. Do đó, Ukraine nhắm mục tiêu tấn công quân đội Nga tại một "điểm yếu" ngay ở biên giới Nga, buộc Moscow phải chuyển hướng nguồn lực của mình, lý tưởng nhất là tránh xa Donbass.

Thứ hai, việc kiểm soát lãnh thổ Nga sẽ giáng một đòn tâm lý mạnh vào công chúng Nga. Tướng Syrsky tin rằng một cuộc tấn công thành công của Ukraine vào lãnh thổ Nga có thể tác động sâu sắc đến dư luận trong nước Nga.

Thứ ba, nhà máy điện hạt nhân Kursk, nằm ở Kurchatov, đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga. Nếu Ukraine có thể chiếm được cơ sở này, họ sẽ nâng cao vị thế mặc cả của mình trong bất kỳ cuộc đàm phán nào trong tương lai và có thể gây sức ép mạnh mẽ với Nga để đàm phán. Với Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia ở Ukraine đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga, việc kiểm soát Nhà máy điện hạt nhân Kursk có thể tạo cho Ukraine một đòn bẩy.

Cuối cùng, việc kiểm soát vùng lãnh thổ đáng kể của Nga có thể đóng vai trò là "tiền tệ" quan trọng trong bất kỳ cuộc đàm phán tiềm năng nào.

Đây có thể là mục tiêu của Ukraine khi bắt đầu cuộc xâm nhập vào vùng Kursk hôm 6/8. Một đội quân đáng kể đã được tập hợp cho chiến dịch này, đáng chú ý không chỉ vì sức mạnh về số lượng mà còn vì chất lượng của đội quân.

Lực lượng Ukraine bao gồm Lữ đoàn tấn công đổ bộ đường không 80 được bổ sung cùng với Lữ đoàn cơ giới 22 và 88. Được trang bị một đội pháo binh mạnh mẽ và một loạt các thiết bị phương Tây, bao gồm các hệ thống HIMARS dẫn đường chính xác và nhiều loại xe bọc thép, các đơn vị này hoàn toàn trái ngược với bộ binh Ukraine đang bị bao vây ở Donbass, nơi đã phải chịu đựng các cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Nga.

Kết quả là, mặt trận Donbass trở thành ưu tiên thứ yếu đối với Kiev. Bộ chỉ huy Ukraine chấp nhận thực tế rằng việc tăng viện cho chiến dịch Kursk sẽ phải trả giá bằng nhân lực và trang thiết bị ở chiến trường chính của cuộc xung đột. Trong suốt cuộc chiến, nhiều đơn vị Ukraine đã mất đi khả năng cơ động, thường thiếu xe tăng và xe bọc thép chở quân, thay vào đó dựa vào xe dân sự và máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất thay vì pháo binh truyền thống. Tướng Syrsky đã đánh cược lớn với hy vọng mang lại lợi thế khổng lồ cho Ukraine nếu thành công; tuy nhiên, hậu quả đối với Donbass được cho là rất nghiêm trọng.

Nỗ lực tiến công 

Trong thời gian qua, quân đội Nga ít chú ý đến khu vực Kursk. Mặc dù các tướng lĩnh Nga nhận thức được điểm yếu của khu vực này, nhưng việc không xảy ra các trận chiến lớn ở đó trong suốt hai năm qua đã khiến họ nghĩ rằng khu vực này vẫn an toàn. Biên giới chỉ được bảo vệ bởi các nhóm nhỏ lính nghĩa vụ và lính biên phòng, tạo ra một hàng phòng thủ yếu dọc theo biên giới rộng lớn. Hầu như không có lực lượng dự bị nào được bố trí phía sau các lực lượng này.

Kết quả là, cuộc tấn công của Ukraine bắt đầu vào đêm 6/8 đã diễn ra thành công. Quân đội Ukraine đã cố gắng giữ bí mật các hoạt động chuẩn bị, di chuyển hầu hết lực lượng của mình đến biên giới ngay trước cuộc tấn công, do đó khiến quân đội Nga bất ngờ. Ở phía tây nam Sudzha, một thị trấn có dân số trước xung đột khoảng 5.000 người, các đơn vị tấn công của Ukraine đã vượt qua biên giới. Được trang bị chủ yếu bằng vũ khí hạng nhẹ, quân đội biên giới Nga đã phản công nhưng cuối cùng vẫn bị áp đảo. Ukraine đã sử dụng các công cụ đặc biệt để vượt qua các bãi mìn, trong khi các nhóm cơ giới có thiết giáp hạng nặng nhắm vào các vị trí kiên cố.

