Chuyện ít biết về những người Nepal trên chiến tuyến Ukraine

Vào một đêm đông lạnh giá hồi tháng 1, Bahadur Thapa và 2 người Nepal khác mạo hiểm trốn khỏi thành phố Bakhmut của Ukraine, sau thời gian chiến đấu cho quân đội Nga với thù lao vài trăm USD/tháng. Họ lo sợ thần chết đang chờ đón mình nếu không bỏ trốn.

Ba người lê bước qua lớp tuyết dày hơn 60cm từ Bakhmut đến biên giới Nga. Tại đây, họ lên chiếc ô tô do một "môi giới" sắp đặt trước và được đưa đến Moscow cách đó 800km.

Sau khi xin giấy thông hành từ Đại sứ quán Nepal ở Moscow, 3 người cuối cùng đặt chân đến thủ đô Kathmandu vào giữa tháng 1, kết thúc 3 tháng tham chiến tại tiền tuyến cách quê nhà Nepal hàng nghìn km.

Toàn bộ hành trình ấy khiến Thapa mất 4.500 USD, số tiền anh phải vay mượn từ quê nhà để trả.

Nhiều tháng trước, Thapa cũng đã đưa khoản tiền lớn cho môi giới để được vận chuyển dọc theo con đường mà hàng nghìn người Nepal khác từng đi trước anh để tham gia "chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga tại Ukraine.

"Tôi đã mất nhiều tiền nhưng tôi vui khi được sống sót trở về", Thapa, 35 tuổi, cho biết.

Nepal hồi tháng 8/2023 đã kêu gọi công dân không tham gia vào các công việc liên quan đến quân sự ở các quốc gia đang có giao tranh.

"Nepal đã yêu cầu chính phủ Nga không tuyển dụng công dân Nepal và gửi họ trở lại càng sớm càng tốt nếu có tuyển dụng", Bộ Ngoại giao Nepal nói hồi tháng 1.

Quốc gia này đã ngừng cấp phép cho công dân làm việc ở Nga hay Ukraine cho đến khi có thông báo mới, theo Reuters.

Nhiều người mắc kẹt

Theo SCMP, người Nepal chiến đấu cho Nga phần lớn đều ra đi tự nguyện, được thôi thúc bởi cái nghèo và khoản thưởng ký hợp đồng 2.000 USD, cũng như viễn cảnh không thực tế được vẽ ra trong các video lan truyền trên mạng xã hội.

Nhưng những người khác đã mắc lừa của môi giới, theo 6 người lính Nepal và gia đình của những người vẫn còn ở lại Nga. Họ đều vay tiền hoặc rót tiền tiết kiệm cả đời vào chuyến đi này với hy vọng thu được khoản lợi nhuận cao hơn.

Lúc này, những thanh niên như Thapa trở về nước trong cảnh thương tật, sang chấn tâm lý và nợ nần. Những người khác vẫn còn ở Nga đang mất tích, nghi đã chết, bị thương hoặc đang chờ cơ hội trốn.

Do tính chất bất hợp pháp của những tuyến đường mà thanh niên Nepal sử dụng để đến Nga (một số cũng đến Ukraine), khó có thể xác định số lượng của họ.

Căn cứ số lượng người liên hệ với chính phủ vì có người thân chiến đấu tại Nga, Bộ Ngoại giao Nepal ước tính rằng có hơn 200 người Nepal đang chiến đấu cho Moscow tại Ukraine, và ít nhất 12 người được xác nhận đã chết.

Amrit Bahadur Rai, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Nepal cho biết: "Nhiều người tự nguyện gia nhập quân đội Nga, nhưng chính phủ vẫn không từ bỏ trách nhiệm cứu người dân. Chúng tôi đang liên lạc với chính phủ Nga để đề nghị trao trả những người trong quân ngũ Nga và ngừng tuyển dụng người Nepal".

Trong khi đó, những người đã về và cả người vẫn còn ở Nga đưa ra con số khoảng 8.000-14.700 công dân Nepal, dựa trên lời các chỉ huy đơn vị của họ. Hàng trăm người khác được cho là bị thương hoặc đã chết.

Địa vị pháp lý bấp bênh

Khi nghe tin về việc Nga tuyển binh thông qua môi giới, Thapa đang thất nghiệp và sống qua ngày bằng những chuyến chạy xe kéo không thường xuyên.

Sau thời gian làm việc ở Qatar và Malaysia trong ngành xây dựng và nấu ăn, Thapa nói mình không thể tìm được "công việc tốt, lương cao" ở Nepal. Vì thế, khi được giới thiệu công việc "anh nuôi" trong quân đội Nga với mức lương 60.000 rúp/tháng cộng 195.000 rúp thưởng ký hợp đồng, Thapa đã chớp lấy cơ hội.

Mức lương tối thiểu cho công việc tương tự ở Nepal là 17.300 rupee/tháng (130 USD).

Thapa đã trả 700.000 rupee để bay tới St. Petersburg qua Dubai vào tháng 10/2023. "Tôi biết về cuộc giao tranh, nhưng nghĩ là làm đầu bếp sẽ ít rủi ro hơn", Thapa nói.

Thapa kể, sau khi qua vòng kiểm tra y tế và khoảng 15 ngày huấn luyện, các tân binh được đưa ra tiền tuyến. Trong trại huấn luyện, anh được thông báo sẽ phải chiến đấu ở Bakhmut, nhưng rào cản ngôn ngữ khiến anh gặp khó khăn ngay từ việc tuân thủ mệnh lệnh.

"Chúng tôi thực sự sợ hãi vì tính mạng lâm nguy", anh nói và bổ sung rằng mình vẫn chưa nhận được 3 tháng lương.

Sangam - một tân binh khác trả lời SCMP với điều kiện không dùng tên thật và đã trốn trở về Nepal hồi đầu tháng 2 - cho biết quá trình huấn luyện của mình kéo dài khoảng 20 ngày.

"Tôi bị tiền lôi kéo", Sangam nói về mức lương 195.000 rúp/tháng. Ngoài ra, anh cũng được anh trai và bạn bè đang phục vụ trong quân đội Nga khuyến khích.

Nhưng cuối cùng, Sangam không ký hợp đồng sau khóa đào tạo. Anh nói mình nhớ nhà và không muốn chết. "Sai lầm lớn nhất của chúng tôi là đến Nga mà không có nhiều thông tin về cuộc giao tranh", Sangam nói.

Kể từ tháng 12/2023, cảnh sát Nepal đã bắt giữ ít nhất 14 người bị tình nghi đưa trái phép đàn ông Nepal đến Nga qua nước thứ 3.

Một số người lính Nepal chiến đấu cho Nga đã bị Ukraine bắt sống.

Petro Yatsenko, đại diện Trụ sở điều phối công tác tù binh chiến tranh của Ukraine, nói với SCMP rằng những người bị bắt được đối xử nhân đạo theo luật nhân đạo quốc tế, được cung cấp thực phẩm đầy đủ và chăm sóc y tế.

Nhưng địa vị pháp lý của họ rất bấp bênh.

"Việc lính đánh thuê tham gia xung đột vũ trang là bất hợp pháp", ông Yatsenko nói khi trả lời câu hỏi về khả năng thả tù binh Nepal. "Họ không phải là công dân hoặc quân nhân của một quốc gia tham chiến và họ có thể bị đưa ra xét xử vì hành động ấy".