Quang Linh Vlog, Hằng Du Mục và chuyện pháp luật không có ngoại lệ

Hơn một tuần sau khi Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an khởi tố vụ án hình sự xảy ra tại Công ty Asia Life và Công ty Chị Em Rọt, những cuộc thảo luận xoay quanh Quang Linh Vlogs (Phạm Quang Linh), Hằng Du Mục (Nguyễn Thị Thái Hằng)… vẫn chưa hạ nhiệt.

Trong vụ án này, Hằng Du mục đóng vai trò Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn Chị Em Rọt, còn Quang Linh Vlogs là thành viên hội đồng quản trị bị cáo buộc "Lừa dối khách hàng".

Dư luận trên mạng xã hội cho thấy sự đồng tình với việc xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật, bên cạnh đó cũng có không ít người bày tỏ sự tiếc nuối trước cú vấp ngã của những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL), những người mà trước đó đã giành được thiện cảm và sự ủng hộ lớn của công chúng.

Từ truyền cảm hứng đến bị cáo buộc lừa dối

Trước khi tập trung vào hoạt động bán hàng trực tuyến, Quang Linh Vlogs và các cộng sự trong "team Châu Phi" từng nổi tiếng với những clip giúp đỡ người dân Angola như khoan giếng lấy nguồn nước sạch, cải tạo đất trồng lúa, khoai tây, giới thiệu văn hóa Việt Nam sang nước bạn. Tháng 10/2024, Quang Linh Vlogs còn là một trong những cá nhân được Đại hội hiệp thương cử tham gia Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khóa X, nhiệm kỳ 2024-2029 (nay đã bị bãi nhiệm). Còn Hằng Du Mục vốn là một "chiến thần livestream", truyền cảm hứng cho phụ nữ hiện đại.

Những giá trị đó góp phần giúp Quang Linh Vlogs sở hữu kênh YouTube với hơn 4 triệu người đăng ký, và trang Facebook có hơn 2,1 triệu lượt theo dõi; trong khi kênh Tiktok của Hằng Du Mục thu hút tới 4,8 triệu lượt theo dõi, Fanpage Facebook có hơn 2,2 triệu người theo dõi. Những con số đó không phải ai cũng dễ dàng đạt được.

Lượt theo dõi càng lớn càng mở ra nhiều cơ hội kinh doanh, đặc biệt thông qua bán hàng, giới thiệu sản phẩm. Trong thời đại ngày nay, sự phát triển như vũ bão của một mô hình gọi là "nền kinh tế sức chú ý" khiến việc kiếm tiền nhờ vào nổi tiếng trên mạng xã hội dường như là điều hiển nhiên. Thế nhưng, chính trong "men chiến thắng" cũng là lúc mà con người ta dễ đánh mất mình.

Hằng Du Mục vào chiều ngày 14/3 tại buổi gặp gỡ truyền thông ở Hà Nội nhằm mục đích xin lỗi đã nói: "Khi thành công đến quá nhanh, có thể dẫn con người đi theo hướng sai". Đáng tiếc là cái sai của cô và Quang Linh có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Công chúng ghi nhận những đóng góp của họ trong quá khứ, nhưng cũng bởi vậy mà càng thất vọng hơn.

Một tháng trước, người viết từng đặt vấn đề về tình trạng quảng cáo "lố", sai sự thật tràn lan, nhiều trường hợp xin lỗi công khai nhưng tất cả chỉ vậy: xin lỗi và… hết. Quang Linh Vlog, Hằng Du Mục, cùng nhiều người khác có lẽ cũng không nghĩ đến tình huống bị xử lý hình sự, cho dù các quy định trong luật đều đã có. Quách Thanh Lâm, TikToker với tên gọi "Sư tử ăn chay", người đưa mẫu kẹo rau củ Kera đi kiểm định và đặt nghi vấn về chất lượng sản phẩm, cũng chia sẻ "không nghĩ sự việc tới mức độ này" khi Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs bị khởi tố và bị bắt tạm giam. Còn một nhân vật nổi tiếng nữa là Hoa hậu Thùy Tiên bị tạm hoãn xuất cảnh để phục vụ công tác điều tra trong thời gian từ 15/3 đến 15/5. Ngoài ra, Thùy Tiên còn bị Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) phạt 25 triệu đồng vì đã không thông báo rõ ràng cho người tiêu dùng.

Quá trình điều tra vẫn đang tiếp tục và chưa có phán quyết cuối cùng, bài viết này không nhằm mục đích chỉ trích hay kết tội, tuy nhiên, khi mà bản thân những người trong cuộc đều đã nhận sai và xin lỗi thì ở đây đều có những bài học về cách làm giàu, cách ứng xử. 

"Tôi nhận thức được hành vi vi phạm pháp luật của mình, muốn gửi lời xin lỗi tới những người tin tưởng mình mua sản phẩm", Quang Linh nói. Hằng Du Mục cũng nhận trách nhiệm và cho rằng bản thân đã không rà soát kỹ, để xảy ra hậu quả đáng tiếc.

