Vì sao tôi dành ít thời gian cho mạng xã hội?

Tôi có một người quen, là một phụ nữ người Mỹ gốc Việt. Cô ấy trở về Việt Nam để chữa lành sau khi trải qua thời gian bị bắt nạt trên mạng xã hội. Tôi nhận thấy, việc rời xa mạng xã hội đã giúp cô ấy sống vui tươi hơn. Cô sống hòa đồng với các nhóm cộng đồng, hòa nhập với thiên nhiên và tìm được cho mình những điều thực sự có ý nghĩa.

Ngày nay việc một ai đó rời xa mạng xã hội có lẽ là thiểu số, nhất là những người trẻ, bởi số liệu đang cho thấy xu hướng ngược lại.

Báo cáo "Cuộc sống số của người Việt Nam" của Q&Me công bố gần đây cho thấy, có đến 51% người trẻ trong độ tuổi 18-29 dành trên 3 giờ mỗi ngày để sử dụng mạng xã hội; 31% dành 2-3 giờ mỗi ngày cho các nền tảng xã hội, trong khi 20% dành 3-4 giờ và 19% cho biết, họ sử dụng mạng xã hội hơn 5 giờ mỗi ngày. Đặc biệt, trong nhóm tuổi này, có tới 34% xem đây là "ứng dụng không thể thiếu".

Với tuổi tác của mình hiện nay, thú thực là tôi rất ít khi vào mạng xã hội. Nếu có dùng mạng xã hội, tôi cũng chỉ để ý cập nhật xem có gì mới mẻ, thú vị hơn không mà thôi. Tôi không dựa vào mạng xã hội để tương tác mà chỉ xem đó là một dòng chảy dư luận, tôi tham khảo dòng chảy đó nhưng không "nhảy" vào. Tôi chọn giao tiếp, tương tác với đối tượng xác định tương đối hơn là số đông không xác định để từ đó lan tỏa giá trị và thông điệp đến cộng đồng. 

Trong quan điểm của tôi, mạng xã hội là một kết quả của tiến bộ công nghệ, nhưng mỗi người cần xác định mạng xã hội là gì, có vai trò như thế nào trong cuộc sống và sự nghiệp của bản thân mình, làm sao làm chủ (tương đối) cuộc chơi.

Dĩ nhiên, không có một công thức chung cố định nào cho tất cả mọi người. Tôi không đưa ra phán xét hay có ý khuyên bảo người khác, nhưng cá nhân tôi cũng không hề nao núng khi ai đó thấy tôi ít dùng mạng xã hội và bảo "phải hiện đại lên chị Ninh ơi". "Nhãn mác hiện đại" đó không phải là nhân tố quyết định hay duy nhất để xác định ai là "hiện đại". Sự hiện đại hay không là do tự bản thân chúng ta định vị, tự xác định công cụ, tự xây dựng không gian của bản thân.

Có thể nhiều người rất coi trọng mạng xã hội và truy cập hàng ngày hàng giờ, còn tôi thấy, đó cũng chỉ là một không gian tương tác mà thôi và tôi không dành nhiều thời gian cho việc giao lưu trên không gian đó. Tôi chỉ sử dụng mạng xã hội phục vụ công việc trong một vài trường hợp cần thiết, nhưng không cảm thấy điều đó là một nhu cầu bức thiết để hiểu thế giới, đất nước và cộng đồng vì tiếp xúc giao lưu với người "bằng xương bằng thịt" đã đủ cho tôi thấy mình thuộc về cộng đồng xã hội.

Xin nhấn mạnh rằng, tôi không tẩy chay mạng xã hội, chỉ có điều, tôi không cho đó là ưu tiên trong cuộc sống của tôi.

Với bản thân tôi, việc gặp người thật việc thật, đối thoại với người trẻ, với phụ nữ và cộng đồng đã đủ ấm cúng cho trái tim và khối óc của mình. Trên mạng xã hội có quá nhiều thứ, nhiều sự kiện và rất ngắn hạn. Nay sự kiện này, mai đã là sự kiện khác nối tiếp nhau, thiếu chiều sâu và không có hơi thở dài. Người dùng mạng xã hội quan tâm nhiều đến các vấn đề mang tính thời điểm, trong chốc lát. Có thể nói tôi thuộc trường phái theo "thời gian chậm rãi" (slow time) mà mình có thể làm chủ tương đối hơn là thời gian tức khắc (instant time).

