Trúng độc botulinum: Thở máy rồi, truyền thuốc 8.000 USD là... vô nghĩa

Liên quan đến 3 chùm ca ngộ độc botulinum mà TPHCM ghi nhận từ ngày 13/5, mới đây, Ban Quản lý An toàn thực phẩm TPHCM đã có thông tin bất ngờ, khi cả mẫu chả lụa các bệnh nhân đã ăn lẫn mẫu lấy tại nơi sản xuất đều cho kết quả xét nghiệm âm tính với độc tố trên.

Trong thời gian truy tìm nguồn gây bệnh, cơ quan chức năng đề nghị người dân chú ý bảo quản thực phẩm đúng cách, tránh tiếp tục xảy ra ngộ độc botulinum nguy hiểm.

Botulinum kịch độc thế nào?

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC), ngộ độc botulinum là một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, vì độc tố tấn công vào các dây thần kinh của cơ thể gây khó thở, tê liệt cơ hay thậm chí tử vong.

Cụ thể, độc tố botulinum được tạo ra bởi vi khuẩn Clostridium botulinum và đôi khi bởi những dòng vi khuẩn như Clostridium butyricum và Clostridium baratii. Vi khuẩn được tìm thấy tự nhiên ở nhiều nơi. Chúng tạo ra bào tử để tồn tại trong môi trường, ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt.

Thông thường, các bào tử sẽ không gây bệnh cho người nhưng trong những điều kiện nhất định, chúng có thể phát triển và tạo ra chất độc rất nguy hiểm.

Theo đó, để bào tử phát triển và sinh độc tố cần môi trường ít hoặc không có oxy, lượng axit, đường và muối thấp, ở một nhiệt độ, lượng nước nhất định. Vì vậy, ở những thực phẩm đóng hộp, bảo quản hoặc lên men tại nhà không đúng cách sẽ tạo điều kiện thích hợp cho các bào tử phát triển và tạo ra độc tố botulinum. Việc ăn những thực phẩm này có thể dẫn đến tình trạng ngộ độc.

Ngoài ngộ độc thực phẩm, botulinum còn gây ra các loại ngộ độc khác như: ngộ độc ở trẻ sơ sinh (khi bào tử của vi khuẩn xâm nhập, phát triển vào ruột của trẻ và sinh ra độc tố); ngộ độc vết thương (khi bào tử xâm nhập vào vết thương, tạo ra độc tố); ngộ độc do điều trị (khi tiêm quá nhiều độc tố botulinum, ví dụ thẩm mỹ); ngộ độc ruột ở người trưởng thành (tương tự như ngộ độc ở trẻ sơ sinh).

Về biểu hiện, tất cả triệu chứng của ngộ độc botulinum đều do tê liệt cơ gây ra bởi độc tố. Nếu không được điều trị, bệnh có thể tiến triển xấu, dẫn đến tê liệt hoàn toàn cơ hô hấp, các cơ ở cánh tay, chân và thân. Trong bệnh ngộ độc thực phẩm, các triệu chứng thường bắt đầu từ 18 đến 36 giờ, sau khi ăn thực phẩm bị ô nhiễm.

Các triệu chứng của ngộ độc botulinum có thể bao gồm: khó nuốt, yếu cơ, nhìn đôi, sụp mí mắt, mờ mắt, nói lắp, khó thở, khó cử động mắt. Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể nôn mửa, buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy. Đây là các dấu hiệu ngộ độc thực phẩm nói chung.

Trẻ sơ sinh có thể có dấu hiệu ngộ độc như: táo bón, bú kém, sụp mí mắt, chậm phản ứng với ánh sáng, khuôn mặt ít biểu cảm hơn bình thường, tiếng khóc yếu nghe khác với bình thường, khó thở.

Cơ quan y tế dự phòng lưu ý, người bị ngộ độc botulinum có thể không có tất cả các triệu chứng trên cùng một lúc. Do đó, nếu có một trong các dấu hiệu nghi ngờ ngộ độc botulinum, người dân hãy đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra, điều trị.

Thở máy rồi, truyền thuốc 8.000 USD là vô nghĩa

Trao đổi với phóng viên Dân trí, bác sĩ Nguyễn Trung Bạo, chuyên khoa Nhiễm, Bệnh viện Nhi đồng 2 (TPHCM) cho biết, botulinum neurotoxin (BoNT) được xem là một trong những chất độc mạnh nhất, chỉ cần liều 1mcg đã gây chết người.

Trong độc tố botulinum, có 4 loại A, B, E và F (phân biệt theo kháng nguyên) là gây bệnh cho người. Bác sĩ Bạo phân tích, nếu ăn phải độc tố loại A thời gian gây ngộ độc sẽ trong vòng 7 ngày, loại B trong vòng 5 ngày, loại E là 2 ngày, còn loại F rất hiếm gặp.

Một điều may mắn là độc tố botulinum dễ bị phá hủy khi đun trên 30 phút ở 80 độ C, hoặc 10 phút ở nhiệt độ 100 độ C. Do đó, người dân nếu ăn chín nấu kỹ gần như hạn chế được việc ngộ độc này.

Bác sĩ cảnh báo, khi mở thức ăn ra phát hiện có mùi hôi thối, cần bỏ ngay vì có nguy cơ đã xuất hiện độc tố botulinum A hoặc B. Riêng với độc tố botulinum E, dù không mùi, nhưng triệu chứng nó nhẹ hơn 2 loại trên.

Về thời gian điều trị, bác sĩ Bạo cho biết, nếu đã ngộ độc botulinum E sẽ mau phục hồi, thời gian thở máy (nếu có) cũng ngắn ngày. Trong khi đó, độc tố botulinum B sẽ khiến bệnh nhân thở máy trung bình 1 tháng, và loại A thì lên đến 2 tháng. Khi bệnh nhân không được hỗ trợ hô hấp kịp thời hoặc nằm thở máy lâu bị nhiễm trùng, liệt ruột kéo dài sẽ dẫn đến tử vong.

Đáng chú ý, bác sĩ chuyên khoa truyền nhiễm tiết lộ, thuốc BAT (có giá 8.000 USD/lọ) kháng độc tố botulinum chỉ có giá trị khi bệnh nhân chưa thở mệt. Nếu đã lâm vào thở máy, việc dùng BAT là vô nghĩa, không có tác dụng cải thiện sức khỏe.

Bác sĩ Bạo phân tích, thuốc giải BAT (botulinum antitoxin) chỉ làm trung hòa độc tố trong huyết tương, không thể trung hòa độc tố đã gắn vào mô thần kinh. Thuốc chỉ có tác dụng giảm tiến triển nặng hơn, không đảo ngược tình trạng bệnh.

"BAT được sử dụng cho bệnh nhân ngộ độc botulinum khi có triệu chứng rõ, càng sớm càng tốt, hiệu quả nhất trong 2 ngày kể từ lúc khởi phát triệu chứng, trước khi chuyển sang nặng suy hô hấp.

Nếu thở máy rồi, truyền BAT không có tác dụng, phải đợi bệnh tự phục hồi" - bác sĩ Nguyễn Trung Bạo nói.

Về liều dùng, nếu bệnh nhân là người lớn sẽ được truyền 1 lọ BAT 20ml. Trẻ dưới 16 tuổi ngộ độc botulinum sẽ dùng liều cân nặng, theo tỉ lệ phần trăm phù hợp so với người lớn. Trẻ dưới 1 tuổi sẽ được dùng 1/10 lọ.