Đáng chú ý, Hằng Du Mục nhìn nhận, trách nhiệm của bản thân cô là rất lớn khi mà hàng hóa là thực phẩm đưa vào cơ thể người. Sự nhận thức này rất quan trọng, đồng thời cũng là hồi chuông cảnh báo cho rất nhiều TikToker, Facebooker… những người có ảnh hưởng đang hoạt động bán hàng trên mạng xã hội.

Siết chặt tình trạng quảng cáo "lùa gà"

Kẹo Kera được cơ quan điều tra xác định là "hàng giả" với thành phần hơn 33% chất Sorbitol - một loại thuốc nhuận tràng điều trị táo bón, có tác dụng như "thuốc xổ" nhưng không được ghi trên nhãn sản phẩm như quy định. Kẹo được quảng cáo nhấn vào thành phần chất xơ, mà thực tế hàm lượng chất xơ lại rất thấp. Sự gian dối này gây ra hiểu lầm nhất định cho người tiêu dùng, đồng thời có thể mang đến hậu quả khó lường nếu người dùng dị ứng với Sorbitol.

Thử đặt câu hỏi, nếu không có người mang mẫu kẹo đi kiểm định thì liệu sự gian dối có bị phát giác? Nên, đâu đó vẫn còn những mối băn khoăn, rằng sự nhập nhèm "đánh lận con đen" trong thành phần sản phẩm có phải chỉ ở kẹo Kera hay còn diễn ra ở những loại thực phẩm bổ sung, thực phẩm chức năng khác đang được một số nghệ sĩ, người nổi tiếng tung hô trên mạng xã hội?

Giám đốc điều hành một doanh nghiệp lớn trong ngành sữa gần đây chia sẻ: "Thực phẩm cho người ăn rất khó, khi đã vào trong người rồi thì không thể sửa sai được". Vậy mà hễ cứ lên mạng xã hội, chỉ cần thể hiện quan tâm đến sắc vóc lập tức tràn ngập quảng cáo thực phẩm giảm cân; than phiền đau yếu đã thấy ngay thực phẩm chức năng bồi bổ cho người già; băn khoăn về chiều cao con cái là bắt gặp vô số livestream, video của người dẫn chương trình, diễn viên nổi tiếng khuyên nhủ mua cả thùng sữa bột với cam kết "uống là cao, cao vượt trội", "dùng 3-6 tháng chiều cao tăng 3-5cm"… Rồi nào là các loại cốm, dung dịch uống giúp trẻ tập trung, thông minh, học giỏi - đủ thứ thần kỳ nhắm vào tâm lý phụ huynh. Bao nhiêu trong số đó là sản phẩm đạt chuẩn, được kiểm nghiệm kỹ lưỡng; bao nhiêu là "chiêu trò"? Tuyên bố trong quảng cáo "chắc như đinh đóng cột" nhưng hiệu quả gây thất vọng, vậy có tính là lừa dối người tiêu dùng hay không?

Cơ quan chức năng cần có các động thái thiết thực để kiểm tra thành phần, chất lượng sản phẩm, tích cực truy quét hàng giả, hàng kém chất lượng, từ đó chặn đứng các hành vi gian dối, siết chặt tình trạng quảng cáo "lùa gà", thổi phồng công dụng những loại thực phẩm ảnh hưởng sức khỏe con người. Người tiêu dùng không có trách nhiệm tự phát mang mọi sản phẩm đi kiểm định, cảnh báo cho nhau để rồi họ có thể đối diện tình huống pháp lý (sai quy trình công bố kết quả kiểm định).

Được biết, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch dự kiến bổ sung một số điều cụ thể liên quan đến người nổi tiếng tham gia quảng cáo trong Luật Quảng cáo (sửa đổi), quy định người tham gia quảng cáo trên mạng phải chịu trách nhiệm trước luật pháp nói chung và Luật Quảng cáo nói riêng liên quan đến sản phẩm mình quảng cáo. Bộ cũng dự thảo nghị định với những điều khoản điều chỉnh những hoạt động của người nổi tiếng và nghệ sĩ. Trong đó tăng mức chế tài về mức xử phạt hoặc cấm không cho quảng cáo; có biện pháp hạn chế hoạt động nghệ thuật, hạn chế xuất hiện trên truyền thông, mạng xã hội.

Tại dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ Công an cũng đề xuất hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm "hoạt động trên các nền tảng thương mại điện tử có từ 500 người tiếp cận trở lên" bị phạt tù 5-10 năm.

Tất nhiên, tiếp thị liên kết (affiliate), kinh doanh trên nền tảng mạng xã hội mang đến nhiều lợi ích và cơ hội cho cả người mua và người bán, song cần minh định rõ, mọi cá nhân và doanh nghiệp khi đã tham gia vào hoạt động kinh tế đều có trách nhiệm tuân thủ pháp luật và có đạo đức kinh doanh. Luật pháp áp dụng chung cho mọi công dân, không ai là ngoại lệ - càng không có "đặc cách" cho người nổi tiếng.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!