Istanbul trong mắt O Pamuk

Sáng 7/12/2006 vừa qua, O Pamuk đã đọc diễn từ nhận giải Nobel Văn chưong 2006 lý giải nhiều quan niệm riêng trong bối cảnh chính trị, văn hóa, và xã hội đặc trưng Thổ Nhĩ Kỳ. Trong đó, ông cũng nói nhiều về người cha của mình, một người viết và thất bại trong nghề viết!

Trong văn chương của O. Pamuk, các tác phẩm xoay quanh ba trục: kí ức, trí tưởng tượng và lý trí. Ngay giữa cuộc sống âm thầm hàng ngày hành trình tìm kiếm tâm hồn sầu muộn của thành phố chôn rau cắt rốn (Istanbul), O. Pamuk đã phát hiện ra những biểu tượng  mới cho sự va đập và đan xen giữa các nền văn hoá. "Tôi nhìn những cây thông Bosphorus, những cây tiêu huyền mọc trong đó, lòng tự nhủ rằng đây là tất cả những dấu vết của một nền văn minh đã lùi xa vào dĩ vãng, rằng ở đây trước kia đã sinh sống những con người tương tự như chúng ta, nhưng có cuộc sống hoàn toàn khác. Tôi hiểu rằng cái thời đó đã trôi qua lâu rồi và cảm nhận rằng chúng ta dù sao cũng khác với những con người đó - so với họ ta thật nghèo nàn, yếu ớt và quê mùa."

Viết về nơi sinh trưởng, O. Pamuk sử dụng hình ảnh đan lẫn với những tản văn, gợi nhắc, ghi lại lịch sử đời sống của những linh hồn luân lạc từ cuối thế kỷ 19 qua suốt thế kỷ 20. Những hình ảnh trong suốt, tân truyện níu kéo tàn tích của ký ức bị triệt hủy, màn sương mù vẩn vơ và kỷ niệm xua đuổi trong mộng ảo và trong thực tại, những hình ảnh ghi nhận "Dường như đối với tôi người chết trở về, hay chúng ta đang nối gót họ."

Trong trái tim của thành phố rộng lớn, cổ kính và mồ côi này - có sự sống của tự do và sức mạnh của biển cả sâu thẳm, mạnh mẽ và trái tính trái nết. Không gian nước ở Istanbul không giống với những dòng kênh ở Amsterdam hay Venice, không giống những con sông chia Paris và Roma ra làm đôi. Ở đây có sự chuyển động của những dòng hải lưu, có những làn gió khoáng đạt thổi và có những con sóng vươn mình chồm lên từ những độ sâu tối tăm.

Không gian nước ở Istanbul có sự chuyển động của những dòng hải lưu, những làn gió khoáng đạt thổi và những con sóng vươn mình chồm lên từ những độ sâu tối tăm.

Istanbul tiểu  thuyết, Istanbul hình ảnh, văn ngữ chuyển biến thành ánh sáng: "Ngang qua những người phụ nữ trung niên vừa uống trà vừa nhìn ngắm ta; ngang qua những ngôi nhà và những yali nhiều tầng, ngang qua những tiệm cà phê hương thơm vấn vương, ngang qua những cậu bé mặc quần đùi nhảy từ máng xối xuống nước". Những nếp gấp được phóng chiếu từ mắt (ngang qua), động từ mang hình dung điệp ngữ, giản lược yếu tố so sánh giống như, hệt như, hay như... 

Conrad, Nabokov, Naipaul - những nhà văn lưu đày được biết đến từ việc trang trải cuộc lưu xứ trong ngôn ngữ, văn hóa, quê hương, đại lục, ngay cả với những văn minh dị biệt, trí tưởng phiêu bồng trong cuộc lưu đày, nuôi dưỡng từ việc mất cội nguồn. O. Pamuk bám trụ vào Istanbul, thành phố nơi ông lớn lên. Ông coi định mệnh của Istanbul là định mệnh của ông.

O. Pamuk viết: "Tôi gắn liền với thành phố này bởi nó đã tạo tôi như con người tôi vậy."

Ng. Ninh