Đằng sau "ván bài quyền lực" của Putin

Nhà lãnh đạo Nga Vladimir Putin chưa bao giờ giấu giếm việc ông thần tượng cựu Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Yuri Andropov, người có tính cách rất tương đồng với ông và cũng một nhân viên của Ủy ban an ninh quốc gia (KGB) như Putin.

Vì thế, mà một trong những hành động đầu tiên ngay khi ông Putin lên nắm quyền 15 năm trước đây là khôi phục tấm biển kỷ niệm cựu Tổng bí thư Andropov bên ngoài tòa nhà trụ sở trước đây của KGB ở quảng trường Lubyanka tại Mátxcơva.

Từ sự nghiệp của ông Andropov, có thể tìm ra "manh mối" về các ý định thực sự của ông Putin trong cuộc khủng hoảng ở Ukraine hiện nay.

Cụ thể, trong thời gian làm Đại sứ Liên Xô tại Hungary, ông Andropov đã thuyết phục nhà lãnh đạo Liên Xô khi đó là Nikita Khrushchev cử Hồng quân đến Hungary để dẹp tan các cuộc nổi dậy chống chính phủ sở tại.

10 năm sau, ông Andropov - lúc đó là người đứng đầu KGB - đã “đọc vị” bàn tay thao túng của NATO trong làn sóng biểu tình "mùa Xuân Prague". Và một lần nữa, ông đề xuất cử Hồng quân đến bảo vệ để ngăn nguy cơ "vệ tinh" của Liên Xô rơi vào ảnh hưởng của phương Tây.

Logic của ông Andropov là không cho phép các nước “vệ tinh” được lựa chọn hướng đi cho mình vì nếu chỉ một nước làm được, các nước còn lại cũng ùa theo. Vì thế, Liên Xô chỉ có hai con đường lựa chọn, hoặc sử dụng sức mạnh răn đe, hoặc sẽ phải đối mặt với các cuộc nổi dậy tương tự như ở Bucharest, Warsaw và Đông Berlin.

Hồi đó, phương Tây đã lớn tiếng chỉ trích Liên Xô sử dụng quân sự áp đặt ý chí của mình tại những quốc gia vệ tinh. Nhưng ông Andropov đã dự báo một cách chính xác rằng phương Tây sẽ không can thiệp vì không muốn chạm trán với Hồng quân. Những hành động quyết liệt của ông Andropov đã góp phần duy trì ảnh hưởng của Liên Xô đối với Đông Âu thêm 3 thập kỷ.

Khi lên nắm quyền ở Nga năm 2000, ông Putin không hề biết rằng những suy tính và tính cách của cựu đồng nghiệp KGB lại tác động sâu sắc đến mình như vậy. Chả thế mà năm 2008, trong năm cầm quyền cuối cùng của nhiệm kỳ tổng thống thứ hai liên tiếp, ông Putin đã phát động cuộc chiến tranh chớp nhoáng 5 ngày trên đất Gruzia để "dạy" cho Tbilisi bài học về ý định ngả theo phương Tây.

Khi đó, ông Putin cũng đánh giá đúng về tương quan lực lượng Nga - NATO và đi đến nhận định rằng NATO sẽ không dám làm gì để “cứu” Gruzia. Sự thực sau đó diễn ra đúng như vậy. Tbilisi mất trắng cả Nam Ossetia và Abkhazia chỉ sau một tuần chứng kiến từng đoàn xe tăng Nga hùng dũng tiến vào.

Với cuộc khủng hoảng ở Ukraine hiện nay cũng vậy. Ông Putin đang sử dụng lại chiến thuật “một mất, một còn" ở Cộng hòa tự trị Crimea để nắn gân Kiev và các thế lực phương Tây. Đối với nước Nga năm 2014 của Putin, một chính phủ thân phương Tây tại Ukraine cũng nguy hiểm như một Hungary và CH Séc muốn vượt ra quỹ đạo bên ngoài, đe dọa dự án Xôviết tại Đông Âu.