Có thể nhiều người dùng mạng xã hội nghĩ rằng họ còn trẻ, còn ít tuổi và thấy cuộc đời còn rất dài phía trước. Có những bạn trẻ "xài" thời gian một cách không tiết chế, không dừng lại để đánh giá mạng xã hội hiệu quả đến đâu, ý nghĩa đến đâu, "đáng" đến đâu trong cuộc sống của mình. 

Nói vậy không có nghĩa là tôi đang coi thường mạng xã hội hay những người thường xuyên dùng mạng xã hội, mà ở đây tôi chỉ nhấn mạnh về sự lựa chọn của mình. Cũng tương tự như việc có những người chê việc sử dụng email ở thời đại này còn tôi lại quen dùng email. Có người thích sự hiện đại nhưng cũng có người thích kiểu cổ điển. Không phải người thời thượng thì chê người cổ điển và ngược lại người cổ điển thì đi chê người thời thượng.

Tựu trung, trong xã hội phải có sự đa dạng, để mỗi người cao niên, trung niên, thanh niên, trẻ con đều có thế đứng, có lựa chọn phù hợp với bản thân họ.

Đứng từ góc độ của cá nhân tôi thì việc dành quá nhiều thời gian cho mạng xã hội là không nên. Với tôi, mỗi một người dù giàu hay nghèo cũng chỉ có 24 giờ đồng hồ để phân bổ thời gian làm công việc chính, thời gian cho ăn uống và nghỉ ngơi, thời gian giải trí, thời gian cho gia đình và bạn bè thân. Vậy thời gian còn lại cho xã hội trên thực tế có phải là nhiều lắm đâu? Như vậy, khi ta dành quá nhiều thời gian cho mạng xã hội (xã hội ảo) thì cũng có nghĩa là ta đã lấn vào thời gian cho xã hội thực. Dành quá nhiều thời gian cho mạng xã hội thì sẽ ít có thời gian hơn để giao lưu trực tiếp thực sự với những con người bằng da bằng thịt.

Tôi thích sống trong đời thực, dành thời gian cho một cuốn sách hay một cuộc trò chuyện "ngoài đời (thật)" hơn là lên mạng. Nếu cứ online liên tục thì tôi không biết sẽ lấy thì giờ đâu và sự kiên nhẫn ở đâu để đọc sách và giao tiếp. 

Cũng có những mặt trái, tiêu cực của mạng xã hội mà tôi cho rằng Nhà nước và cộng đồng xã hội phải lên tiếng, chẳng hạn như các trào lưu thách đố nguy hiểm, các hoạt động bạo lực mạng, bắt nạt mạng… Những năm qua chúng ta nghe đến không ít trường hợp người trẻ lựa chọn cực đoan, tự vẫn trước áp lực và sự dồn ép trên mạng xã hội. Lưu ý rằng, giao tiếp trên mạng xã hội là "ngay lập tức" (instantly), trao đổi trong tích tắc, đặc biệt là livestream (phát trực tiếp), chứ không mất nhiều thời gian để suy nghĩ như khi dùng email.

Không phủ nhận mạng xã hội là một sản phẩm của tiến bộ công nghệ, một phương tiện giao tiếp hiện đại, nhưng có lẽ, đó là con dao hai lưỡi: làm chủ được thì con người sẽ có công cụ hỗ trợ đắc lực cho mục đích công việc và kết nối cuộc sống; còn ngược lại, khi không làm chủ được mạng xã hội và bị cuốn đi, con người sẽ để lỡ việc sống đời thực tại, đánh mất nhiều giá trị cốt lõi, quan trọng.

Đáng quan tâm (từ gia đình đến nhà trường, xã hội và nhà nước) là mạng xã hội với thiếu niên, trẻ em. Khảo sát của UNICEF từ 3 năm trước đã cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam 12-13 tuổi sử dụng internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14-15 là 93%. Một thống kê khác cho thấy thời gian trung bình trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội là 5-7 giờ mỗi ngày. Tôi không nắm rõ đã có báo cáo, số liệu nghiên cứu nào được công bố về mức độ ảnh hưởng của mạng xã hội gây ra cho trẻ em Việt Nam chưa, nhưng một số quốc gia như Trung Quốc, Na Uy đã có động thái hạn chế trẻ em dùng mạng xã hội, mới nhất là Úc đã ban hành lệnh cấm, và Việt Nam có lẽ cũng đã đến lúc tham khảo để cân nhắc quy định phù hợp.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!