Đơn thuốc dùng đi dùng lại

Bộ Y tế đang dự thảo Thông tư quy định về đơn thuốc và việc kê đơn thuốc hóa dược, sinh phẩm trong điều trị ngoại trú. Một trong các điểm mới của dự thảo này là người kê đơn có trách nhiệm khuyến cáo người bệnh về thời hạn mua, lĩnh thuốc, thay vì quy định đơn thuốc chỉ có giá trị trong thời hạn tối đa 5 ngày kể từ ngày kê đơn như hiện hành.

Nhiều người bệnh thắc mắc tại sao lâu nay quy định đơn thuốc chỉ có hiệu lực trong 5 ngày, và lý do gì bây giờ lại bỏ?

Quy định đơn thuốc có giá trị mua, lĩnh thuốc trong thời hạn tối đa 5 ngày, kể từ ngày kê đơn thuốc, có hiệu lực từ năm 2017 tại Thông tư 52 của Bộ Y tế. Đây là một ý tốt của các nhà làm chính sách, vì trên thực tế có khả năng xảy ra 2 trường hợp khi một đơn thuốc để quá 5 ngày mới mua.

Một là sau khi khám bệnh và kê đơn 5 ngày thì lúc đó tình trạng bệnh có thể đã khác, đơn thuốc đó không còn phù hợp. Tuy nhiên ta thấy tình huống này chỉ đúng đối với trường hợp bệnh cấp tính, bệnh có thể thay đổi nhẹ đi hoặc nặng thêm trong một vài ngày. Còn với bệnh mạn tính thì 5 ngày tình trạng bệnh không thay đổi gì nhiều,

Tình huống thứ hai là các nhà làm chính sách lo ngại tình trạng một đơn thuốc bị dùng lại nhiều lần, dẫn đến các thuốc không còn phù hợp. Đây có lẽ là lo ngại chính. Thực tế nhiều bệnh nhân dùng một đơn thuốc trong thời gian dài. Cứ uống thấy đỡ thì dừng, thấy bệnh lại mang đơn cũ ra mua uống lại. Có khi cái đơn được dùng trong mấy năm!

Tuy nhiên để hiểu kỹ vấn đề hơn, chúng ta cần quay lại tìm hiểu nguồn gốc của đơn thuốc.

Mấu chốt của vấn đề là liệu trình điều trị. Đơn thuốc chỉ là hình thức thể hiện mà thôi. Liệu trình điều trị có thể dài ngắn khác nhau, tùy theo tính chất của bệnh.

Khi người bệnh đến bệnh viện khám, nếu mức độ nặng, thì bác sĩ cho người bệnh nhập viện điều trị nội trú. Khi vào nằm viện nội trú, bác sĩ sẽ quyết định một liệu trình điều trị cho bệnh nhân, từ vài ngày hay hơn nữa, nhưng đơn thuốc lại được kê từng ngày, thậm chí từng giờ, để ứng phó với diễn biến của bệnh.

Còn nếu người bệnh nhẹ hơn hoặc bệnh ổn định, không nguy hiểm, thì có thể cho điều trị ngoại trú. Khi đó đơn thuốc sẽ kéo dài đúng bằng một liệu trình điều trị. Ví dụ như kê đơn cho một người bệnh cảm cúm, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc uống trong 5 ngày. Kê đơn cho một bệnh nhân bệnh dạ dày, bác sĩ sẽ kê đơn 7 - 10 ngày...

Trường hợp bệnh mạn tính như cao huyết áp, đái tháo đường thì bác sĩ sẽ kê đơn cho bệnh nhân dùng hẳn trong 30 ngày. Hết 30 ngày bệnh nhân mới phải khám lại và lấy đơn thuốc mới, nhưng thường là đơn thuốc mới này cũng giống như đơn thuốc cũ, nếu như bệnh đang ổn định.

Như vậy thì ta thấy quy định đơn thuốc bác sĩ kê chỉ có giá trị mua trong 5 ngày, nghe có vẻ cẩn thận, nhưng lại hóa ra thừa.

Ví dụ trong tình huống bệnh nhẹ, qua 5 ngày mà không mua, tức là tự người bệnh cũng đã cân nhắc có nên mua hay không rồi, không đợi pháp luật cấm.

Còn trong tình huống bệnh mạn tính, một đơn thuốc bệnh mạn tính có thể cho phép uống tới 30 ngày, người bệnh vì lý do nào đó mua trễ mất 6 ngày, thì lại không mua được thuốc do đơn thuốc hết hiệu lực, thành ra là gây khó dễ cho người bệnh, không có thuốc để dùng, phải đi khám lại để lấy lại đơn thuốc ấy.

Như vậy là từ một ý định tốt ban đầu, nhưng thiết kế không tính đến điều kiện thực tế nên thực thi có vấn đề. Vì vậy Bộ Y tế đã lấy ý kiến để bỏ quy định một đơn thuốc chỉ có giá trị trong 5 ngày, để cho bác sĩ tùy tình trạng bệnh mà quy định với bệnh nhân.

Trong vấn đề về đơn thuốc, chúng ta cần đặc biệt chú ý đến tình trạng tự ý dùng lại đơn thuốc cũ mà không khám lại.

Trong các bệnh mạn tính như cao huyết áp, sau một thời gian bệnh đã có sự tăng nặng thêm, huyết áp tăng dần, đơn thuốc cũ không còn đáp ứng, nếu ta cứ uống theo đơn cũ, có khi không khống chế được bệnh, thậm chí gây tai biến nguy hiểm.

Hoặc như bệnh đái tháo đường, đường máu đáp ứng với thuốc uống chỉ trong một giai đoạn nhất định, sẽ có lúc phải phối hợp thuốc hoặc đã đến lúc phải chuyển sang giai đoạn tiêm insulin. Nếu ta chủ quan, chỉ uống theo đơn cũ, có khi đường máu lên quá cao gây hôn mê, thậm chí là tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Nhân đây cũng mong hệ thống nhà thuốc tuân thủ nghiêm ngặt việc bán thuốc theo đơn. Đây mới là gốc rễ của vấn đề. Chỉ có kiểm tra chặt việc bán thuốc theo đơn mới chấm dứt được việc một đơn thuốc cũ dùng để mua thuốc nhiều lần.

Hiện nay, Bộ Y tế đã triển khai hệ thống đơn thuốc quốc gia giúp việc quản lý đơn thuốc minh bạch. Trong đó, hệ thống quản lý thuốc kê đơn có đầy đủ mã cơ sở khám chữa bệnh, mã bác sĩ, mã đơn thuốc - những dữ liệu này được liên thông, tập trung trên hệ thống quản lý thuốc kê đơn.

Việc triển khai quản lý đơn thuốc sẽ được thúc đẩy mạnh trong thời gian tới. Bộ Y tế cũng quy định về kê đơn thuốc bằng hình thức điện tử. Theo lộ trình, chậm nhất đến ngày 1/1/2027, tất cả các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có hoạt động kê đơn thuốc theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh và về dược phải thực hiện kê đơn thuốc bằng hình thức điện tử.

Hy vọng với sự trợ giúp của công nghệ cũng như ý thức bảo vệ sức khỏe của người dân được nâng cao sẽ giúp giải quyết những lấn cấn trong vấn đề sử dụng đơn thuốc ngoại trú như hiện nay.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!