Nga lo ngại cuộc cách mạng tại Ukraine sẽ lan tỏa đến các đường phố ở Mátxcơva và Saint Petersburg, nơi từng diễn ra các cuộc biểu tình lớn chống Putin trong các năm 2011-2012. Nếu không hành động nhanh chóng, nước Nga sẽ để mất vùng đệm Ukraine, mất quyền tự do khai thác cửa ngõ ra Biển Đen ở Crimea và chấp nhận vòng cung ảnh hưởng của phương Tây tiến gần hơn đến nước mình.

Mất Ukraine, Nga cũng sẽ mất đi một thành viên quan trọng trong "dự án" Liên minh Á-Âu mà Tổng thống Putin đang dày công xây dựng. Ông Putin muốn thành lập một khu vực thương mại tự do rộng mở trong nhóm các nước thuộc Liên Xô trước đây nhằm tạo nên sự gắn kết chặt chẽ về kinh tế, tiền đồn cho sự hợp tác về quân sự và chính trị sau này. Theo kế hoạch của ông Putin, Liên minh Á - Âu sẽ được thành lập trong năm 2015. Vì thế chẳng có lý gì ông để cho phương Tây phá ngang tại thời điểm chỉ còn một năm nữa là liên minh sẽ được ra đời.

Ngoài yếu tố hợp tác trong Liên minh Á - Âu và là vùng đệm chiến lược giữa Nga và châu Âu, Ukraine còn có vị trí trọng yếu trong việc trung chuyển các nguồn khí đốt của Nga bán sang toàn bộ khu vực châu Âu. Mặc dù Nga đang đẩy mạnh việc mở rộng nguồn cung khí đốt sang châu Á để làm giảm bớt sự phụ thuộc vào đường ống dẫn chạy qua Ukraine tới “lục địa già”, nhưng chẳng ai đảm bảo được rằng nhu cầu khí đốt ở châu Á sẽ ngang bằng được như châu Âu hầu như quanh năm giá lạnh. Đó là chưa kể việc thiết lập thị trường mới ở châu Á trước mắt sẽ ngốn của Mátxcơva rất nhiều thời gian và tiền của đầu tư xây dựng đường ống dẫn khí.

Nhưng ý nghĩa lớn hơn cả của cuộc chiến tại Ukraine là quyết tâm của Điện Kremlin muốn chấm dứt 20 năm “Đông tiến” của NATO. Sau khi NATO kết nạp 10 nước Đông Âu, trong đó có Estonia với biên giới chỉ cách Saint Petersburg 150 km, Nga đã quyết định không ngồi chờ để NATO tiếp tục “áp sườn” phía Tây và phía Nam của mình. Vì thế, sẽ chẳng có bất kỳ sức ép hay lý do gì để nước Mátxcơva không dám mạnh tay tại Ukraine, xét trên góc độ bảo vệ các lợi ích cốt lõi của đất nước trên cơ sở vẫn tuân thủ luật pháp quốc tế, luật pháp sở tại và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine.

Đây cũng chính là điều đã được Tổng thống Putin - nhà lãnh đạo quyền lực nhất thế giới năm 2013 theo bình chọn của báo chí phương Tây - nhắc tới trong bài phát biểu đầu tiên của mình về tình hình Ukraine sau hơn một tuần im lặng sau sự “ra đi” của đồng minh Viktor Yanukovych. Trong bài phát biểu quan trọng này, nhà lãnh đạo nước Nga khẳng định “không hề có việc binh sĩ Nga đang hoạt động tại Crimea” song nếu cần nước Nga sẵn sàng xuất chính để bảo vệ người dân Ukraine và các lợi ích của mình theo yêu cầu của Tổng thống hợp hiến Yanukovych, cho dù đây “sẽ chỉ là lựa chọn cuối cùng trong tình huống vạn bất đắc dĩ”.

Vì thế, việc phương Tây kỳ vọng lấy sức ép về chính trị (đe dọa cô lập nước Nga, tẩy chay Hội nghị thượng đỉnh G8 tại Sochi vào tháng 6 tới) hay trừng phạt kinh tế, quân sự để làm nao núng các ý đồ của Mátxcơva xem ra chỉ là ảo tưởng.

Đức Vũ