Sau đó, quân đội Ukraine đã cơ động nhanh chóng, nhằm xâm nhập sâu vào lãnh thổ Nga. Các đơn vị cơ giới nhỏ trên xe bọc thép hạng nhẹ dẫn đầu cuộc tấn công, gây ra hỗn loạn và cho phép lực lượng Ukraine tiến nhanh vào Kursk.

Nga đã đáp trả bằng cách triển khai lực lượng cơ động nhất, gồm không quân, tên lửa chiến thuật và các đơn vị máy bay không người lái, đến Kursk. Thách thức chính đối với quân đội Nga là tình trạng thiếu bộ binh. Nga đã rút các đơn vị khỏi các khu vực yên tĩnh hơn trên mặt trận Ukraine, nhưng phải mất thời gian để quân tiếp viện đến được chiến trường mới.

Ukraine đã đạt được chiến thắng chiến thuật quan trọng khi tuyên bố kiểm soát thành phố Sudzha vào ngày 12/8. Về phía tây bắc, quân đội Ukraine tiến về phía Korenevo, nhắm vào thị trấn Rylsk, nhưng gặp phải sự kháng cự có tổ chức khiến họ phải dừng bước. Ở phía bắc, Ukraine đã tiến sâu 25km vào lãnh thổ Nga, tiến gần đến Lgov và Kurchatov, nơi có Nhà máy điện hạt nhân Kursk.

Quân đội Nga sớm tập hợp lại gần Kursk. Tình hình đã thay đổi khi Lữ đoàn bộ binh hải quân cận vệ 810 của Nga xuất hiện, một đơn vị có kỹ năng cao, tinh nhuệ và tinh thần chiến đấu mạnh mẽ. Trong khi đó, lực lượng Ukraine đã xâm nhập vào lãnh thổ Nga bắt đầu phải chịu tổn thất ngày càng tăng.

Các cuộc phục kích trên đường và các cuộc tấn công của UAV khiến Ukraine gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì lực lượng, dẫn đến việc quân đội Nga hạ gục một số đơn vị tiên phong.

Vào thời điểm này, các chỉ huy Ukraine phải đánh giá các bước tiếp theo. Thành phố Kurchatov và nhà máy điện hạt nhân của thành phố này nằm rất xa tiền tuyến và khó tiếp cận. Trong khi Ukraine đã kiểm soát được một số khu định cư, hầu hết chúng là những ngôi làng nhỏ đã được sơ tán phần lớn. Ngoài ra, lực lượng Nga đã phá hủy được một phần lực lượng pháo binh của Ukraine, bao gồm các hệ thống HIMARS và các khẩu đội tên lửa phòng không hạng nặng, khiến cuộc đột kích trở nên phức tạp hơn. Trong khi đó, Nga đã triển khai thêm quân tiếp viện đến chiến trường, bao gồm cả Trung đoàn tấn công đường không cận vệ số 56 nổi tiếng.

Ukraine cũng đưa các đơn vị mới vào cuộc chiến, chẳng hạn Lữ đoàn cơ giới số 47. Bất chấp những thất bại, lực lượng Ukraine vẫn nỗ lực củng cố vị trí. Mục tiêu của họ không chỉ là tiến sâu hơn vào lãnh thổ Nga mà còn thiết lập sự hiện diện rộng rãi hơn ở khu vực xung quanh sông Seym, chảy về phía tây của mặt trận mới thành lập. Để đẩy quân Nga trở lại qua sông, quân Ukraine đã nhắm mục tiêu và phá hủy một số cây cầu. Tuy nhiên, quân Nga đã nhanh chóng thiết lập các cầu phao, cho phép cuộc giao tranh tiếp diễn.

Thách thức chính đối với giới lãnh đạo Ukraine hiện nay là trong khi lực lượng dự bị tốt nhất của họ sa lầy trong các trận chiến gần Kursk, tình hình trên chiến trường rộng lớn hơn vẫn hầu như không thay đổi.

Cuộc chiến trên hai mặt trận

Khu vực Donbass, một trung tâm công nghiệp, vẫn là trọng tâm của các hoạt động quân sự trong cuộc xung đột Nga - Ukraine. Từ đầu năm tới nay, lực lượng Nga dần dần tiến từ ngôi làng này sang ngôi làng khác, kiểm soát các thị trấn nhà máy trên đường đi. Tuy nhiên, trong những tháng gần đây, cuộc tấn công của Nga đã tăng tốc hơn. Nga đã kiểm soát thị trấn nhỏ New York, một mục tiêu mà trước đây họ đã phải vật lộn để bảo vệ, và đang tiến về Pokrovsk.

Pokrovsk, nằm ở phía tây nam của khu vực Donbass, là một trung tâm hậu cần quan trọng đối với quân đội Ukraine, cho phép Nga tiến xa hơn theo nhiều hướng. Từ đây, lực lượng Nga có thể di chuyển về phía bắc hướng đến khu vực đô thị rộng lớn xung quanh Kramatorsk, về phía tây hướng đến thành phố công nghiệp quan trọng Dnepropetrovsk (được gọi là Dnepr ở Ukraine) hoặc tiến về phía nam, đẩy lùi lực lượng Ukraine. Nga đang nóng lòng kiểm soát Pokrovsk. Thách thức đặt ra với lực lượng Ukraine là họ đã sử dụng nhiều lực lượng dự bị quan trọng gần Kursk, làm dấy lên nghi ngờ về việc ai sẽ bảo vệ Pokrovsk.

Lực lượng Nga có thể sớm phát động một cuộc tấn công phối hợp vào Pokrovsk. Hiện tại, thành phố đã bị phong tỏa; các doanh nghiệp đã đóng cửa và việc di chuyển ra vào khu vực này bị hạn chế nghiêm ngặt. Căng thẳng đã leo thang đối với lực lượng Ukraine tại Donetsk, vì các lữ đoàn tinh nhuệ đã bị suy yếu do giao tranh kéo dài. Đáng chú ý, tốc độ tiến công của Nga đã tăng nhanh sau khi Kiev điều động quân chủ lực của mình từ Donetsk để tiến hành một cuộc tấn công ở Kursk.

Ukraine đang thiếu các tuyến phòng thủ đáng kể ở phía tây Selidovo và Toretsk. Trong khi đó, lực lượng Nga đã đạt được tiến triển dọc theo mặt trận phía nam Donetsk, đặc biệt là gần thành phố Ugledar. Cuộc chiến giành thành trì quan trọng này đã diễn ra từ năm 2022, có thể khiến Ukraine mất hoàn toàn quyền kiểm soát.

Về phía nam, quân đội Nga đã phát động một cuộc tấn công vào sườn của nhóm Ukraine gần Karlovka. Chuỗi diễn biến này cho thấy Ukraine có thể bị bao vây hoặc buộc phải rút lui, có khả năng phải từ bỏ vũ khí hạng nặng trong quá trình này.

Việc chuyển lực lượng đến Kursk đã dẫn đến một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng đối với Ukraine ở Donbass, nơi lực lượng dự bị đang cạn kiệt. Trong khi đó, quân đội Nga vẫn tiếp tục hoạt động trong khu vực mà không bị gián đoạn. Do đó, Ukraine đã phải lấp đầy khoảng trống bằng các đơn vị cảnh sát và thậm chí triển khai binh lính vận hành máy bay không người lái đến tiền tuyến.

Ukraine vẫn có thể vẫn còn một số lực lượng dự bị. Tuy nhiên, phần lớn sẽ phụ thuộc vào chất lượng và số lượng của các lực lượng này. Quân đội Ukraine đã dốc toàn lực để giành lợi thế ngoài chiến trường chính. Để ứng phó với các sự kiện gần Kursk, Nga đã áp dụng một cách tiếp cận có chừng mực hơn, hỗ trợ các đơn vị hạng nhẹ bằng một số đội hình tinh nhuệ trong khi vẫn tập trung vào Donbass.