Thật hư về xét nghiệm “tài năng” qua gene ADN

Hiện nay, đã có trung tâm y khoa giới thiệu “có cánh” với phụ huynh khả năng xét nghiệm “tài năng” qua gene ADN với độ chính xác đến 99%.

Gần đây, một số nhà tâm lý học tuyên bố rằng sự khác biệt gene trong ADN có tương quan với chỉ số thông minh IQ và khả năng học tập của đứa trẻ. Do đó, con người sẽ có thể dự đoán trí thông minh của một cá nhân trưởng thành qua xét nghiệm gene từ mấy tế bào niêm mạc miệng hay từ một giọt máu của trẻ sơ sinh.

Giáo sư Robert Plomin, Giám đốc Trung tâm Tâm thần xã hội, di truyền và phát triển, ĐH King, London, đã chủ trì một nghiên cứu dài hơi trên 13.000 cặp song sinh, đã viết bài Di truyền học về trí thông minh, đăng trên tạp chí Nature, Mỹ, khẳng định: “Trong hơn một thế kỷ, các nhà khoa học đã điều tra và trả lời rõ ràng rằng, sự khác biệt của thông minh thực chất là sự khác biệt di truyền”, và “Phụ huynh có thể sử dụng các xét nghiệm ADN để dự đoán khả năng trí tuệ, tinh thần của con cái để có kế hoạch giáo dục thích hợp”.

Xét nghiệm gen đoán trí tuệ

Bên cạnh các xét nghiệm gene để phòng tránh những rối loạn di truyền cụ thể là không cho ra đời những bào thai bệnh tật. Hiện nay, nhiều dịch vụ xét nghiệm gene để dự đoán trí tuệ, tiềm năng của trẻ sơ sinh đang nở rộ với nhiều giới thiệu, quảng cáo “có cánh”.

Theo khảo sát của hãng nghiên cứu thị trường Global Market Insights, Delaware, Mỹ, thị trường xét nghiệm gene này đang rất phát triển nhanh tại các nước lớn hoặc giàu có, với giá trị ước đoán trên toàn cầu năm 2018 lên đến 832 triệu USD, và sẽ đạt 2,5 tỉ USD vào năm 2025. Riêng tại Trung Quốc, năm 2018, giá trị dịch vụ này là 41 triệu USD, Global Market Insights và EO Intelligence sẽ tăng lên từ 150 đến 400 triệu USD vào năm 2025.

Ở nước ta, các xét nghiệm ADN để xem con mình có phải là "thần đồng" hay không được nhiều trung tâm xét nghiệm ADN giá trên dưới 20 triệu đồng với lời giới thiệu hấp dẫn: "Kết quả chính xác tới 99%".

Đôi điều bàn luận

Các xét nghiệm gene để phát hiện và phòng tránh những rối loạn di truyền bẩm sinh rất hữu ích và đã được áp dụng rộng rãi với kết quả cao.

Còn xét nghiệm gene để phát hiện tài năng có hai mặt:(1)Trong khi các công ty dịch vụ, đều ra sức quảng cáo “có cánh” và cam kết "hoành tráng" nào là giúp phụ huynh phát hiện được những "năng lực tiềm ẩn" của con họ từ tư duy logic, toán học tới thể thao, thậm chí cả trí tuệ cảm xúc; (2) Những nhà khoa học, di truyền học, như Gil McVean, Giám đốc Viện Dữ liệu lớn, ĐH Oxford, thường thận trọng: "Chưa có cơ sở khoa học để có thể nói với mức độ chắc chắn nào".

TS Giang Hoa, Phó Viện trưởng Viện Di truyền y học TP.HCM, cho rằng: “Xét nghiệm ADN tiềm năng của trẻ cho đến nay chưa có chứng cứ khoa học rõ ràng”, và nhấn mạnh “Phụ huynh khi biết thiên hướng của con mình thì nên hỗ trợ cho con phát triển thêm, hơn là ép buộc con theo thiên hướng đó".

PGS.TS Đỗ Hạnh Nga, giảng viên Tâm lý học phát triển, ĐH KHXHNV ĐHQG TP.HCM, nhắc lại rằng, sự phát triển tâm lý con người phụ thuộc vào 3 yếu tố là môi trường, xã hội và một phần nhỏ là di truyền. Cho nên, phụ huynh dựa vào bảng kết quả xét nghiệm ADN để ép buộc con phát triển theo hướng đó là không đúng.

Thay lời kết

Chăm sóc trẻ con khỏe mạnh, thông minh là mơ ước chính đáng của mọi bậc phụ huynh. Nhưng chỉ số IQ, trí thông minh, và việc sử dụng các thử nghiệm khoa học về gene ADN để nhận biết con cái có tài giỏi, có năng khiếu hay không thì còn nhiều bàn cãi.

Đứa trẻ có trí tuệ, có bản năng bẩm sinh là quan trọng. Nhưng các chế độ dinh dưỡng, hỗ trợ tại nhà, chăm sóc sức khỏe và giáo dục tốt là các yếu tố hỗ trợ quan trọng hơn để giúp chúng trưởng thành. Do đó, chỉ nên sử dụng các xét nghiệm gene để dự đoán thông minh để tham khảo định hướng.

TS.BS Trần Bá Thoại

Uỷ viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam