Sốt xuất huyết: Đừng để "chuyện muỗi" làm lớn

Những năm gần đây, sốt xuất huyết Dengue (bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, viết tắt là sốt xuất huyết) tại Việt Nam diễn biến phức tạp, thuộc top những nước có số ca mắc cao, đồng thời, phạm vi dịch cũng lan rộng hơn trước.

Trên thế giới, trong năm 2024, sốt xuất huyết là vấn đề nóng với kỷ lục mới khi số ca mắc được ghi nhận cao gần gấp đôi năm trước đó. Trong đó, chỉ riêng Brazil đã có hơn 10 triệu ca mắc được ghi nhận. Bước sang năm 2025, tính đến ngày 15/2, Philippines báo cáo hơn 43.000 ca, cao hơn 56% so với đỉnh dịch thông thường vào tháng 6, trong khi Lào cũng phát cảnh báo nguy cơ bùng phát sớm ngay từ đầu năm.

Điều đáng lo ngại là một người có thể mắc sốt xuất huyết nhiều lần trong đời. Trong đó, sốt xuất huyết tái nhiễm lần hai rất nguy hiểm vì tình trạng bệnh thường nặng hơn lần đầu. Người bệnh có thể có những diễn tiến khó tiên lượng, với nguy cơ trở nặng cao hơn. Vì vậy, ngay cả những người từng mắc sốt xuất huyết cũng không thể chủ quan trước căn bệnh truyền nhiễm này.

Biến đổi khí hậu tác động mạnh đến dịch tễ sốt xuất huyết tại Việt Nam

Miền Nam: Nhiều năm liền là tâm dịch của cả nước

Theo đại diện Sở Y tế TPHCM, năm 2024, khu vực phía Nam chiếm 41% trong tổng số 141.000 ca mắc sốt xuất huyết được ghi nhận trên toàn quốc. Nhiều năm liền, miền Nam là điểm nóng sốt xuất huyết của cả nước. Trước đây, tại Đồng bằng sông Cửu Long, dịch chủ yếu bùng phát vào mùa mưa, nhưng nay đã lan rộng và gia tăng ngay cả trong mùa khô.

Báo cáo của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TPHCM cho thấy, tính đến tuần 7 năm 2025, tại TPHCM có 3.431 ca mắc sốt xuất huyết Dengue được ghi nhận, tăng 125,3% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu là một trong những nguyên nhân gây ra nguy cơ bùng dịch trong năm 2025. Hạn hán, xâm nhập mặn khiến nước ngọt khan hiếm, buộc người dân phải tích trữ nước, tạo môi trường thuận lợi cho muỗi sinh sôi. Mưa trái mùa bất thường cũng góp phần làm tăng mật độ muỗi truyền bệnh.

Miền Trung: Bệnh lan rộng từ duyên hải đến Tây Nguyên

Trong những năm gần đây, bệnh có xu hướng dịch chuyển ra miền Trung và Tây Nguyên. Nhiều năm liền, số ca mắc tại khu vực này gia tăng đáng kể, không chỉ ở các tỉnh duyên hải mà còn lan đến các vùng cao nguyên.

Mưa bão trái mùa, lũ lụt kéo dài ngay trong mùa khô là nguyên nhân chính khiến sốt xuất huyết gia tăng tại miền Trung. Điển hình như tình trạng ngập lụt ở Tây Hòa, Phú Yên tháng 2/2025, dễ tạo điều kiện cho muỗi sinh sôi. Ngay cả những khu vực mát mẻ như Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông vốn ít bị ảnh hưởng - trong năm 2024 cũng trở thành điểm nóng mới về sốt xuất huyết.

Miền Bắc: Không còn là vùng an toàn trước sốt xuất huyết

Trước đây, miền Bắc ít chịu ảnh hưởng của sốt xuất huyết, nhưng biến đổi khí hậu khiến mùa đông ngắn, mùa hè kéo dài hơn và nhiệt độ tăng cao đã tạo điều kiện cho muỗi vằn sinh sôi. Đồng thời, đô thị hóa nhanh, dân cư đông đúc, giao thương phát triển cũng thúc đẩy bệnh lây lan.

Năm 2023, Hà Nội ghi nhận kỷ lục 36.795 ca mắc, cao gấp đôi so với TPHCM. Trong đợt rét đầu năm 2025, Hà Nội vẫn ghi nhận 137 ca. Sốt xuất huyết lan đến các tỉnh miền núi - nơi mà nhiều năm trước đây chưa ghi nhận ca sốt xuất huyết. Những năm gần đây, giao thương và đô thị hóa khiến 11 tỉnh vùng núi phía Bắc bắt đầu ghi nhận các vụ sốt xuất huyết tại Sơn La, Tuyên Quang, Phú Thọ, trong đó Lào Cai phát hiện ca bệnh tại địa phương đầu tiên vào năm 2023 và có thêm 4 ca trong năm 2024.

Từ bệnh theo mùa mang tính cục bộ thành gánh nặng y tế

Theo nghiên cứu trên hệ thống PubMed (Mỹ) - cơ sở dữ liệu miễn phí cung cấp tài liệu khoa học đời sống và y sinh, trong số những người bệnh nhập viện do sốt xuất huyết Dengue, có 3,3-4,8% ca trở nặng có nguy cơ bị suy thận cấp (trong đó 14,1% phải chạy thận nhân tạo). Những trường hợp này còn có thể tiến triển thành suy thận mạn tính. Như trường hợp bé trai 11 tuổi ở Bình Chánh (TPHCM) với bệnh nền béo phì, bệnh nhi đã nhập viện trong tình trạng bị sốc sốt xuất huyết, suy hô hấp nặng, rối loạn đông máu, phải lọc máu liên tục vào đầu tháng 3/2025.

Dịch bệnh cũng gây quá tải lên hệ thống y tế. Nhiều bệnh viện tuyến dưới không đủ năng lực điều trị ca nặng, buộc phải chuyển tuyến, tạo gánh nặng lên các bệnh viện (BV) lớn như BV Nhi đồng 1, BV Nhi Đồng 2, BV Bệnh Nhiệt đới TPHCM, BV Bệnh Nhiệt đới Trung Ương, BV Xanh Pôn...

Ngoài ra, sốt xuất huyết còn gây ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội. Chi phí điều trị cho những ca biến chứng nặng rất cao, có thể lên đến hàng trăm triệu đồng. Hơn nữa, người mắc sốt xuất huyết cần 1-2 tuần để bình phục, hoặc lâu hơn nếu có biến chứng nặng phải nhập viện. Trong thời gian này, người bệnh sốt xuất huyết có thể chịu những cơn đau, sốt và mệt mỏi, cần được chăm sóc tích cực. Khi đó, không chỉ chính người bệnh mất khả năng lao động mà người thân cũng bị ảnh hưởng về công việc và thu nhập do phải chăm sóc người bệnh.

Hiện Việt Nam có phác đồ điều trị sốt xuất huyết Dengue được quốc tế đánh giá cao, nhưng dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp do nhiều yếu tố, đặc biệt là biến đổi khí hậu. Việc đưa vaccine sốt xuất huyết vào sử dụng tại Việt Nam được kỳ vọng giúp giảm nguy cơ bùng phát dịch, hạn chế ca nặng và giảm tải áp lực lên hệ thống y tế. Tuy nhiên, kiểm soát dịch không chỉ dừng ở giám sát dịch tễ, kiểm soát véc-tơ hay nâng cao năng lực điều trị, mà còn cần sự chủ động từ mỗi cá nhân - đừng để "chuyện muỗi" trở thành vấn đề nghiêm trọng.