Người Việt vẫn "thấp bé, nhẹ cân" so với thế giới

Đạt được 86% chiều cao trước tuổi 12

Ngày 12/10, tại Hội thảo quốc tế dinh dưỡng người Việt lần 2, chủ đề "Dinh dưỡng Học đường" do Viện Dinh dưỡng (Bộ Y tế) và Viện Dinh dưỡng TH tổ chức, PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng cho biết, trẻ em Việt vẫn đối mặt với gánh nặng kép về dinh dưỡng.

Theo đó, tình trạng suy dinh dưỡng (đặc biệt là suy dinh dưỡng thấp còi), béo phì và thiếu vi chất dinh dưỡng đang cùng tồn tại.

Điều tra toàn quốc năm 2023 cho thấy tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi của Việt Nam là 18,2%, tương đương cứ 100 trẻ lại có 18,2 trẻ thấp còi.

Tỉ lệ này cao hơn ở vùng Trung du và Miền núi phía Bắc (24,8%), Tây Nguyên (25,9%).

Trong khi đó, tỉ lệ béo phì, thừa cân ở nhóm 5-19 tuổi tăng gấp hơn 2 lần sau 10 năm, từ 8,5% năm 2010 lên đến 19,0% vào năm 2020.

Theo các chuyên gia, chiều cao trung bình người Việt đang được cải thiện, nhưng người Việt vẫn "thấp bé, nhẹ cân" so với thế giới.

Hiện chiều cao trung bình của nam giới Việt là 168,1cm và chiều cao nữ giới khoảng 156,2cm, tăng 3,6cm với nam và 1,4cm với nữ so với 10 năm trước. Tuy nhiên, so với chiều cao trung bình trên thế giới hiện là 176,1cm đối với nam và 163,1cm đối với nữ, người Việt vẫn thấp bé.

Nhật Bản - một nước Châu Á, năm 2023, chiều cao trung bình của nam giới là 172cm, nữ 158cm. Cách đây 50 năm, nam giới của họ đạt 150cm và nữ là 149cm. 

Theo các chuyên gia, nhìn vào chiều cao người Nhật, họ cũng từ xuất phát điểm thấp bé, hiện chiều cao trung bình thuộc hàng đầu thế giới. Với người Việt, "thấp bé, nhẹ cân" cũng không phải là đặc tính di truyền. 

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc phát triển chiều cao phụ thuộc vào di truyền 20%, còn yếu tố dinh dưỡng, rèn luyện thể thao và môi trường chiếm 80%.

"Nếu cải thiện chế độ ăn, cộng thêm luyện tập thể thao, ngủ đủ giấc... thì tầm vóc của người Việt sẽ tiếp tục được cải thiện. Tôi chỉ cao 150cm, nhưng con trai cao đến 183 cm", doanh nhân Thái Hương chia sẻ tại hội thảo.

Theo PGS Dương, khoảng 86% chiều cao tối đa của con người đạt được trong độ tuổi dưới 12 tuổi. Vì thế, dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời, tiếp đến giai đoạn học đường là vô cùng quan trọng, quyết định sự phát triển tối đa tầm vóc, thể lực và trí lực của con người.

Hiệu quả tích cực sau can thiệp từ bữa ăn học đường

Tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thanh Đề, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Thể chất, Bộ Giáo dục và Đào tạo đánh giá, mô hình điểm bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh Việt Nam đã đạt kết quả tích cực.

Mô hình được triển khai tại 10 tỉnh thành trên cả nước (Sơn La, Thái Bình, Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Huế, Quảng Nam, Lâm Đồng, TP HCM, An Giang), đại diện cho 5 vùng sinh thái của Việt Nam.

Theo đó, 400 thực đơn bữa ăn học đường được sử dụng, với khẩu phần đa dạng, cân đối, giàu vi chất dinh dưỡng, bổ sung sữa tươi. Bên cạnh dinh dưỡng, học sinh được tăng cường thể chất qua 130 bài tập vận động và 60 trò chơi phù hợp với từng lứa tuổi, giúp học sinh tăng cường sức khỏe, phát triển thể lực.

Sau can thiệp, tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi đã giảm, chiều cao và cân nặng của của trẻ mầm non và tiểu học đều tăng.

Vì thế, chuyên gia này cho rằng cần nhân rộng mô hình và tiến tới luật hóa dinh dưỡng học đường. 

Chia sẻ kinh nghiệm về dinh dưỡng học đường tại Nhật Bản, GS Nakamura Teiji, Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản chia sẻ, Luật về dinh dưỡng học đường ở Nhật Bản từ năm 1954, luật vừa chuẩn hóa bữa ăn học đường, vừa chú trọng phát triển giáo dục dinh dưỡng. Đến nay, 99% trường Tiểu học và 91,5% trường THCS tại Nhật đã áp dụng chương trình này.

Kết quả, tình trạng suy dinh dưỡng giảm đáng kể, tầm vóc, chiều cao trung bình của thanh niên Nhật Bản tăng trưởng vượt bậc.

GS.TS Lê Thị Hợp, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Việt Nam, chuyên gia đầu ngành về dinh dưỡng cũng cho rằng, việc luật hóa dinh dưỡng học đường tại nước ta là vấn đề cấp thiết, để có giải pháp bền vững và đồng bộ.

"Các hoạt động về dinh dưỡng học đường giúp chuẩn hóa bữa ăn cho học sinh, chuẩn hóa quy trình chế biến, tăng cường nhận thức dinh dưỡng lành mạnh để giúp cho trẻ phát triển toàn diện.

Luật cũng là căn cứ để đưa kiến thức dinh dưỡng vào các bài học chính khóa cho học sinh; tăng cường sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong chăm sóc dinh dưỡng cho học sinh", GS Hợp nói.

Theo PGS.TS Trần Thanh Dương, để đạt các mục tiêu đề ra, ngoài sự nỗ lực, chủ động của nhà trường và các tổ chức giáo dục, cần có sự tham gia của gia đình, doanh nghiệp và toàn thể cộng đồng.

Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho toàn dân, đặc biệt là nhóm trẻ em và thanh thiếu niên tuổi học đường, trong đó kiểm soát tỉ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em, nhất là ở khu vực thành thị.

Đồng thời, tăng cường giáo dục dinh dưỡng trong nhà trường, với mục tiêu 60% trường học ở khu vực thành thị và 40% ở khu vực nông thôn tổ chức bữa ăn học đường xây dựng thực đơn theo khuyến nghị vào năm 2025 và phấn đấu đạt tương ứng 90% và 80% vào năm 2030.